Alfa-Nieuws. Jaargang 4

[p. 19]

Uit het veld

Alfabetiseringsdocenten in de volwasseneneducatie roepen net zo hard als docenten in het voortgezet onderwijs om materiaal waarmee cursisten zelfstandig kunnen werken. In deze bijdrage beschrijft Stefanie Laan-Stoffels van het ROC Ter AA in Helmond, hoe zij geprobeerd hebben te voorzien in die behoefte: zij ontwikkelden Alfa-flex.

Alfa flex: lees- en schrijfmateriaal op maat
Stefanie Laan-Stoffels

Onlangs overkwam het me dat de NS op de vroege ochtend vertraging had en mij te laat in Helmond afzette. Toen ik een half uur te laat hijgend en puffend het lokaal binnenstormde, waren alle cursisten stevig aan het werk. Ze reageerden nogal lakoniek: ‘O, ben je daar. We waren net lekker aan de gang.’ en ‘Doe maar rustig aan.’ Kennelijk kon ik wel even gemist worden, al constateerde ik dat ook met gemengde gevoelens. De cursisten waren bezig met Alfa flex.

Uit nood geboren

Alfa flex werd, zo'n zes jaar geleden, uit nood geboren. De Alfa-NT2-groepen op het ROC Ter AA in Helmond hadden, zoals zoveel alfabetiseringsgroepen in het land, deelnemers met zeer uiteenlopende niveaus in één lesgroep.

Met een klassikale methode was in deze heterogene groepen niet of nauwelijks efficiënt te werken. Er moest dus materiaal op maat ontwikkeld worden waarmee differentiatie mogelijk was. Materiaal met eenvoudige aanwijzingen voor instructie door de docent en met veel werkbladen voor de deelnemers. Materiaal waarmee de deelnemers effectief, individueel en/of in kleine groepjes, ook zonder docent konden werken. En materiaal met instructies die ook voor beginners in het onderwijs snel te leren en goed te onthouden zouden zijn.

Ik ben met deze voorwaarden in gedachten aan de slag gegaan en zo ontstond Alfa flex, een hulpmiddel om deels met en deels zonder docent de alfabetiseringsniveau's 1, 2 en 3 te leren beheersen. Centraal daarin staan differentiatie in tijd en tempo en wat wij de functionele drieslag hebben genoemd (zie de voorbeelden).

Overzicht van de symbolen die gebruikt worden op de werkbladen

[p. 20]

Voorbeeld van de functionele drieslag voor de pagina's 3 en 4 van het werkblad Ik ben ziek

Deel van pagina 4 van het werkblad Ik ben ziek

Pagina 5 van het werkblad Ik ben ziek

[p. 21]

Materiaal

Alfa flex is uitgegroeid tot een volwassen werkboek van in totaal zo'n 1725 pagina's. Een werkboek met lees- en schrijfmateriaal voor alfa NT2 niveau 1A (± 525 pagina's), 1B (± 450 pagina's) en 1C (± 750 pagina's), verdeeld in 29 lees- en 29 schrijfboekjes voor de deelnemer. Dat lijken wel erg veel pagina's voor elk van de niveau's, maar bedenk dat de letters groot moeten zijn en de pagina overzichtelijk. Eén pagina betekent doorgaans één oefening.

Het Alfa flex materiaal is bedoeld als les-, oefen- en verwerkingsstof voor de deelnemer die op niveau 1A, 1B en 1C (Zie voor toelichting bij de niveaus de blokkendoos KSE; leergebied NT2) wil leren lezen en schrijven. Er zitten bijvoorbeeld eenvoudige visuele discriminatie-oefeningen in, maar ook oefeningen waarin een kaartje naar de docent geschreven moet worden, of bustijden moeten worden opgezocht.

Na elk boekje volgt een kleine toets. De laatste lees- en schrijfboekjes (niveau 1C) hebben een sleutel die door de deelnemer zelf gehanteerd kan worden. Ook is er voor elke deelnemer een ‘studie-wijs-kaart’. Op deze kaart kan na elk boekje worden aangetekend of de toets al of niet gehaald is. Door steeds de datum in te vullen kan ook de tijdsduur in de gaten gehouden worden. Bovendien kan de deelnemer op de kaart zelf zien wat hij / zij al behaald heeft en wat er nog moet gebeuren.

Aan cassettebandjes voor de deelnemer wordt op dit moment nog gewerkt.

[p. 22]

Differentiatie

Het Alfa flex-materiaal kan worden ingezet in homogene en heterogene groepen. Er is differentiatie in tempo, tijd en niveau mogelijk. Alfa flex is prima bruikbaar naast het werken met multimedia. In Helmond werken de deelnemers naast Alfa flex boekje 1 t/m 21, met de Cd-roms bij 7/43. Naast Alfa flex boekje 22 t/m 29 wordt met het computermateriaal van Taal Centraal gewerkt.

Een voordeel is ook, dat sinds het gebruik van Alfa flex nieuwe alfabetiseringsdeelnemers bij ons bijna continu kunnen instromen. Vooral voor Nieuwkomers die snel aan het inburgeringsprogramma willen of moeten beginnen is dat prettig.

Een mogelijkheid om te werken met Alfa flex, waarbij de lesgroep in subgroepen wordt verdeeld is de volgende:

Tijdsduur	Subgroep 1	Subgroep 2	Subgroep 3
½ u	Instructie door de docent	Zelfstandig werken	Werken aan de computer
½ u	Werken aan de computer	Instructie door de docent	Zelfstandig werken
½ u	Zelfstandig werken	Werken aan de computer	Instructie door de docent

Link naar de praktijk

Het lezen en schrijven wordt geleerd op basis van analyseren en structureren. Begrip van het lezen en schrijven staat voorop. Er wordt steeds door middel van een functionele drieslag een link gelegd naar de praktijk van alle dag. Daarmee wordt bedoeld dat eerst naar materiaal uit de eigen alledaagse ervaring wordt gekeken, vervolgens gewerkt wordt met soortgelijke opdrachten in het materiaal en tenslotte wordt weer teruggegrepen op de eigen ervaringen. (Voor een voorbeeld van een functionele drieslag: ik ben ziek 2)

Actieve leerhouding

Op ons eigen ROC Ter AA werken we al enige tijd met Alfa flex. We merken dat alfadeelnemers een meer actieve leerhouding hebben aangenomen. Collega's van Ter AA en ROC Oost-Nederland noemen bijvoorbeeld de duidelijke structuur, de mogelijkheden om thuis te oefenen en de aanstekelijkheid, de stimulans tot harder werken, het feit dat cursisten weten waar ze aan toe zijn, het maatwerk bijvoorbeeld voor cursisten die er niet altijd kunnen zijn, de flexibele inzet bij diverse niveaus in een groep, de link met de alledaagse praktijk, de snelheid waarmee cursisten zelfstandig leren werken en de mogelijkheden tot zelfcontrole (met dank aan José van Erp, Roos van Zon, Riekie Papavoine, Dianne Buurke, Anneke Groote Schaarsberg, Mieke van der Pas, Marie-José Sluijsmans en Ria de Waal).

Het is zelfs geen probleem meer wanneer de NS op de vroege ochtend vertraging heeft, zoals ik hiervoor al vermeldde: ‘Laat ons nou eerst maar even af maken waar we mee bezig zijn. Daarna mag jij weer.’

CD-rom

Het Alfa flex materiaal staat op Cd-rom. De originele werkboekjes en toetsen kunnen dus worden uitgeprint om te kopiëren voor de deelnemer. Van elk boekje kan een mooi geheel gemaakt worden door de voorpagina op gekleurd papier af te drukken en door middel van een paar nietjes of een plastic ringbandje te bundelen.

Voor meer informatie kunt u terecht bij:

ROC Ter AA afdeling Educatie

Helmond

Tel: [phone]