Arsenaal. Jaargang 6

[p. 32]

Toneelliteratuur
Lode Monteyne

Niet ieder jaar verschijnt in onze Vlaamse literatuur een standaardwerk over toneel waarvan de betekenis verder reikt dan de essay's die, en dan nog in zeer klein getal, in de laatste jaren werden uitgegeven

Het is m.i. dan ook passend even stil te staan bij het werk dat Lode Monteyne heeft gepubliceerd: ‘Drama en Toneel door de Tijden heen’.⁽¹⁾

Doch vooraf zou ik hier toch de bedenking willen vermelden die bij mij is opgerezen bij het lezen van dit interessante boek: Waarom is het toneel-essay een genre dat bijna niet beoefend wordt in Vlaanderen? Het spreekt vanzelf dat ik de toneelcritiek van onze pers, die vaak geschreven wordt door mensen die er enkel op uit zijn een vrijkaart voor de schouwburg te bekomen, buiten beschouwing laat. Waarom wordt de beoefening van dit genre niet aangemoedigd door de promotors van het Nationaal Toneel die immers zo bezorgd zijn om het wekken van belangstelling voor de dramaturgie? Zien zij dan het buitengewoon belang niet in om langs deze weg een intense belangstelling te wekken?

Nu wil ik wel in aanmerking nemen dat de belangrijkheid van onze toneel-essay's in correlatie is met onze armzalige toneelliteratuur, doch ik blijf overtuigd van het feit dat een ontwikkeling van het essay zou bijdragen tot bevordering van het scheppend werk, qua kwaliteit en qua kwantiteit, en tot opvoeding van ons publiek, een facet dat trouwens helemaal veronachtzaamd wordt. In dit licht beschouwd is voornoemde publicatie ten zeerste verheugend, al dien ik hier evenwel onmiddellijk aan toe te voegen dat dit zeer lijvige en gedocumenteerde standaardwerk nu niet precies datgene is wat ik hiervoren heb bedoeld. Monteyne's werk is veeleer een gespecialiseerde studie die zich uiteraard meer richt tot de vakmens (acteur, auteur, regisseur, leraar, student, e.d.) dan tot de gemiddelde toneelliefhebber.

Daarenboven is de prijs van dit werk, weliswaar in evenredigheid met het boek, zeker te duur voor de niet of althans zeer weinig geïnteresseerde lezer.

Dit doet nochtans niets af van de waarde van Monteyne's studie. Alleen de naam van de auteur is de beste referentie, want ik zie, eerlijk gezegd, niet veel schrijvers in Vlaanderen die zich, inzake toneelkundige bevoegdheid, met Monteyne zouden

(1) Lode Monteyne: ‘Drama en Toneel door de Tijden heen’ - Uitgeversmij. N.V. Standaard-Boekhandel - 1949 - 517 blz. - 350 Fr.

[p. 33]

kunnen meten. Immers sinds 1912 is hij actief in onze letteren, zo met verhalend proza als met essayïstisch en critisch werk. ‘Drama en Toneel door de Tijden heen’ is evenwel te beschouwen als de synthese van zijn jarenlange studie en ondervinding. Het boek is geschreven in een zeer vlotte en aangename taal en de substantiële inhoud werd op heldere wijze uitgewerkt. Monteyne moest uiteraard ontzaglijk veel hooi op zijn vork nemen. Nochtans wist hij deze omvangrijke stof op methodische wijze te ontleden en in te delen. Naast de evolutie van het toneel, behandelde hij alle stromingen, de voornaamste auteurs, en de representatiefste stukken. Daarenboven beschreef hij de ontwikkeling van de regie-opvattingen, de methodes, de inzichten en van de schouwburg zelf. Na elk hoofdstuk verwees hij naar een uitvoerige bibliografie terwijl hij evenzeer een volledig namenregister op het einde van het boek liet afdrukken.

Het spreekt vanzelf dat ik niet in detail kan treden bij een bespreking van dit werk. Het zou trouwens weinig kies zijn in enkele blz. het reusachtig arbeidsveld van Monteyne te overlopen. Laat ik dus enkel mijn bewondering uitspreken over de vlotte behandeling van de stof en de historische preciesheid van het werk. Dat Monteyne er in slaagde 500 blz. lang over toneel te handelen zonder ooit dor of oubollig te worden is m.i. de schoonste lof die men hem toezwaaien kan.

Principiële opmerkingen heb ik niet te maken al wil ik evenmin verzwijgen dat de moderne toneelliteratuur, zo de Nederlandse als de buitenlandse, nogal stiefmoederlijk behandeld werd. Er lag hier nochtans een interessant terrein dat ontgonnen kon worden om de latere literatuur-historici vaste voet te geven. Ik ben overtuigd dat Monteyne zekere argumenten zou kunnen aanvoeren om zijn procédé te rechtvaardigen, doch even overtuigd ben ik dat hij de tegenargumenten ten volle zal begrijpen. Hij is immers de man om, met het oog op de toekomst, de synthese te maken van de toneelliteratuur van de laatste decennia.

Rik Lanckrock