Krant in de klas
De wonderjas
Jeanne Kurvers
In de volksverhalen uit veel culturen komt een personage voor dat het beste te typeren valt als de schelm die met ‘list en bedrog’ door het leven rolt. We kennen uit de Nederlandse en Vlaamse volkscultuur bijvoorbeeld Tijl Uilenspiegel of Reintje de Vos, uit de West-Afrikaanse en Caraïbische cultuur Nansa (de spin Anansi) en uit de Turkse volksverhalen Hodja. Vaak is het slachtoffer in deze schelmenverhalen niet zozeer de arme sloeber, maar de rijke, weldoorvoede en soms ook ook gierige medeburger.
In de volksverhalen van de voormalige nomaden uit Kazachstan in Centraal-Azië bestaat ook zo'n type: Aldar-Kose. In Sprookjes uit Kazachstan wordt zijn naam als volgt toegelicht: ‘Aldar betekent in het Kazachs dan ook “bedrieger”. Zijn tweede bijnaam “Kose” (spreek uit kossè) betekent “kin waar geen haar op groeit”. Want al is Aldar-Kose een volwassen man, zijn baard wil maar niet groeien’ (De Roon Hertoge, 2000: 12).Ga naar voetnoot1
Het verhaal dat hier gekozen is voor een bewerking in eenvoudig Nederlands voor beginnende lezers, gaat over Aldar-Kose die een list verzint tegen de barre kou. Want het kan heel koud zijn in Kazachstan. In het verhaal wordt de hoofdpersoon alleen bij de eerste introductie voluit Aldar-Kose genoemd.
Daarna wordt hij kortheidshalve steeds aangeduid met ‘Aldar’. Ter voorbereiding zullen de woordvelden rond kou en warmte nog even de revue kunnen passeren: bijvoorbeeld koud, bitter koud, bontjas, wind, stijf van de kou, blauw van de kou, bibberen, klappertanden, vriezen, doodvriezen, maar ook bijvoorbeeld warm, warmte, heet, hitte, snikheet, zweten, puffen. In de tekst is bij sommige onbekende woorden nog een extra zin toegevoegd die de betekenis als terloops al ter sprake brengt. Als het woord puffen valt, volgt bijvoorbeeld nog de zin ‘Pff, wat heb ik het warm.’ Hetzelfde geldt voor het woord list, daar staat even later ook nog ‘een plan bedenken’.
De woorden paard en vos zijn wellicht bekend, maar woorden als ruiter, of uitdrukkingen als ‘voor geen goud’ of ‘meer gat dan jas’ misschien niet. Het bier aan het einde van het verhaal is in het oorspronkelijke verhaal geen bier, maar koemis, dat is paardemelk met alcohol.
Auteursrechtelijk beschermd