Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar (2004)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar
Afbeelding van Het Antwerps liedboek. Deel 2. CommentaarToon afbeelding van titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (5.01 MB)

Scans (39.50 MB)

ebook (5.88 MB)

XML (1.57 MB)

tekstbestand






Editeurs

Dirk Geirnaert

Louis Peter Grijp

Hermina Joldersma

J.B. Oosterman

Dieuwke E. van der Poel



Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel
liederen/liedjes


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

(2004)–Anoniem Antwerps liedboek–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

201 Laet ons den landtman loven

Loflied op de boer.

titel landtman: boer
1,2 vruecht: feestelijk vertoon
1,3 Want hij steekt overal bovenuit
1,5 Landouwen: Velden (het platteland)
  sloten: kastelen
2,2 Wanneer men wil dat deze eten hebben
2,3 Dan moet de boer daar door hard werken voor zorgen
2,5 triumpheren: feestvieren
2,6 En plezier maken
2,7 laboreren: zwoegen

[pagina 452]
[p. 452]

3,1 Iedereen berokkent de boer schade
3,4 meshant: hindert
4,1 Vrou Venus' lacke dieren: Vrijende minnaars (eig. De speelse dieren van vrouwe Venus)
4,2 Die bezorgen hem veel last
4,3 vieren: sparen (zij)
4,4 spel: liefdesspel
4,5 Ze stoeien en ze rollebollen
4,6 Al: Als
  verhoet: volslagen buiten zinnen
4,7 breken: vernielen (zij)
5,1 besicht: gebruikt
5,2 Zowel de kippen als de vogels in het wild
5,3 Ze (de kippen en vogels) pikken daar met hun snavels in de oogst
5,5 qualick: amper
5,6 ontschamel bloet: schaamteloze vlerk
5,7 teesen: plukken
6,1-2 Dan vallen de priesters hem lastig om het tiende (een kerkbelasting)
6,3-4 staen en gapen Om: staan te hengelen naar
6,5 Nonnen en begijnen
6,6 Groeten ze hem allemaal, om zo wat van hem los te krijgen
6,7 Zo raakt hij het zijne kwijt
7,1 Mulstooters: religieuze oplichters (die met valse relikwieën rondlopen die ze lichtgelovige mensen tegen betaling laten kussen)
  rijven: kastjes met relikwieën
7,2-3 Doen wonderen in ruil voor kippen, koren en vlas
7,4 vier oordenen: de vier bedelorden (nl. franciscanen, dominicanen, augustijnen en karmelieten)
  op dat pas: ter plekke
7,6 bedinghe: gebeden
7,7 Maar ze zijn er op uit om wat te vangen
8,1 serganten: gewapende overheids- of gerechtsdienaars
8,2 verblijt: (nl. met een gift of beloning)
8,3 voor terwanten: van landlopers
8,6 Wanneer hij het naar de molen brengt
8,7 Schept diepe: Neemt een extra grote schep van het meel voor zichzelf
9,1 fluwijnen: marters
  fissauwen: bunzings
9,2 stoot: kwaad
9,3 schouwen: te zien
9,6 eyeren onghebroet: eieren die nog niet uitgebroed zijn

[pagina 453]
[p. 453]

9,7 Zo zit alles hem tegen
10,1 tonser vrame: tot ons heil
10,2 En tot meerdere eer van de nobele boer (want zonder zijn werk geen brood of wijn)
10,4 onder: in de gedaante van
10,6 (Toen Christus na zijn verrijzenis aan Maria Magdalena verscheen, herkende ze hem niet: ze dacht een tuinman voor zich te zien
(Johannes 20:11-18))
10,7 Moet: Moge (het onderwerp is Christus (10,1))

al 201 is, na al 176, het tweede boerenloflied van het Antwerps Liedboek. Ook hier luidt het: de boer verdient ieders lof, omdat hij door zijn harde werken iedereen van voedsel voorziet (strofe 1-2). Dan volgt een lange opsomming van alle mensen en dieren die hem overlast geven of het op zijn oogst voorzien hebben: van mollen tot varkens en van vrijende paartjes tot religieuze oplichters. Net als in al 176 tilt de slotstrofe de boerenarbeid naar een hoger, religieus, niveau: Christus, die ons, tot ons zielenheil, in de eucharistie Zijn lichaam en bloed schenkt via de producten van de boer (het brood en de wijn), verscheen na Zijn verrijzenis zelf als een landtman aan Maria Magdalena.

De twee liederen komen qua opbouw, inhoud en woordenschat grotendeels overeen, zij het dat al 201 alles nog plastischer maakt door het invoeren van enkele nieuwe elementen. De vele overeenkomsten zijn te verklaren vanuit de veronderstelling dat beide liederen uit dezelfde rederijkerskamer afkomstig zijn, waarbij ze in onderlinge competitie gemaakt zouden kunnen zijn (zie verder de commentaar bij al 176).

 

Hoewel de tekst alleen overgeleverd is in het Antwerps Liedboek moet Laet ons den landtman loven een succesrijk lied zijn geweest, want het heeft navolging gekregen, zowel wat betreft de tekst, als ook in de contrafactuur. Er zijn namelijk twee lofdichten op de zeevisser bekend (een lied van de Brugse rederijker Eduard de Dene (zie hierna) en een anoniem gedicht), die expliciet vermelden dat ze geschreven werden nadat hun auteur in een boekje weer eens de lof van de boer beschreven had gezien. Deze twee maritieme tegenhangers van het boerenloflied vertonen onder meer in hun inhoud en formuleringen overduidelijk de invloed van juist dit al 201. Het loflied op de visser van Eduard de Dene is een contrafact van al 201 en gaat vergezeld van de intrigerende wijsaanduiding Naer den ouden aert waen / Als daer de kyndren me om mostaert ghaen; blijkbaar gaat het hier dus, evenals bij al 183, om een liedje dat kinderen kunnen zingen als zij mosterd halen. Ook elders heeft het lied in de contrafactuur sporen nagelaten: het is

[pagina 454]
[p. 454]

voor zes schriftuurlijke liederen aangehaald vanaf de Veelderhande liedekens van 1552. In Fruytiers' Ecclesiasticus (1565) vinden we een contrafact met de melodie in noten. Voorts zijn er twee geuzenliederen op de wijze van de Landman gedicht, waarvan een voortborduurt op de bedreigde beesten uit strofe 9 (Ghy Hoenderen, Enden en Duyven / Wilt ghy verblijden al).

De melodie genoteerd door Fruytiers, die we hier hebben gebruikt, moet een internationale topper zijn geweest. Al in de vijftiende eeuw werd er een Franstalig strijdlied op gezongen (Reveillez vous Piccars), maar we herkennen de melodie ook in de enige notatie van het Hillebrandslied, uit Duitsland (zie al 83). Voorts is de melodie van Van liefden coemt groot lijden (al 158) sterk verwant.

Literatuur: Van Duyse 1903-1908, dl. 1, p. 815-820; Vellekoop en Gerritsen 1972, dl. 2, p. 124 en p. 249-250; Komrij 1994, p. 535-539; Geirnaert 1996; Repertorium 2001, t4221, m0484.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken