Alfa-Nieuws. Jaargang 4

Wat is er mis met Breekijzer 2?
Ineke van de Craats

‘We gebruiken Breekijzer 2 in de Alfa-3-groepen. In Alfa-3-groepen wordt het eerste deel gebruikt en in Alfa-1 en 2 wordt de basis gelegd voor het lezen en schrijven. We hebben uitstekende ervaringen met Breekijzer 1. De meeste cursisten gaan er als een speer doorheen en dat geeft iedereen voldoening. We hebben nu één keer met twee groepen Breekijzer 2 doorgewerkt en hebben gemerkt hoe het tempo langzaam maar zeker lager werd. De cursisten zeggen dat ze de lessen moeilijker vinden en wij constateerden dat de resultaten van de bijbehorende toetsen steeds minder goed werden. Bovendien ging er veel meer tijd zitten in de instructie.’

IJsbreker en Breekijzer

De beide delen van Breekijzer vormen tezamen de tegenhanger van IJsbreker 1, een NT2-basismethode voor laagopgeleide volwassen leerders van het Nederlands. IJsbreker 1 bevat de stof die nodig is om NT2-niveau 1 te bereiken. Voor veel langzaamlerenden en pas-gealfabetiseerden was de aanpak van IJsbreker nog te veel gevergd: te snel en te abstract. Breekijzer probeert daarom dezelfde stof als van IJsbreker in kleinere stapjes op te dienen, waarbij nadrukkelijk rekening gehouden wordt met het leestempo en de leeservaring van pas-gealfabetiseerden.

Uit de handleiding van Breekijzer

Breekijzer bestaat uit twee werkboeken, deel 1 met hoofdstuk 1 t/m 7 van IJsbreker en deel 2 met hoofdstuk 8 t/m 15. Deel 1 en 2 zijn geen afzonderlijke leereenheden. Beide boeken vormen een doorlopend geheel.
Breekijzer bestaat uit vijftien hoofdstukken, waarbij de indeling gelijk is aan die van IJsbreker. Die hoofdstukken zijn verdeeld over drie katernen van elk vijf hoofdstukken. Elk katern wordt afgesloten met een herhalingshoofdstuk.

[p. 15]

Handleiding Breekijzer (vervolg)

De katernen lopen op in moeilijkheidsgraad doordat:

•	de lengte van woorden en zinnen toeneemt;
•	het aantal items per oefening toeneemt;
•	het aantal oefenvormen toeneemt;
•	er in het derde katern steeds meer luisterteksten ook gelezen moeten worden;
•	de thema's en woordenschat abstracter worden;
•	de cursisten steeds zelfstandiger moeten werken;
•	de lay-out verandert: de lettergrootte verandert van 14pts naar 12pts in werkboek 2.

Moeilijk

Toch is volgens Jan en Marilù deel 2 niet zomaar de voortzetting van deel 1. Deel 2 is duidelijk een stap verder op weg naar de lettergrootte, de tekstlengte, het tempo en de lespresentatie die gebruikelijk zijn bij de doorsnee laag- tot middelbaaropgeleide NT2-leerders. Behalve meer en langere teksten worden in deel 2 authentieke tekstsoorten aangeboden waar de cursisten van Jan en Marilú veel moeite mee hadden.

Marilú: ‘Neem nou een tekst als op p.131: een afschrijvingskaart van de girodienst (zie kader hieronder). Ook al is de instructie anders, de cursisten willen pertinent iedere woord lezen - en doen dat ook. Gauw de

‘moeilijke tekst’ vinden de cursisten

datum van de afschrijving vinden is er niet bij. Dan gaat zo'n tekst veel te veel tijd in beslag nemen. Hetzelfde is het geval met de stickers op medicijnen (zie kader hieronder).

Maar ook de uitdrukkingen die in deel 2 geleerd moeten worden, zijn lastiger uit te leggen: verstand hebben van of in z'n hemd staan. Daar komt bij dat de multimediale schil bij IJsbreker die we ook met de Breekijzergroep gebruiken in het OLC (open leercentrum), langzaam maar zeker te moeilijk wordt. Er zou eigenlijk een aparte CD-rom voor Breekijzer moeten zijn.’

‘We hebben eigenlijk de indruk,’ gaat Jan voort, ‘dat onze cursisten die het zo goed deden in deel 1 langzaam gaan afhaken in deel 2. We vragen ons af hoe dat komt.’

[p. 16]

Ook een tekst als no. 34 op pagina 15 wordt als moeilijk ervaren door de cursisten.

Oorzaken

Je kunt natuurlijk de oorzaak zoeken in een te radicale overgang tussen deel 1 en deel 2. ‘Misschien moeten we als docent en leidinggever van het leerproces al eerder voorbereiden op deze veranderingen aan het eind van deel 1, zodat de cursisten al wennen aan leesteksten van Alfa-niveau 3. Misschien is Alfa 2 geen voldoende basis om Alfa-3 en deel 2 van Breekijzer aan te kunnen. Wellicht heeft een groot deel van de cursisten meer herhaling nodig dan geboden wordt.’

‘Maar daarnet beweerden jullie dat de cursisten door deel 1 heen vlogen. Hoe is dat te verenigen met die behoefte aan herhaling?’

‘Misschien is die herhaling harder nodig naarmate de cursist verder komt in de methode. Misschien is het ook voldoende wanneer er extra herhalingsstof en leesstof bij is of wanneer de CD-rom met de IJsbrekerschil wordt aangepast aan de Breekijzercursist.’ aldus Marilú.

‘Het zou ook wel eens kunnen zijn dat we te gauw tevreden zijn met de prestaties van onze cursisten. We moeten misschien wel hogere eisen stellen aan de beginnende leesvaardigheid van een cursist voordat hij naar een Alfa-3-groep gaat omdat er steeds meer bijkomt naast het lezen. Lezen krijgt een functie bij het leren van de taal en dat is heel nieuw voor ze.’

‘Misschien is deel 2 ook maar voor enkelen weggelegd en moeten we op andere manieren werken aan vaardigheden die een directer nut hebben voor deze cursisten dan de toetsen bij Breekijzer 2 voldoende maken. Voor velen is het heel belangrijk dat ze snel op alfabet kunnen zoeken,’ vult Jan aan. ‘Ik zou dan ook graag meer trainen op het bereiken van zo'n concreet doel.’

[p. 17]

Werken met Breekijzer 2

[p. 18]

Kortom, het gevoel bestaat dat de overgang van Breekijzer 1 naar Breekijzer 2 niet zo soepel verloopt. De vraag is alleen waar dat nu precies door komt.

Is er in de methode zelf een radicale overgang van deel 1 naar deel 2?

Vraagt het werken met deel 2 een vorm van begeleiding die te weinig is voorbereid door de docenten?

Lag deel 1 misschien wel enigszins onder het niveau van cursisten, zodat pas bij deel 2 weer blijkt dat de stof ook erg moeilijk kan zijn?

Is de leesvaardigheid van cursisten toch nog te weinig geautomatiseerd om niet meer het lezen zelf als doel te hebben, maar ook nog het leren van een taal?

Of komt pas bij deel 2 duidelijk tot uiting dat het bereiken van NT2-niveau 1 ook niet voor iedere cursist is weggelegd?

Per slot van rekening zijn de alfabetiseringsgroepen ook altijd de laagste vorm van onderwijs die cursisten kunnen volgen en dus is de kans groot dat vergeleken met hogere-niveaugroepen het percentage zwakke



leerders altijd groter is. Voor die cursisten zou men zich af kunnen vragen of er alternatieven zijn voor het predikaat: heeft NT2-niveau 1 (net) niet gehaald. Zou het voor hen misschien meer zin hebben dat ze een ‘rapport’ meekrijgen of, in modernere bewoordingen, een port-folio waarin beschreven staat wat ze allemaal wel kunnen? In zo'n port-folio kan aangegeven worden welke functionele doelen uitgevoerd zijn en in welke omstandigheden. Tenslotte is een werkgever daarin doorgaans meer geïnte-resseerd dan in de schrijfwijze van het voltooid deelwoord

En het kan natuurlijk ook nog zijn dat de ervaringen van Jan en Marilu niet gedeeld worden door andere docenten uit andere instellingen. Zij zijn dan ook zeer benieuwd naar ervaringen van anderen met het het werken met Breekijzer 2.

Wie reageert?

Stuur uw reacties en ervaringen naar Alfanieuws.