Ad Interim. Jaargang 3

[p. 433]

Dichter en schilder

Bij den zestigsten verjaardag van
Pierre Kemp

La faiblesse est-elle un défaut? Toujours est-il que la vôtre ressemble à l'albâtre si on l'éclaire intérieurement. Votre âme transforme les dèfauts en beauté.
Vous qui êtes une transparance, une âme déguisée en corps, une empreinte de visage sur un linge, votre faiblesse est une force terrible.
COCTEAU.

Nurksen (waarvan dit land benoorden de rivieren, de onbetwiste uitvinder is) zullen in dit motto het woord ‘faiblesse’ als minstens een onvriendelijkheid beschouwen. Voor wie zonder nurksigheid wil lezen zal uit het betoog al blijken, dat dit geenszins het geval is: integendeel. Faiblesse heeft hier de eenige beteekenis van weerloosheid. Is er gracieuser opmerking omtrent een dichter te maken? Dit gemis aan weerbaarheid, in een maatschappij en een tijdsbestel die zich bij voortduring op de meest ergerlijke wijze te weer stelt, kan dan ook bij dichters bijvoorbeeld, blijken ‘une force terrible’ te zijn. Iets, zéér bepaalds, van deze ‘vreeselijke kracht’ bezielt den dichter Pierre Kemp. Zijn bloed- en geestverwant Matthieu Kemp moet hier in dit verband mede genoemd worden.

Beiden zijn vreemd-gevederde figuren in den nederlandschen hof der dichters, waarin minder zangvogels vertoeven dan er min of meer gevederde creaturen in ronddoolen.

Is geografisch hun standplaats het uiterste Zuiden van dit land, dààr waar de Nurksen slechts geïmporteerd worden, hun geestelijk verblijf is niet minder uitmiddelpuntig. De autochtone gebondenheid aan het minst nederlandsche stuk van het vaderlandsch gebied kan hieraan niet vreemd zijn.

[p. 434]

Op Zondag 1 December 1946 wordt Pierre Kemp 60 jaar. Dit is, op zich zelf, geen opzienbarend feit, al zal deze mijlpaal gezet worden op den geëigenden dag voor een Zondagskind in den schoonsten zin van dit woord.

Het is een verblijdender en zeldzamer verdienste dan te velen geneigd zijn te denken, in een dichtkunst een zelf verzonnen en vervaardigd instrument te bespelen en dit bovendien op een wijze te doen, die niemand verbeteren kan, omdat niemand het voorgedaan heeft noch ooit na zal kunnen doen.

Zulk een dichter is Pierre Kemp.

Dichtlievend Nederland mag zich daar hartelijk over verheugen, zooals het dit reeds in reeksen van jaren deed en in lengte van tijden hoopt te bestendigen.

Toen wijlen Willen Kloos zestig jaren werd - dit is, gelukkig, alweer lang geleden - verscheen, in één der schoonste Zilverdistel-drukken, de weinig omvangrijke en zoo goed als niets te wenschen overlatende bundeling van zijn verzen door P.N. van Eyck: die gedichten, waaraan de proza-dichter R.N. Roland Holst dit gesproken commentaar kon hechten: ‘als Kloos zoo tegen zijn dertigste jaar in de jenever gestikt zou zijn, dan zou hij een heros in de nederlandsche litteratuur gebleven zijn.’

Kloos overleed echter op eerbiedwekkend hoogen ouderdom, na een schier eindeloos en onvermoeid getuigen voor een reeds lang en uit verveling weggeloopen gemeente.

Het is niet ieder gegeven een heros geweest te zijn en zelfs daarna nog als ex-heros voort te leven. Deze uitverkiezing is altijd tragisch.

Pierre Kemp weet zich, als mensch en dichter, geen heros te zijn en voor tragiek, van welke geaardheid ook, is zijn wezen te zuiver lyrisch. Hij is lyrisch gebleven, ook nà de lyrische jeugd, hetgeen zijn dichterschap niet enkel voor ondergang behoedde, maar ook staag deed groeien in glans en kracht.

Het is misschien geen wonder maar dan toch een

[p. 435]

heerlijk feit, dat hij nergens in ‘gestikt’ is: noch in geestrijke dranken, noch in maatschappelijke onbehaaglijkheid, noch in de klimmende last der jaren, noch in de verwijdering, die dit alles kan meebrengen, van de onberoerde droom van het kind. Hij droomt lustig voort, hetgeen zijn zelfbehoud geweest zal zijn, maar naast de ontelbare droomers, bewust of ongeweten, die in stilte voor zich heen droomen, heeft de schilder en de dichter in hem een ziener en een beelder gemaakt: zoo onbevangen als een spelend kind, zoo speurend en keurend als een scheppend kunstenaar.

Het is daar, in Zuid-Limburg, een beetje rare bedoening: de menschen spreken er doorgaans nauwelijks nederlandsch. Uit verveling en oude weerzin wordt het er bijna gezongen. Een eeuw geleden schreven de dichters er fransch - de Maastrichtenaar André van Hasselt is een merkwaardiger figuur, naar de meening van Hugo, Lamartine en...... Verlaine, dan men geneigd zou zijn te denken indien men hem al kende - - ook werd er in fransch of Maastrichtsch gedicht tot kort geleden: Weustenraad, die een poëtische oom van Verhaeren was en een oom-zegger van Heine, Franquinet (die een verdienstelijk dichtend kleinzoon onder de hedendaagsche jongeren bezit), Polis, Breuls, Olterdissen, Chambille...... Dan zijn de zangers in de algemeene landstaal aan bod, en in weerwil van de natuurlijke hindernissen, moet een aangeboren gevoel voor taalplastiek de grondslag geweest zijn voor het zuiver en zwierig bespelen van dit gekregen materiaal. Van huis uit zijn zij schier allen schilders, verzot op kleuren en vormen naar zuidelijken aard. Van huis uit zijn zij òòk feestzangers; processie en carnaval zijn er eigenlijk nooit van de lucht. Dit alles past in dit land en de oude stad, die als een bijzonder fraai gobelin, wat sleetsch in het stramien maar immer nog bloeiend binnen de weelderige contouren, geweven hangt aan de heuvels en dalen.

‘Ik kom uit dat der Maas van ver verleden
en mijd de metropolen van het heden.’

[p. 436]

In de metropolen zou de dichter zich thans zòò kwaad maken, dat de metropolen waarschijnlijk den dichter om hals zouden helpen.

Het is dan ook een gezegend geluk den dichter tevreden in zijn oude gobelin te weten: hij is er één der schoonste figuren van en het rijk gebloemde en kleurige perk, dat hij zelf rond zijn voeten borduurde is een der schoonste deelen in het statige geheel. Want Pierre Kemp is in levenden lijve èn als poëet een verfijnd edelman, die gemakkelijk te denken is, staande in een hoofsche tapisserie, op den voorgrond vol vogels en bloemen, die in de oogenschijnlijke matheid van een ingetogen coloriet de felste kleuren draagt.

Wie van vòòr en nà de zestig jaren van Pierre Kemp soms nog iets naders zou wilen weten, hij leze hetgeen ons door hem reeds geschonken werd en alles wat er voorts in boek en blad nog van hem te hooren en te zien zal zijn. De fel geteekende en scherp gekleurde ‘teekeningen’ van zijn hand, die één bloeiend en boeiend, kwistig verhaal zijn, zullen, naar wij innig hopen, nog lang niet aan hun einde geraken.

Charles Nypels

Handschrift van Pierre Kemp, uit een brief over ‘Pacific’