Alfa-Nieuws. Jaargang 6

Uit het veld

Televisielessen in de alfagroepen
Ank Hilderink en Leny van Rossenberg/ID college, Alphen aan den Rijn

Vanaf 1999 zijn wij op het ID College in Alphen aan den Rijn bezig geweest met het ontwikkelen van de inhoud en het materiaal voor een leerlijn ‘Spreken en luisteren’ voor alfabetiseringsgroepen NT2. Op dit moment is het materiaal in conceptvorm af en wordt er in alle alfabetiseringsgroepen mee gewerkt.

De leerlijn bevat verschillende onderdelen ter bevordering van het spreken en/of luisteren: woordenschat, dialogen, taalriedels televisielessen en buitenschoolse opdrachten. Elk van deze onderdelen komt wekelijks aan de orde. Per les ligt het accent op één van deze items. De televisielessen komen dus elke week in het programma terug.

[p. 8]

Voor de inhoud van deze lessen wordt gebruik gemaakt van verschillende materialen, zoals de POV-banden (Stichting Projecten Opvang Vluchtelingen), uitzendingen van Sesamstraat, het Jeugdjournaal of het Klokhuis.

We hadden verschillende redenen om de televisielessen op te nemen in de leerlijn ‘Spreken en luisteren’:

•	Door gebruik te maken van televisie-uitzendingen worden de deelnemers gestimuleerd om te luisteren naar gesproken Nederlands buiten de les. Het spreektempo waarmee zij worden geconfronteerd, is niet aangepast aan hun niveau van luistervaardigheid. Dat is soms lastig maar het is wel het Nederlands waar zij in het dagelijks leven mee te maken krijgen.
•	Dankzij de televisielessen moeten de deelnemers luisteren naar andere Nederlandssprekenden dan hun docenten. De deelnemers geven immers vaak aan dat zij het Nederlands alleen begrijpen als hun eigen docent met hen praat. Andere mensen vinden zij vaak niet te volgen, bijvoorbeeld omdat het woordgebruik anders is en het spreektempo te hoog.
•	Door het kijken naar actuele televisieprogramma's wordt er een relatie met de buitenwereld gelegd.
•	Door de televisie de les binnen te halen worden de deelnemers zich ervan bewust dat er ook op andere momenten Nederlands geleerd kan worden.
•	De onderwerpen van de televisieuitzendingen vormen een stimulans voor het vrije spreken.

Om een beeld te geven van de manier waarop de televisielessen worden vormgegeven, volgt hieronder een voorbeeld van een les met het Jeugdjournaal.

A Vooraf worden de volgende afspraken gemaakt:

•	Van de deelnemers wordt verwacht dat zij ter voorbereiding van de les thuis naar het Jeugdjournaal kijken. De docent spreekt met de deelnemers een kijkdag af.
•	De deelnemers noteren in hun agenda wanneer zij naar het Jeugdjournaal moeten kijken.
•	De deelnemers krijgen vooraf een vraag mee naar huis. Bijvoorbeeld: welk onderdeel vond je het leukst (moeilijkst, makkelijkst, meest interessant)?

B Voorbereiding door de docent:

De docent neemt het Jeugdjournaal op van de dag die met de deelnemers is afgesproken.

•	>De docent bepaalt welke onderwerpen in aanmerking komen voor behandeling in de les. Als de groep voor het eerst naar het Jeugdjournaal kijkt, is ‘het weer’ en eventueel een kort, concreet onderwerp goed te gebruiken.
•	Is de groep al wat aan het Jeugdjournaal gewend, dan worden er twee of drie onderwerpen uitgekozen, afhankelijk van de lengte en de moeilijkheidsgraad. Ook is het mogelijk om zo nu en dan alleen de korte items te gebruiken.
•	Bij de gekozen onderwerpen worden door de docent kijken luistervragen gemaakt.

C Uitvoering van de les:

•	De televisieles begint altijd met de vraag die de deelnemers als huiswerk hebben opgekregen. Op deze manier voelen de deelnemers meer de noodzaak om thuis te kijken.
•	Daarna laat de docent het Jeugdjournaal onderwerp voor onderwerp zien. Na elk onderwerp kruisen de deelnemers op een werkblad aan hoeveel procent zij van dat onderwerp begrijpen (zie kader). Met behulp van een lijn of een staafdiagram kan het begrip percentage worden gevisualiseerd, waardoor dit begrip voor de deelnemers goed is uit te leggen. (Het begrip percentage wordt door ons op verschillende momenten gebruikt zoals voor het bespreken van de presentie en bij de uitslag van de toetsen.)
•	De docent laat het door haar of hem gekozen onderwerp nogmaals zien en gebruikt daarbij kijk- en luistervragen. Kijk- en luistervragen moeten, zeker in het begin, een eenduidig antwoord hebben. Bijvoorbeeld: in welk land is deze

[p. 9]

	aardbeving? Op welke dag was de aardbeving? Hoe laat was de aardbeving? Hoeveel mensen zijn doodgegaan? Alle vragen worden mondeling behandeld; het is dus niet noodzakelijk om een werkblad te maken.
•	Als de groep al wat verder in het leerproces is, kunnen de deelnemers na elk onderwerp hun eigen mening geven. Dit vinden de meesten lastig en het kost enige tijd voordat de meningen wat genuanceerder worden. Als dit echter als een vast onderdeel in de les terugkomt, zullen de deelnemers er steeds vaardiger in worden.

D Bewustwording:

Zoals onder A is beschreven, streven we met de televisielessen verschillende doelen na. Uit ervaring weten we dat deelnemers niet automatisch in staat zijn om het belang van, in dit geval, de televisielessen in te zien. De docent vervult hierin een belangrijke rol. Suggesties:

•	De docent suggereert regelmatig dat de deelnemers zo vaak mogelijk naar het Jeugdjournaal kijken. Naarmate ze meer naar het Jeugdjournaal kijken, zullen ze steeds meer zelf gaan begrijpen. Ze hebben de uitleg van hun docent dan steeds minder nodig.
•	Door elke les te noteren of de deelnemers naar het Jeugdjournaal hebben gekeken, worden zij zich bewust van hun kijkgedrag.
•	Dit overzicht (hoe vaak kijkt de deelnemer naar het Jeugdjournaal) is goed te gebruiken, als de docent na twee maanden samen met de deelnemers het blad ‘Hoeveel procent(%) begrijp ik?’ vergelijkt met het allereerste blad.

Inmiddels vormen de televisielessen al een aantal jaren onderdeel van het programma. In de praktijk is gebleken dat de docenten in het begin veel energie moeten stoppen in het stimuleren van de deelnemers om thuis naar de Nederlandse televisie te kijken. Na verloop van tijd werpt dit echter zijn vruchten af.

Een deelneemster draait de tv tijdens het koken zodanig dat zij naar het Jeugdjournaal kan kijken, terwijl ze bezig is met de voorbereidingen van de maaltijd. Een andere deelneemster kon in eerste instantie via een schotel alleen buitenlandse zenders ontvangen op haar toestel. Zij heeft veel met haar zoon moeten praten, voordat hij bereid was om ook de Nederlandse zenders te installeren, maar het is haar gelukt. Het overgrote dee] van de deelnemers kijkt thuis ter voorbereiding op de les in de klas. Een aantal van hen kijkt zelfs meerdere keren per week. Ook zijn er deelnemers die, dankzij de stimulering van de docenten, met hun kinderen naar het Jeugdjournaal kijken.

Dat het kijken naar de televisie soms verrassende reacties van de deelnemers oplevert, bewijzen deze opmerkingen: ‘Mijn buurvrouw zegt al jaren “schatjes” tegen mijn kinderen. Nu pas weet ik wat het betekent. Ik heb dat nooit geweten.’

Na een uitzending over gezonde voeding reageerde een cursist als volgt: ‘Ik dacht. patat is gezond. Want alle Nederlanders eten patat.’