Alfa-Nieuws. Jaargang 4

[p. 8]

Uit het veld

Weer Goede Tijden, Slechte Tijden (GTST)
Carry van de Guchte

Het artikel van Henny Jellema over Goede Tijden, Slechte Tijden in alfa-nieuws nummer 4 (2000) riep bij mij gemengde gevoelens op. Ten eerste wat betreft de inhoud van die soap. Henny somt zelf al een aantal bezwaren op: de vette emoties, het schaamteloos presenteren daarvan, enzovoorts. Ze is het eens met de afkeurende kritiek op soaps.

Bij mij roept GTST nog andere gedachten op: je wilt je leerlingen toch denk ik ook nog wel iets anders meegeven voor het leven dan alleen de Nederlandse taal. Het soort leven in GTST is nu niet bepaald de set normen en waarden die ik hen zou willen voorspiegelen. Hoewel, het is toch altijd nog veel vredelievender dan al die actie- en geweldfilms waar de leerlingen waarschijnlijk ook naar kijken. Maar dan het beeld dat de leerlingen van Nederlanders krijgen uit zo'n soap. Dat lijkt me niet bevorderlijk voor een goed begrip in de multiculturele verhoudingen. Moeten we niet ook een beetje pedagogisch bezig zijn? En het taalgebruik. Henny noemt het alledaags actueel. Maar is het wel zo alledaags? Ik kijk zelf te weinig naar soaps om dat goed te kunnen beoordelen. Er zal wel veel alledaagse taal in voorkomen: hallo, hoe gaat het? enzovoorts. Maar ook veel praten over emoties, wat niet zo alledaags is. Het lijkt mij overigens goed als de leerlingen ook hun emoties leren verwoorden, maar moet dat dan wel op de manier van GTST? Praat iedereen zo?

Maar ach, het kan natuurlijk helemaal geen kwaad dat de leerlingen naar GTST kijken. Zeker niet als de juf zelf de leerlingen duidelijk maakt dat ze het allemaal met een korreltje zout moeten nemen, wat Henny blijkens haar kritische opmerkingen zeker wel zal doen. En het is inderdaad een grote bron van Nederlands taalgebruik die iedere dag op tv is. Ik begrijp wel dat Henny daarvan gebruik wil maken. Op zich vind ik het ook een erg goede gedachte om de leerlingen aan te zetten naar de Nederlandse televisie te kijken en hen daar in de les op voor te bereiden.

Het kan ook geen kwaad om naar soaps te kijken als er tevens voldoende ander aanbod is. Ik zou het jammer vinden als er veel lestijd aan GTST besteed wordt. Zou er niet al snel overgestapt kunnen worden naar bijvoorbeeld het Jeugdjournaal? Een journaal is al vrij snel te volgen in een vreemde taal. Het zijn korte stukjes, ondersteund met beelden. Als de leerlingen eerst naar een journaal van dezelfde dag in een hen bekende taal kunnen kijken, zullen ze het Nederlandse journaal nog eerder begrijpen. Sommige items uit het wereldnieuws zullen immers ongeveer dezelfde inhoud hebben.

Het taalgebruik in een journaal is natuurlijk van heel andere orde dan in een soap. Nuttig taalgebruik, lijkt mij, als de leerlingen verder komen in het onderwijs. Ook de onderwerpen kunnen veel toevoegen aan hun kennis van de wereld. Als de leerlingen enigszins gevorderd zijn, komt ook Het Klokhuis in aanmerking. Eveneens een prachtig programma met veel beelden en uitleg. Het lijkt mij heel wat betere kost dan GTST.

probeer eens een gedicht of een popsong

Wil ik propageren de leerlingen alleen maar informatie te bieden, en geen verhalen of drama? Nee, zeker niet. Ik wil pleiten voor een gevarieerd aanbod, waar allerlei soorten gesproken en geschreven taal in zitten. Ik hoop dan ook dat

[p. 9]

 

smoorverliefd

 

 

 

mijn oh mijn

 

oh ik heb pijn

 

o zo'n pijn

 

tot over mijn oren smoorverliefd op jou

 

 

 

x op x

 

stort ik weer neer

 

ik kan niet meer

 

tot over mijn oren smoorverliefd op jou

 

 

 

veel te vrij

 

wat moet ik met een meisje zoals jij

 

veel te vrij

 

je hebt niemand nodig

 

tot over zijn oren smoorverliefd op jou

 

 

 

ik ben verward

 

voel 's mijn hart

 

gaat veel te hard

 

tot over mijn oren smoorverliefd op jou

 

 

 

ik voel me rot

 

ik ga kapot

 

ik lijk wel zot

 

tot over mijn oren smoorverliefd op jou

 

 

 

ik lijk wel zot en ik voel me rot

 

liefde is een vreemde ziekte

 

 

 

ik lijk wel zot en ik voel me rot

 

liefde is een vreemde ziekte

 

 

 

Henny Vrienten in: Dit is alles. De teksten van

 

Doe Maar en andere stukken.

 

 

 

(Nijgh en Van Ditmar, Amsterdam, 2000).

Henny in haar lessen mondelinge taal zorgt voor een aanbod dat goed is van taal en inhoud. In een alfabetiseringsgroep bestaat al gauw het gevaar dat het enige aanbod komt uit teksten voor beginnende lezers. Die teksten kunnen qua onderwerpen, gedachten en emoties nooit zo erg veel voorstellen. In mondeling aanbod - luisterteksten, voorleesverhalen, gedichten, liedjes, gesprekken met een leerkracht, raadsels - kan al gauw meer zitten dat de leerlingen aanspreekt en dat past bij hun belevingswereld. Mondeling



aanbod kan veel rijker zijn van taal en inhoud dat de vrij simpele teksten voor aanvankelijk lezen. Een pleidooi dus voor het gebruiken van goed mondeling materiaal naast het leesonderwijs. Vooralsnog is er geen echte mondelinge methode voor analfabeten, maar onderdelen van andere methodes zijn bruikbaar (Zebra, IJsbreker, Breekijzer). En verder is er jeugdliteratuur waar elke docent - voor enigszins gevorderde leerlingen - zelf uit kan putten om voor te lezen. Probeer eens een eenvoudig gedicht of een tekst van een popsong. Daar spatten de emoties vaak ook vanaf. Zou deze tekst van Doe Maar niet veel jongens aanspreken? Erg moeilijk te begrijpen is hij niet. En misschien heeft u nog een oude plaat van Doe Maar liggen om te draaien in de klas.

Tenslotte nog iets over de werkvormen die Henny gebruikt. Stel we laten de leerlingen naar GTST kijken of een andere soap. Doel is volgens Henny het bevorderen van de communicatie. De leerlingen zijn meer gemotiveerd om te kijken als ze verwerkingsmateriaal erbij krijgen. Het lijkt mij goed om de verwerkingsvormen dan ook wat meer te richten op de communicatie, op het verstaan en begrijpen van de inhoud van het gesprokene. Bijvoorbeeld een opdracht waarbij de leerlingen moeten aangeven wie een bepaalde uitspraak heeft gedaan. Of het aanvullen van het antwoord dat gegeven werd op een vraag die in de soap werd gesteld. (Zie voorbeelden). Dergelijke opdrachten hebben te maken met de inhoud van de communicatie, met de betekenis van wat er wordt gezegd. De opdrachten die

[p. 10]

Henny geeft, hebben meer te maken met de structuur van de taal. De leerlingen moeten aangeven hoe een zin in de soap precies geformuleerd is. Zulke opdrachten zou ik eerder verwachten in een les waar het leren van zinsbouw het doel is. Dat geldt zeker voor de opdracht waarbij de leerlingen de woorden van een zin in de goede volgorde moeten zetten. Als de leerlingen zo op de structuur moeten letten, leidt dat de aandacht van het begrijpen van het gesprokene af, terwijl het Henny daar nu juist om gaat.

Voorbeelden

1.	Wie heeft dat gezegd? Zet een kruisje in het goede hokje. Barbara Robert Is Barbara nog langs geweest? [] [] Ze zullen me mijn kind afpakken. [] []
2.	Geef het antwoord. Is Barbara nog langs geweest?

Heb je al enig idee wat je voor haar gaat maken?

Tot slot een gedicht, dat misschien wel aanleiding geeft tot communicatie in de klas. Het zal leerlingen die pas hun naam hebben leren schrijven vast wel aanspreken. De taal ervan is heel eenvoudig. Laat de leerlingen zoeken wie van hun klasgenoten hun naam op hun tas geschreven hebben. Zet het gedicht op het bord



of op een flap en lees het voor. Gevorderde leerlingen kunnen het zelf lezen. Misschien is het leuk als de leerlingen het uit hun hoofd leren. En voor Madou kunnen natuurlijk hun eigen namen ingevuld worden.

Ik weet

Ik weet
hoe
je heet
madou
ik las
het op je tas
dag meisje
goede reis.

Jan G. Elburg in: Tine van Buul en Bianca Stigter, ‘Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is’ (Querido, Amsterdam, 1991).

Korte reactie van Henny Jellema:

Bij ons op school beschikken wij zeer zeker over een gevarieerd aanbod van gesproken en geschreven taal. In mijn artikel echter gaat het over een heel speciale groep van zeer zwakke leerders. Daar waren voorleesverhalen, gedichtjes en gesprekken al lang op uitgeprobeerd.

Bedenk dat er ook Nederlandse autochtone leerlingen zijn voor wie het jeugdjournaal te moeilijk is en te moeilijk blijft.