Ad Interim. Jaargang 4

Pierre Bonnard (1867-1946) in 't Stedelijk Museum

Een gevaarlijk criterium voor de leek is altoos de vraag of men een bepaald schilderij ook in zijn huiskamer zou willen ophangen. Er is veel moderne kunst, die men alleen in een museum- of tentoonstellingszaal naar waarde genieten kan. Hoe zou men b.v. een der monsters van Picasso, gelijk ze onlangs te zien waren, altoos voor ogen willen hebben. Maar dit zegt nog niets ten aanzien van de betekenis van dergelijk werk. Over het wezen ener kunst echter geeft het gewraakte criterium wel degelijk een aanduiding en zo

[p. 110]

kan men constateren, dat een schilderij van Bonnard, hoe zeer specifiek Frans ook en hoe ‘modern’ voor het ongewende oog, het in een Hollandse huiskamer met zijn intimiteit toch wel zou doen; het past zich aan aan een sfeer van gezelligheid en de blijmoedigheid, die eruit spreekt maakt het algemeen begeerlijk. Van de aestheet en levensgenieter Bonnard gaat een dieplevende innigheid uit. In tegenstelling met b.v. Picasso, die eerder verscheurt en kettert.

Dat is een zijde van Bonnard. De andere zijde is, dat hij de toekomstbelofte voor onze schilderkunst is, de grootste revolutionnair ten opzichte van kleur en licht, de gezonde naast de dood lopende abstracte en zakelijke realisten, ook al bezit hij zijn eigen zeer individuele abstracties afwijkend van de geijkte vormen. In deze kunst ziet men de lijn aangegeven, die de jongeren kunnen vervolgen en waarop kan worden voortgeborduurd. De tentoonstelling geeft gelegenheid ook met het oudere werk van Bonnard kennis te maken en daar

[p. 111]

treft b.v. een werk van 1897 ‘De Paardenrennen te Longchamps’ als typisch voorbeeld van nog echt negentiende eeuwse schilderkunst in ietwat doffe kleur. Maar plotseling komt daarin een verrassende wending. De latere schilderijen tonen Bonnard als een door en door zuiver picturaal schilder wie alle ‘litteratuur’ vreemd is, die geen verhalen vertelt, maar die de dingen plaatst in een kader, zoals we ze niet eerder in een kader zagen, die vaak los van de voorstelling vooral de lichtspelingen opzoekt. Het licht, ziedaar het belangrijkste element van deze feestelijke kunst. Het licht duidt de atmosferische verschillen aan, in tegenstelling met de werkwijze der impressionisten, die veeleer kleurvlakken tegen elkaar afwegen. De kern van het onderscheid, het wezen van Bonnard's eigen ontwikkeling is die tegenstelling tussen vlak en speling.

‘Laten wij niet zeggen dat Bonnard gestorven is, laten wij eenvoudig zeggen dat hij opgehouden heeft te schilderen’, aldus Claude Roger Marx in de inleiding tot de catalogus en hij wil daarmee aanduiden, dat de nawerking van Bonnard's origineel en ontzaggelijk talent eigenlijk nog moet beginnen. Van dit formaat schilderkunst geeft de hier gehouden tentoonstelling helaas geen volledig beeld. Heel veel bizonder mooie werken ontbreken, dat blijkt des te duidelijker wanneer men b.v. een boek met reproducties van Bonnard's werk bekijkt en wij verwijzen o.a. naar de uitgave ‘Bonnard’ uit de serie Couleurs des Maîtres (Editions Braun Parijs 1946). Maar het gewekte verlangen naar grotere volledigheid versterkt onze liefde.