Van Brabant die excellente cronike

¶ Dat .lix capitel. Hoe dat oorloge begonste tusschen hertoge Jan van brabant ende die engelsche

INt voorscreuen capitel is gheseit hoe vrou Jacoba hertoge Jans huysurou is ghetogen in Engelant, Ende daer sijnde so heeft se te Rome gesonden int hof te kennen geuende dat tusschen hair ende hertoge Jan gheen wettich huwelick en was So dat paus Martijn die sake committeerde twee cardinalen die hertoge Jan te Rome deden bescheyden dach, so dat hertoghe Jan bi rade des lants van Brabant ende Henegouwe seker procureurs int hof van Rome ghestelt heeft om sijn sake te verantwoorden Als vrou Jacoba dat sach so en verbeydese niet tvonnis der heyliger kercken, mer is haestelic versellet met den hertoge van Gloucestre des conincs van Engelant broeder, waer aff namaels den lande veel scaden gecomen sijn dat die coninc van engelant ende de hertoge van bourgondien geerne belet hadden ende sonden aen hertoge Jan van brabant haer ambassiate, versueckende aen hertoge Jan dat hi hem wilde submitteren inden voorscreuen coninc ende hertoge om de sake int hof van Rome hangende bi rade van notabele clercken te termineren bi consent sheylichs vaders des paus Jn welc de hertoge sijn consente gedragen heeft so verre als hi vermochte, behoudelic dat vrou Jacoba ooc so dede Maer vrou Jacoba noch de hertoge van gloucestre en wildent niet doen Ende hertoge Jan sandt sijnen heraut in Enghelant om alle saken te vernemen, welcken heraut die hertoghe van Gloucestre vangen dede ende ter coorden trecken Mer ten lesten ontquam hi mits hulpe des cardinaels van Engelant daer hi mede te Jherusalem hadt geweest.

¶ Jnt iaer van .xxij. opten .xij. dach van Mey werden te Louen biden drie staten des lants gemaect ende gesloten veel ordinancien die heten dat nieuwe regimente, dat bezegelt ende consenteert wert van hertoge jan ende vanden drie staten, wtgenomen die steden van Bruessele ende van shertogenbossche

¶ Jnt iaer van .xxiij.des nachtes nae des heyligen sacraments dach so braken wt die gheuangenisse te Bruessel heer Jan van Bueren, proest van Aken met meer andere ende toghen wech inder duysterheyt des nachts

¶ Daer na int iaer van .xxiiij. op sinte Joris dach na paesschen als Geraert vanden zijpe die groot man was biden graue van sintpol, vander Vueren quam gereden daer hi bi hertoge Jan geweest had so quam hem te gemoet heer Jan Blondeel ridder dye sijn viant was ende hi sloech Gheraert daer doot op der stede

¶ Corts daer na quamen sekere nieumaren hoe dat die hertoge van Gloucestre (die wt engelant tot calis gecomen was) van Calys gescheyden was met vrou Jacoba ende quam met grooter machte bi dage ende bi nachte om tlant van Henegouwe in te nemen, ende hadde sijn volc gedeylt in drie heyren, so dat in sijn voorhoede waren omtrent .M.

[fol. 169r]

paerden [ende in dachterhoede .xxiiij. hondert paerden] Ende tusschen beiden was de hertoghe ende vrouwe Jacoba met .xvi.C. paerden so datter waren .v.M. peerden Ende de moeder van vrou Jacoba dede bidden ende scriuen den edelen ende haren vrienden al Henegou dore datse met haer rijden wilden tegen haer dochter om die te ontfangen Ende in deser manieren is die hertoge van Gloucestre met vrou Jacoba int lant van Henegouwe gecomen sonderlinge bi gonste des heren van Hauerets die nochtan van hertoge Jans van Brabant wegen capiteyn dair geordineert was die den seluen hertoge mit somige edelen contrarie vielen, mer de meeste ende machtichste van henegouwe bleuen hertoge Jan ghetrou ende onderdanich so si schuldich waren. Als die van Bruessel dese tijdinge hoorden vanden enghelschen hertoge so sonden si haren Amman metten schutters ende veele cloecke mannen binnen Halle ende bewaerden die stadt tot hertoge Jans hairs heren behoef. Ende hertoge Jan sant aen sinen neue den hertoge van Bourgondien ende aen hertoge Jan van Beyeren om hulpe ende bistant, twelc si geloofden minlic te doen Ooc sandt hi aenden bisscop van Ludick ende aent capittel met der stadt van ludic. Mer om dat die lukeners so lange haer vertreck maecten met dachuaerden te houden, so sijn die ambassaten thuys gecomen, wantse hem beduchteden dat die here van Heynsberge ende die bisscop sijn sone eenich heymelic verbont hadden mogen maken met den hertoge van Gloucestre Om welc te verhoeden so werden tusschen hertoge Jan van brabant ende den here van Heynsberge sekere verbonden gemaect Ende die stat van Tricht geloofden ooc hertoge Jan met al harer macht bi te staen tegen die enghelschen, ende de stadt van Dornike desgelijcx dies hem de hertoge seer bedancte Ooc so beloofden hem die twee weerlike staten des lants van Brabant behulpich te sine tot sijnre begeerten tegen den hertoge van Gloucestre. Binnen dese tijt dat hertoge Jan van Brabant hem bereyde ende bistant sochte aen sijn vrienden, so is hem tijdinge gecomen hoe dat hertoge Jan van beyeren die grote reesscap gemaect had om hem te helpen, gestoruen was Van welcker tidinge hertoge Jan van brabant seer droeuich was om dat hi daer door groot bistant had verloren, ende ooc om dat hi beduchte dat de hertoge van Gloucestre met vrou Jacoba die landen Hollant, zeelant in soude nemen also hi Henegou gedaen had. So ordineerde hertoge Jan bi auijse van den seluen state sekere capiteynen als den graue van sintpol sinen broeder ouerste capiteyn om brabant te regeren ende bewaren in sijnre absentien. Ende heer peter van Lutzenborch graue van conuersant here van Edingen, ende here Thomas heere van Diest, ende den graue van Nassou here van Breda. etcetera.

¶ Ende die hertoge track selff met veele ridderen ende eedelen tot in hollant, zeelant ende vrieslant dair hi vanden edelen ende steden seer eerlic ontfangen wert mit groter bliscap als gerechtich here ende wettich momboor van vrou Jacoben harer geboortiger lantsvrouwe ende si vernieuden haren eet van getrouwicheden. Ende dus creech hertoge Jan van brabant in sijnre obedientien ende ghewelt na de doot heer Jans van beyeren sijns ooms, hollant, zeelant ende een deel van vrieslant. Als die hertoge van Gloucestre vernomen hadt dat hertoge Jan van brabant in hollant getogen was, so heeft hi ge

[fol. 169v]

sonden sijn volc van wapenen op die frontieren met ontploocken banieren int lant van Brabant sitchtende rooff ende brant al om verderuende kercken ende clusen geestelike personen violerende niemant sparende Twelc lazen die arme onnosel volc al becopen moste dat hem hier voor niet gehuet en hadde want hi hertoge Jan van Brabant niet ontseyt en hadde Als dit de graue van Sintpol ende dander capiteynen vernamen so sonden si die ioncheren van Weesmale ende van monyouwen te Nyuele met volc van wapen ende ooc sonden si den here van Roetselaer ende here Jan Glymes here van bergen opten zoom tot Halle besettende also die palen vanden lande, daer dicwil grote schermutsingen gheuielen daer die Enghelschen meest schaden vercregen.

¶ Van die schermutsingen die geschieden voor Breyn, ende hoe de brabanters met machte voor die stadt quamen ende bestormdense ende destrueerden die stadt daer veel Engelsche verslagen waren.

DJe hertoge van Gloucestre had ooc sijn garnisoen geleyt binnen Breyne le conte, twelc den brabanters dicwil grote scade dede Mer op een tijt sijn die ioncheren van Wesemael ende van monyouwe ende heer Engelbrecht van Edingen mit haren gheselscape voor Breyne getogen, ende die Engelsche sijn met groter macht wt ghecomen ende hebben die brabanters geiaecht eenen

[fol. 170r]

groten wech die al willens gheueynsdelic vloden vander stadt Ende als si verre ghenoech waren so hielden si stede daer alte bitterlic gestreden was so lange tot dat die brabanters victorie cregen ende iaechden de Engelsche tot voor de stadt, so datter veele bleuen verslagen gequetst ende gheuangen

¶ Corts hier na teenen sekeren dage so sijn de steden van brabant met een gemeenen ouerdrage met heyrcracht te velde gecomen bi bruessele om metten capiteynen dair toe gheordineert te trecken in henegouwe Mer want die van shertogenbossche noch niet gecomen en waren so wert de reyse xv. dagen verlengt Ende hier en binnen so ghereesser weder dat oude gheschil tusschen die van Antwerpen ende van Louen, om die van Liere ende van Santhouen met haren biuangen want elck wilde datse hem volgen souden mer biden graue van sintpol wert geordineert datse hem volgen ende haer tenten bi de sine slaen souden behoudelic een yeghelic sijn rechte.

¶ Ende die van shertogenbossche sijn ooc met haer meyerije aen gecomen Ende de graue van Sintpol ende die ander capiteynen metten baenreheren, ridderen, vassalen ende eedelen ende metten steden ende landen ende metter stadt van tricht sijn voort getogen met groter heyrcracht wel tot lx.M. sterck onder te paerde ende te voet. Ooc sandt hertoge Philippus van bourgondien hertoge Jan sinen neue groot bistant van volc van wapen wt vrancrijke mit .iij. capiteynen, als den here van croy van Lileadam ende heer Andries van belly. Ooc quam die bastaert van sintpol here van Habourdijn den hertoge te dienst Ende die stadt van Dornike sandt ooc scone gheselscap van wapenen, also si den hertoge toe geseyt hadden Ende dus sijnse met groter macht voor de stadt van Breyne gecomen daer veel engelsche in waren, dien si al om sterckelijck beleyden ende al tlant daer omtrent verbranden si Ende als si lange tijt voor de stadt gelegen hadden so sijnse gecomen seer vast aen die stadt die seere sterck was van grauen, van vesten, van mueren van torren ende van poorten So hebben si die stadt alte vreeslic bestormt, ende de engelsche met die van binnen verweerden hem vromelic so datter menich edel man vander mueren gheworpen wert inden grauen Ende dese storminge duerde lange tot dat duyster nacht wert, ende den dach den brabanters begaf. Des ander dages sochten die van binnen om te tracteren bestant, mer het en hadde genen voortganck, so dat een yeghelijc hem ghereet maecte om die stadt weder te bestormen

¶ Twelc dye engelsche siende werden veruaert ende gauen hem op in sgrauen handen van Sintpol behouden hair lijf, ende dander souden sijn tsinen wille met der stat ende al haer goet. Dus wert de stadt van Breyen gewonnen, op ghegeuen, ende gedestrueert, ende te gronde verbrant. Dit geschiede int voorscreuen iaer van .xxiiij. op den .xi. dach in Meerte. Tgoet vander stadt wert gedeylt so dat gewoonlic is Ende eenige van Breyn die die principaelste waren om hair ongetrouwicheyt werden gehangen, ende somige gerecht metten swaerde, ende somige simple onnosel lieden werden vanden lijue gespaert. Ende die Engelsche die inder heren handen comen conden werden daer gheuangen, maer veel bleeffer versla

[fol. 170v]

gen vander ghemeynten die die heren niet beschudden en consten

¶ Als dese mare in Henegouwe quam dat die stad van Breyn aldus gewonnen was ende ghedestrueert soe sijnder veele steden als Valencijn ende andere tot ghenade ghecomen vanden hertoge ende hebben de engelsche veriaecht die daer waren Ende sonder twifel hadden die brabanters voort ghetogen si souden alle Henegouwen gewonnen hebben, maer het was so swaren tijt van sneeu ende van regen datse weder na brabant keeren mosten Maer eer si wten velde schieden so sandt de hertoge van Gloucestre sinen heraut aenden graue van Sintpol hem ontbiedende strijt Dair af die graue ende al tbrabantsche heyr sere verblijt was so datse vier dagen lanc dair bleuen leggen sijn coomste verwachtende. mer watse beyden hy en quam niet. Als die Brabanters dan te huys trocken so hebben hem die Engelsche die te Senneke lagen hem lieden na geuolget meynende also de brabanteren achter inden stert te slane ende hinderlic te sine hadden sijse bloot geuonden Mer alsse die graue van Sintpol vernam die dachterhoede hielt met veel eedelen ende bi hem waren die steden van Louen en[de] van bruessele die noch haer carijnen hadden So stelde hi sijn volc in ordinancien ende dedese stadt houden So sagen si die engelsche op een staende gebattaelgeert ende doe werden die voghelaers ende die bussen wt gelaten onder die Engelsche, sodatse hem scheiden ende pijnden hem wech te vlien, ende die brabanters sijn mit bliscapen thuys gecomen Aldus heeft die graue van Sintpol metten Brabanters hertoge Jan trouwelijck ghedient in sijnre absentien die in Hollant ende zeelant ghetrocken was also voorseyt is Daer nae heeft hertoge Jan te Rome ghesonden aenden voorseyden paus Martijn sijn notabele ambassiaet, te weten den bisscop van Camerijck, meester Jan bont ende noch meer ander geleerde mannen om die sake vanden voirseyden huwelike int hof van Rome te veruolgen, daer si met groten state liggen bleuen een wijl tijts

¶ Jnt iaer .M.cccc.xxv. in Meye soe bereyde hem hertoge Jan van brabant met groter macht om te trecken voor sijn stadt van Bergen in Henegouwe, daer vrou Jacoba in was. Doen so ordineerde hi den graue Willem van seyne here van sinte Aechtenrode, den here van Diest, heer Aerde van craynhem meester Cornelis proost van Camerijke ende andere sijn raetslieden om te bewaren tlant van brabant in sijnder absentien die wijle dat hi in henegouwe sijn soude Ende so is hi gereyst tot Niuele daer hi verbeyde sijn volc van wapen Doe sandt hi den graue van Pentheuere, den graue van conuersant, heer Ingelbrecht van Edingen ende den ionchere van Moniouwen om die stadt van berghen te berijden ende hi volchde met sinen hoope binnen twee dagen Ende als die stadt belegen was so schoot men daer vreeslick met donrebussen ende met bogen ende daer gebuerden veel schermutsingen tegen die van binnen die wt quamen. Binnen desen tijde vanden belegge hertoge Jans voor Bergen so heeft die hertoge van Bourgondien sijnen neue so veel ghearbeyt dat hertoge Jan van brabant gecomen is bi hem in de stadt van Duway, latende sijn hey

[fol. 171r]

re voor Bergen leggen wel bewaert, ende vrou Jacoba heeft daer ooc eenige van haren vrienden ghesonden Ende dair wert bi ripen rade gesloten, dat vrou Jacoba die te Bergen int stadt lach so lange haer houden soude ende woonen in shertogen lant van Bourgondien in eenige stede, tot dat vonnisse vanden huwelijke tusschen haer ende hertoge Jan int hof van Rome ghewesen soude sijn Of totter tijt toe dattet processe soude sijn voleyndt bi di doot van eenich van hem beyden, ende datmen van Henegouwe, hollant, zeelant een redelijke somme gelts iaerlicx nemen soude om haren state te houden, ende hertoge Jan soude sijn gerestitueert totten lande van Henegouwe, also dat eenen lantsheere toe behoorde Ende als die possessie daer aff ghenomen ware so soude hertoge Jan stellen eenen notabelen gouernuer oft capitein des lants van henegouwe die den hertoge van Bourgondien gename zijn soude, duerende tot dat de voorseide sake geeyndt soude werden als voorscreuen is. Ende datmen inden lande doen soude een generael abolicie ende remissie van alle misdaden criminael ende lichamelijc ende van alle confiscatien Mer om te doen ciuile correctie op die misdadige in henegouwe, soe soude hertoge Jan vier wise notabele mannen stellen, daer aff die hertoghe van Bourgondien dye twee noemen soude

¶ Als dit tractaet te Duway gesloten ende gepubliceert was so track hertoge Jan met sinen state tot Valencijn, daer hi met sulker eeren, reuerencien ende minne ontfangen wert van allen staten dat niet meer en hadt mogen sijn. Alle die straten daer hi liden moste waren aen allen siden bestroyet [met welrieckenden cruden ende overdect] met costelike laken ende veel ander properheden. Ende die wethouderen vander stadt sconken hem costelike presenten

¶ Des derden dages track die hertoge wt Valencijn in sijn heyr dat voor bergen lach ende daer bleeff hi tot dat vrou Jacoba wt bergen quam in die handen vanden ghedeputeerden des hertogen van Bourgondien, ende soe quam si int heyr van brabant begherende te spreken met graue Engelbrecht van Nassou ende heer Henrick vander Lecke Den welcke si badt met weenenden oogen, datse aen den hertoge van Brabant so veel doen wilden datse bliuen mochte in eenige stadt oft slot van brabant daer hem belieuen soude sonder te comen in de handen des hertogen van bourgondien, mer ten mocht haer niet geschien Ende so wertse corts te Gent geuoert om daer te blijuen ende haren staet te houden na inhout des tractaets

¶ Als dat geschiet was so dede hertoge Jan possessie nemen vander stadt van Bergen biden heere van Edingen ende bi den ionchere van Monyouwen die den eet van getrouwicheyt ende van gehoorsaemheden ontfingen vanden ingesetenen tot behoef van hertoge Jan, die welc maecte heer Jan van Lutzenborch gouernuer vanden lande van Henegouwe. Ooc so ordineerde hi .iiij. commissarisen, als here Peteren van lutzenborch heere van Edingen sinen neue, ende den ionchere van Moniouwen met noch twee ander ridders die den hertoge van bourgondien daer toe bequame dochte te wesen om correctie te doen vanden genen dies besculdich waren. etcetera. Ende hertoge Jan

[fol. 171v]

dede ooc alle die goeden ende duwarie van vrou Margrieten vrou Jacoba moeder tot behoef sijnre tafelen arresteren want si noch tegen den hertoge bleeff rebel

¶ Daer nae int selue iaer van .xxv. in die maent van Julio is hertoghe Jan seker nieumaer ghecomen hoe dat dye engelsche hadden gheconsenteert den hertoge van Gloucestre een bede van viij.C.M. saluyten van goude ende .xx M. mannen om sijn leedt te wrekene dat hem vanden Brabanters in Henegouwe geschiet was, ende dat hem dye coninc van Schotlant seynden soude .viij.M. schotten, die welcke gesekert hadde des hertogen nichte die hi corts trouwen soude, ende oec soude hi hebben viij.M. Yerssche in sijnen dienst Ende dander Engelsche die met hem waren laghen in Normandien verwachtende den hertoge om met hem te trecken als hi op dees side ter zee comen wilde. Als hertoghe Jan dese nieumaren hadde vernomen soe dede hi die palen sijns lants van henegouwe bewaren ende die sloten ende steden wijslic besetten ende dede ghereesscap maken om den hertoge van Glocestre te wederstaen oft hi ouer quame. Ooc ontboot hi dese nieumare den hertoghe van Bourgondien sijnen neue ende badt hem om succours ende bijstant twelc de hertoge consenteerde alst hem noot waer Ende aenmerckende hertoghe Jan dat hi in persone alle sijn landen niet wel regeeren en conde so wert hi beraden den hertoge van bourgondien in handen te setten ende dat regemente ouer te geuen van Hollant ende Zeelant ende dair werden brieuen af gemaect, mer die staten van Brabant en wilden daer in niet consenteren ten ware dat die brieuen redelijck ghemodereert werden. Ooc en wilde die proost van Camerick die zeghelaer was die brieuen niet zegelen Nochtans werdense bezegelt want men een nieuwen zeghel te Mechelen maecte.

¶ Na desen als vrou Jaoba een wijltijts te Ghendt ghewoont hadt soe is si heymelic van daer getrocken ende is gecomen tot Schoonhouen in hollant ende heeft somige edelen ende steden ghetrocken aen haer met subtijlheden. Welke dingen den hertoge van Gloucestre gecondicht waren, die ter stont den here van Filwatere met veel Engelschen ouer ghesonden heeft om bi vrou Jacoba in hollant te trecken ende met haren vrienden te oorlogen ende is ghecomen met sijn scepen in Zeelant Twelck hertoge philips van Bourgondien vernemende heeft ter stont als regent doen beuelen van shertogen wegen van Brabant datme hem volgen soude om die engelsche te wederstaen So is hi met groten volcke, so sijn selfs volc so Hollanders getrocken tegen die engelsche die te Brouwers hauen in zeelant comen waren. Doe sonden die engelsche tot hem eenen heraut geheeten Gloucestre vragende den hertoge van Bourgondien oft hem beliefde met hem daer te strijden, die here van Filwater haer capiteyn soude hem daer toe verlenen plaetse ende velt. Daer op hem hertoge Philippus antwoorde sandt met sijnen heraut die hi daer toe koos geheten Bourgondien, dat den here van Filwater niet en betaemde hem plaetse te offeren om striden mer dat hi self machtich ware om plaetse te nemen om te striden alst hem beliefde Ende so is hi manlic opt lant ghetorden met sijnen volcke.

[fol. 172r]

¶ Vanden strijt die te Brouwers hauen geschiede

DJe engelsche al bereetsijnde ende gebattalieert om striden hebben des hertogen volcke beuochten eer dat wel bereet was ende in ordinancien gestelt Maer dye hertoge als een leeu is den engelschen cloeckelic in ghetorden ende in sijnen persone wert hi verlast. Doe quam hem te hulpe heer Jan Villayn een vroom ridder ende dede hem plaetse maken daer veel engelsche verslagen werden Ende die hertoge dede wonder van wapen doorslaende haer battaillien, hem seluen auontuerende so lange tot dat hy den strijt wan ende tvelt behielt. Ende daer en bleef niemant van sinen eedelen doot dan heer Andries van Belly een seer vroom ridder Mer vander Engelscher partijen bleuen al die meeste capiteynen doot, sonder de heer van Haemstede die den Engelschen daer te hulpe gecomen was met omtrent .ij.M. zeelanders ende die wert gheuangen ende omtrent CC. engelschen Ende daer bleuen wel .iij.M. engelsche verslagen, die welcke na tugen der Engelscher herauten wt waren gesocht voor die bloeme vanden besten volcke van wapen ende archiers die in Engelant waren Dese strijt gheschiede in zeelant te Brouwers hauen Jnt iaer .M.CCCC.xxv. opten xiij. dach in Loumaent

¶ Jnt selue iare ende maent soe hebben die cardinalen van Vrsine ende van Venegien die rechters waren vander saken des huwelijcx tusschen hertoge Jan ende

[fol. 172v]

vrou Jacoba, bi ouerdrage vanden anderen cardinalen etcetera. bi eenre wtprake gewesen dat vrou Jacobe onbehoorlic gescheyden was van hertoge Jans beselscape Ende hoe wel datse mits desen billicx den hertoge weder gerestitueert soude sijn, so ordineerden si nochtans om seker redelike saken hem daer toe beroerende, datse totten wtersten vonnisse vander principaelder saken bewaert ende gehouden soude werden op hair costen bi den hertoge van Sauoyen die hertoge Jan van brabant ende ooc hair ten derden lede bestont ende van swagerschape ten derden lede. Welck vonnisse als die hertoge van Gloucestre vernam so heuet hi sijn herte van vrou Jacoba afgekeert ende heeft corts daer na een ander vrouwe getrout in engelant Ende als die hertoge van Brabant tvonnisse vernam so was hi wel te vreden in sijn conscientien, mer vrou Jacoba was qualick te vreden, ende si en wilde in des hertogen van Sauoyen handen niet comen, ende si hadt lieuer in shertogen handen gecomen mer hi en wildese niet hebben seggende dat hi tvonnisse onderhouden wilde, ende so is si tot Schoonhouen ghebleuen.

¶ Binnen den voorscreuen iare van .xxv. so rees een grote twist tusschen die stadt van Antwerpen ende heer Jan van Glymes here van bergen opten zoom, dair veel dachuaerden op gehouden werden Ende dat ten ocsuyne van eenen man die poortere van Antwerpen was, die met valschen gelde betaelt had tgheen dat hijer mede gecocht had ende wert ter stont geuangen ende swaerlic ghepijnt So dede die stadt van Antwerpen versoecken aenden drossaet ende scoutet van Bergen dat si haren poorter ontslaen souden want hi nergens te rechte en hoorde te staen dan Tantwerpen. Ende want sijt niet doen en wilden so banden sise wten marcgraefscape van Antwerpen, meynende dat si also te bergen niet en souden mogen blijuen om dat int quaertiere van Antwerpen is. Mer die here van bergen hieltse nochtans dair seggende, dat Bergen in brabant gelegen is ende hout dat vanden hertoge te leene. Daer na wies den twist altijt, ende die van Antwerpen ende die van Bergen rasteerden malcanderen, so dats hem hertoge Jan most onderwinden, ende hi versocht beyde pertijen datse van haren geschille voor hem als voor haren prince te rechte quamen. Mer die van Antwerpen wederseydent seggende datse van saken die der stadt aen gingen naectelijc niet sculdich en waren noch en mochten haer priuilegien oft rechten thonen dan binnen hair stadt, dair af die hertoghe qualick te vreden was Die van Antwerpen versochten haren scoutet om op die van Bergen pendinge te doene ende sijn wel mit .ij.M. mannen metten Schoutet ghetrocken int lant van Bergen, daer si grote scade deden vangende die lieden. etcetera. Dies die hertoge qualijc te vreden was, mer bi middele vanden anderen goeden steden wert dair toe gebracht dat de partijen voor den hertoge ende den iij. staten compareren souden, twelc so geschiede Als die stadt van Antwerpen ende die here van Bergen een wijltijts tegen malcander by gescriften ghedingt hadden so bleuen sijs ten lesten by rade van vrienden ende submitteerden hem inden here van Edinghen ende den ionchere van monyouwen diese te vreden setten

¶ Jtem die edel hertoge Jan heeft wt minnen die hi had totter heyliger kerc

[fol. 173r]

ken ende totter clergien vanden voorseyden paus Martijn vercregen die ghepriuilegierde scole ende vniuersiteyt van Louene om in allen consten daer te studeren sonder alleen in theologia dats inder godheyt, mer dat wert namaels gecregen. Ende hi dede ontbieden veel doctoren ende meesters van alrehande consten die hi stipendieren dede van sijnre stadt van Louene, die welc haer eerste lessen begonsten opten eersten dach van Nouember int iaer ons heren .M.CCCC. ende .xxvi.

¶ Jnt selue iair int beginsel van Meye ontlaste hertoge Jan sijnen neue here Jan van lutzenborch vanden gouuernemente slants van Henegouwe. Daer na in de maent van Septembri trac hi selue in Henegouwe tot Senneke ende van daer tot Berghen ende tot sinte Gielis, daer na quam hi weder tot Bruessele.

¶ Jtem so vrou Jacoba te Schoonhouen lach ende had tot haren accoorde gecregen die stadt vander Goude houdende veel volcx van wapenen die den anderen steden van hollant die haer onghehoorsaem waren grote schade deden So hielt die heere van Seuenbergen partije met haer ooc scade doende opt water Mits den welcken hertoge Philippus van bourgondien als regent van hollant van hertoge Jans van Brabant wegen int voorscreuen iaer van .xxvi. is getogen met groter machte voor Seuenbergen beleggende dat te water so dat die van binnen besloten werden Ende hoe wel dat die here van Seuenbergen bi vrienden van hertoge Philippus wegen seer versocht wert dat hi stille had willen sitten presenterende een grote somme van gelde, nochtan en wilde hijs geensins doen watmen hem seyde of boot Daer na dede die hertoge de stadt noch vaster beleggen dan tevoren, so dat die stadt heel besloten wert. Als dat sagen die ingeten van Seuenbergen, ende aenmerckende tgene dat haren here gepresenteert was, soe hebben si de stadt tegen haers heren wille op gegeuen in handen des hertogen van bourgondien, ende die here van Seuenbergen wert daer wt verdreuen.

¶ Jtem want vrou Margriete van bourgondien dye moeder van vrou Jacoba van haer duwarien berooft was mits harer rebellicheit also voorseyt is So wies altijt haren toren ende haet op hertoghe Jan van Brabant. Soe dede si hem lagen leggen om te vangen ende tot Keynout te brengen int voorseide iaer in die maent van December als die hertoge op zonien iaechde bi der Vueren so wert daer een man gheuangen wt Henegouwe gheheten Jan cheualier die welc namaels als hi op den pijnbac gebonden was so begeerde hi gelost te sijn want hi wilde de waerheit al bloot seggen van alle dingen Ende doe kende hi ende leet dat de oude vrouwe dwagiere hem dair gesonden hadde om te vernemen hoe ende waer ende hoe sterck die hertoge plach wt te trecken te paerde ende te voete, want si meende den hertoge al so lichtelic te crigen geuangen tot Keynoyt Ooc seyde hi van eenen wonderlijken halsbande die wt Engelant was die Ost vander motten had, maer wien datmen dien aen doen soude en wiste hi niet. Ende dit met veel meer ander dingen bekende hi ongepinicht tot verscheyden tijden als voor die raetslieden des hertogen van Bourgondien, voor de drie staten van Brabant ende andersins So

[fol. 173v]

wert die Jan cheualier op de steenporte te Bruessel geuangen gheleyt. Die graue van Sintpol des hertogen broeder had gerne gesien datmen vanden liue ghericht hadde na sijn verdienste Mer die sachtmoedige hertoghe Jan en wildes niet gedogen seggende, dat hi sculdich waer recht te doen ouer de geen die ander lieden misdaen hadden maer alsmen aen hem seluen misdade ende hi dat om die minne gods vergaue so verwecte hi daer mede god om hem sijn sonden te vergeuen Ende so meende hi den man te houden geuangen tot opten goeden vrydach naestcomende, ende dan meende hy hem los te laten gaen ende hem sijn misdaet om gods willen te vergeuen op dat hi voort vergiffenisse crege van sijnre misdaet Mer god en gehengde dat niet, want hertoge Jan doe self afliuich was also hier na verclaert sal werden So bleef die man gheuangen tot dat dye graue van Sintpol hertoghe werde, die welcke den voorscreuen misdadigen dede rechten te Bruessel voor der stat huys op een hooghe stellagie, ende daer na vierendelen

¶ Als hertoge Jan met sijnen drie staten een dachuaert te Liere gehouden hadde so keerde hi weder met sinen broeder te Breussele opten palmauont. Ende comende tusschen bruessel ende Vyluorden wert hi beuaen met groter siecten ende quam des auonts tot Bruessele, ende dye siecte wert meerder van daghe te daghe tot opten witten donredach Doe badt hi sinen broeder den graue van sintpol dat hi sijn testament (twelc hi voortijts gemaect hadde) tot volcomender executien brengen wilde, twelck hem sijn broeder also gheloofde te doene. Doe dede die hertoge .iij. missen voor hem celebreren die hi deuotelijc hoorde Ende als hi sijn biecht gesproken hadde so ontfinck hi mit groter deuotien dat lichaem ons heeren ende dat heylige sacramente des olysen. Daer nae beual hi den here van Rotselaer in sinen name dat mandaet. Ende omtrent .x. uren na der noenen geuoelde die eedel heere vol duechden dat die tijt sijnre pelgrimagien op deser werelt veruolt was, ende hi begonste te lesen den psalm Miserere mei deus secundum magnam misericordiam tuam Ende met dien eersten verse verschiet sijn deuote siele wten lichame inder ouderen van .xxiiij. iaren in den iare ons heren .M.CCCC. ende xxvi. op den heyligen witten Donredach den .xvij. dach van April.

Ende doe wert daer sijn lichaem gebalsemt ende gehouden tot den dinxdachs in die paeschdagen int iaer .xxvij. Doe wert hi gehaelt na der noenen op Couwenberch met groter processien ende met veel tortsen ende met veel tranen, ende wert tot sinte Goedelen inder kercken gedragen ende daer werden vigilien gesongen met vele ceremonien. Ende des anderen dages wert daer een misse gesongen ouer dat lijck met groter solemniteyt Daer na wert tlichaem weder op een rosbaer gheuoert ter Vueren in sinte Jans kercke, daer weder ouer hem vigilie ende missen gesongen werden ende daer na wert tlichaem inden choore begrauen bi hertoge Anthonis sijnen vader ende bi sijn moeder Ende in dese wtuaert waren metten graue van Sintpol des hertogen broeder, veel abten ende prelaten, grauen, baenroetsen, ridderen ende edelen ende die ghedeputeerde vanden steden. Daer nae track die graue

[fol. 174r]

van Sintpol toecomende hertoge te Bruessele opt hof van Couwenberge dair hi beweende de doot sijns broeders.

¶ Ende wantmen also sinte Ambrosius seyt, den mensche sal louen na sijn doot alst al volbracht is als hem den lof niet en hindert, so is den lof van desen iongen hertoge Jan niet te verswijgen, want hi veel looflike condicien aen hem hadt daer alle menschen ende sonderlinge die edele exempel aen nemen mogen, op dat si gode behagen ende kerstelijc mogen steruen ghelijc hi gestoruen is. want also dat leuen is also plach gemeynlijc dat eynde te zijn. Dese edel hertoge regeerde Brabant tusschen .xi. ende .xij. iaren, binnen welcken tide hi veel ongenuechten hadde als voorscreuen staet Ende in allen tegenspoet was hi verduldich ende en vergat niet gode te louen nacht noch dach dien hi seer vreesde. Ende hy was den armen so goedertieren die versiende met milde aelmoessenen, dat hem die armen gemeynliken heeten der armen vader Ende hi was gespraecsaem, goedertieren, sachtmoedich, zedich van manieren, ende hi antwoorde so goetlic den armen als den rijcken die mit hem te spreken hadden. Ende so wert hi wtermaten seer beclaecht van sinen ondersaten ende sonderlinge van sijnen dienaren ende ooc van anderen vreemden. Met gode so moet hi leuen Amen