[Boekbesprekingen]
De steen op het hart - Sandor Sasdi. - Uitgeverij het Kompas 13e Feniksreeks, Nr 2.
Onze kennis van den stand der moderne letterkunde in landen als Roemenië, Yougo-Slavië en Hongarije is over 't algemeen erg gebrekkig, om niet te zeggen hopeloos miniem.
We zijn voor bedoelde landen nu eenmaal aangewezen op vertalingen en die worden slechts sporadisch op onze boekenmarkt uitgebracht.
Daarom alleen reeds vonden we het een gelukkig initiatief vanwege de uitgeverij Het Kompas om ons eens te meer te verrassen ditmaal met den roman ‘De Steen op het Hart’ van den Hongaar Sandor Sasdi.
De verrassing bleek des te aangenamer na lezing van genoemd werk dat inderdaad, zonder daarom een onsterfelijk meesterwerk te wezen, toch een zeer sterk geschreven boek is, logisch van bouw en merkwaardig door zijn evenwichtigheid.
Op de hoeve van boer Wendel Pinter, een man van aanzien en tevens burgemeester van het dorp, werkt de jonge Peter, een sluwe kerel die nochtans door zijn degelijk werk het vertrouwen wint van zijn baas en diens vrouw Roza. Wanneer Wendel evenwel ontdekt dat Peter het hof maakt aan zijn dochter Marischka, wordt de knecht ruw op zijn plaats gezet daar Wendel zijn eenig kind voor een ander heeft bestemd. Peter en Marischka hebben intusschen echter mekaar reeds eeuwige trouw gezworen en, nadat Wendel door een ongeval om het leven gekomen is wordt het huwelijk tusschen die twee voltrokken. Peter, onvermoeibaar werker als hij is en heerschzuchtig van natuur, breidt de bezittingen van wijlen zijn schoonvader nog uit en wordt zelfs de opvolger van Wendel als burgemeester. Van kinderen wil hij evenwel niets hooren. Telkens wanneer Marischka in blijde verwachting verkeert wordt ze onder dreigementen van haar man gestuurd naar Aglis, de engeltjesmaakster van het dorp. De noodlottige gevolgen blijven dan ook niet uit. Na verloop van jaren blijkt Marischka aangetast door kanker en sterft. Peter blijft alleen achter met de oude Roza die na het verlies eerst van haar man en dan van haar ‘gouden kindje’, erg zonderling gaat doen Er dient verder opgemerkt dat Roza op een bepaald oogenblik het bezit der hoeve met de landerijen overschrijven liet op den naam van haar dochter. Wanneer Marischka op haar sterfbed ligt, weet Peter haar te dwingen haar bezit aan hem over te maken. Peter wordt aldus heer en meester ten nadeele van de oude, sukkelachtige Roza. Want weldra huwt Peter opnieuw met een weduwe die de oude Roza heelemaal niet lijden kan en van Peter bekomt dat zij in het armenhuis wordt gestopt. Nu moet Roza, eens de vrouw van den burgemeester, als bedelares van huis tot huis gaan. Half kindsch geworden belandt ze ook op Peter's hoeve. Men stopt haar wat in den korf en ze kan gaan... Het kleine zoontje der dochter van Peter's nieuwe vrouw werpt haar een steen
achterna. De oude vrouw wordt getroffen ‘juist op de plaats waar het hart sloeg...’
Een tragische geschiedenis in den grond die culmineert in de laatste zinnen en diep nazinderen blijft in het gemoed van den lezer.
Men kan aanvoeren dat de schrijver wellicht een al te vrij spel laat aan het toeval en alzoo de handeling min of meer forceert. Daar-tegenover stelt Sasdi zijn natuurlijke, krachtige zegging die ons het verloop der handeling als logisch doet aanvaarden.
Voor enkele jaren was het de jonge Gabor Vaszary die ons met zijn fijne, humoristische verhalen als ‘Mompti’ en ‘Twee naar Parijs’ heerlijk wist te bekoren. Met Sasdi werd ons een ander aspect der moderne Hongaarsche letterkunde geopenbaard: het leven op het land.
We hopen dat ‘De Steen op het Hart’ niet het laatste werk zal zijn dat we van Sasdi in onze taal zullen te lezen krijgen.
F. Adriaenssens
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd