Arsenaal. Jaargang 3

[p. 287]

Boekbespreking

N.V.T. 2de jrg. nrs. 1-2-3-4. Uitg. Ontwikkeling, Antwerpen.

Wij zouden het stellig betreuren indien het N.V.T. dat eigenlijk het orgaan is van onze gevestigde literatoren, zou ophouden te verschijnen. Dit kan paradoxaal blijken, daar wij dit tijdschrift meestal in negatieve zin hebben besproken. Het moet er echter zijn om onze nieuwsgierigheid te voldoen, want schaars zijn de Reputaties die het vertikken er aan mee te werken, zodat wij geregeld op de hoogte blijven van het litteraire leven in Vlaanderen. Wij beleven er dan ook een bizonder genoegen aan wanneer een of andere grote heer of dame, maar meestal staat die heer of dame niet alleen, een bok van formaat heeft geschoten. Verkneukeld hebben wij ons wanneer Herreman Roelant's ‘Pygmalion’ tot de beste liefdeverzen aller tijden rekende, terwijl wij ze niet beter vonden dan versuikerde literatuur.

Maar minder vermakelijk vonden wij het dat L.P. Boon met ‘In memoriam Veenmanneke’ zo'n triestig figuur sloeg. Weinigen als wij zullen tijdens de sombere bezettingsjaren zo enthousiast geweest zijn over ‘De voorstad groeit’. Dat is werkelijk een roman van buitengewoon kaliber. Maar het blijkt dat de auteur zich daar ook van bewust is geworden. Sindsdien fabriceerde hij er maar op los. En wie Boontje almaardoor opjaagde kon natuurlijk niemand anders zijn dan de steeds glimlachende Raymond. ‘Veenmanneke is het werk van iemand die er drie van de vijf verloren heeft’, mopperde iemand. ‘Of er misschien zeven heeft, maar er geen weg mee weet,’ verbeterde een ander.

Wie ons evenzeer ontgoochelde was Mussche. Alle eerbied voor zijn sociale gevoelens, maar ‘Aan de voet van het Belfort’ hebben wij waarlijk niet kunnen genieten. Die predikantentoon is niet tot het einde toe te aanhoren. Hoe jammer, want Mussche had nochtans stof voorhanden om ons als opstandigen te doen opvliegen.

Toussaint is er ook nog. Wie verzot is op folklorisme (en picon!) zal bij hem zijn volle gading vinden. Neem het ons niet kwalijk, lezer, dat wij zo weinig eerbied hebben voor iemands nagedachtenis. Een staaltje van dergelijke durf vindt U trouwens in nr 4 van het N.V.T. Drie maanden tevoren werd T.V.B. er beweend en met bloemen omringd. Nu echter werpt een zekere H.T. hem een rotte peer naar het hoofd. (Lees dus ‘Om de lieve vredezoen’ op blz. 425-426).

Een ander staaltje, ditmaal een van 18 litterair karaat: ‘Het leven is goed, ook al huiveren we met de vraag naar wat morgen brengen zal op de bevende lippen.’ (Ondertekend H.L., blz. 433).

Om ons niet als volbloed nijdigaards te doen doorgaan verwijzen wij naar flink proza van Walschap, Brulez en Leroux en niet minder oprecht naar de nagelaten verzen van de beloftevolle jongere F. Craeybeckx.

Remi Boeckaert.

‘^eMoedertje’ door J. Anthony Scheaver met omslagtekening van Rein van Looy. Uitgave J.H. Gottmer. Haarlen, 200 blz. Prijs gebonden f. 3,90.

Wie een degelijk huismoedertje of een sentimenteel, niet al te veeleisend jong meisje wil blij maken hoeft haar slechts met hogergenoemd boek te verrassen. Ze zal er ongetwijfeld veel plezier aan beleven, zo veel zelfs dat ze er zich misschien bij in slaap leest omdat ze van het werk niet tijdig kon scheiden.

[p. 288]

Als het nu enkel in de bedoeling van J. Anthony Scheaver lag een goed ontspanningsboek te schrijven dat door een zekere categorie mensen kan worden gesmaakt, dan is hij stellig in zijn opzet geslaagd. Nam hij zich echter voor een werk van letterkundige waarde te scheppen dan moet zijn poging een deerlijke mislukking worden genoemd. Wel kan schrijver boeiend vertellen, maar hij stelt zijn personages al te braafjes en te onpersoonlijk voor. De uitbeelding van sommige karakters en toestanden wekt vaak de lachlust op. Laat J. Anthony Scheaver eerst flink om zich heen kijken en de mensen bestuderen, dan zal hij zeker niet meer vervallen in de fouten, die, ‘Moedertje’ kenmerken: onwaarschijnlijkheden, versleten zoeterige zinnetjes, onaanvaardbare karaktertypering, naiëve beschouwingen en totaal gebrek aan psychologisch inzicht.

Willy Biliet.

Herfstvruchten door Maurits de Doncker. In eigen beheer. 2, De Pintelaan, Gent.

Hoe schamel is het woord dat uit mijn mond komt vloeien
en, staamlend, slecht verklaart wat mij tot zingen voert.
Hoe zal ik ooit tot een waarachtig dichter groeien
en vinden het accent dat wie mij leest ontroert?

Het valt zeker weinig voor, dat een dichter de recensent zo duidelijk zelf de weg wijst.

't Zit nog te veel verstrikt in tooisels en sieraden
het naakte woord....
Al zijn de noten juist, toch is de toets te onzuiver....

‘Onmacht’ luidt de titel van het gedicht, waaraan voorgaande regels ontleend zijn, en het is wellicht het beste gedicht uit de bundel. Smartelijke zelfkennis. Tragische onmacht van een mens, die alle stof in zich heeft om een goed dichter te zijn, maar niet (of althans: nog niet) over de vormkracht beschikt om deze stof tot smetloze schoonheid, tot waarachtige kunst op te voeren. Vervloekt en toch weer gezegend lot dat onze diepste eerbied afdwingt door de oprechtheid en volledigheid van de poging.

Toch kan ik 't verzen schrijven als een drift niet laten
en grijp steeds weer de pen, die 'k machteloos hanteer....

Eigenlijk is hiermee het bizonderste gezegd....

Sedert zijn debuut heeft De Doncker een lange weg afgelegd, en ook op zijn twee vorige bundels ‘Het Schoon Bedrog’ en ‘Opera’ zijn deze ‘Herfstvruchten’ een vooruitgang. Zijn onderwerpen zijn dezelfde gebleven: de vrouw, de doem der zinnen, het streven naar evenwicht, en doorheen dit alles een zoeken naar het onmogelijk geluk, en de wil om dit geluk toch te vangen, zij het ook in een beperkte mate. Stof genoeg om goede poëzie te schrijven, doch de dichter slaagt er nog niet in (afgezien van de loutere vormgebreken, o.a. te vaak proza en geen poëzie) uit zichzelf te treden, het persoonlijke van het geval te ontstijgen. Hij belijdt, hij schept nog niet.

Schenken deze gedachten ons dus als kunstwerk minder bevrediging, toch kunnen we onmogelijk anders dan volledig mede te voelen met de mens die ze schreef, vooral omwille van de waarachtige toon en de oprechtheid waarmee deze menselijke nood beleden wordt. En met spijt stellen we vast dat deze schone en boeiende mens al te karig door de muzen met poëtische vormkracht werd bedeeld. Zouden ze zich echter nog kunnen bedenken? Alles is mogelijk. Vondel was vijftig vooraleer zijn werk op iets begon te trekken. Maar dit kunnen alleen De Doncker zelf en de toekomst ons leren.

Eric van Ruysbeek.