Aarts' Letterkundige Almanak voor het Willem Elsschotjaar 1982

[p. 85]

[Inleiding]
Piet Grijs schiet prijs

Wat ben ik toch een onprofessionele schrijver!

Kom ik vrijdagmiddag 14 augustus 1981 om vier uur even naar het Instituut voor Neerlandistiek op de Herengracht om in het pseudoniemenlaatje te zoeken. Ik heb een stuk over Kees Stip geschreven, en wil, vóór ik het bij Vrij Nederland inlever, even kijken of die man echt zo heet. Een professionele schrijver zoekt eerst de feiten bijeen, en schrijft dan zijn artikel. Bij mij is het altijd andersom. We zullen dit maar de ‘charme van mijn schrijverschap’ noemen.

Zo'n zomerse vrijdagnamiddag kun je rustig in de universiteitsgebouwen neutronenbommen laten ploffen, want er is geen mens. Ik tref op de kamer van het pseudoniemenlaatje een jongeman, die beweert de uitgever Aarts te zijn. Hij zit te werken aan de almanak die u nu in handen heeft. Hij toont me vijftig vellen met een overzicht van alle Nederlandse en Vlaamse prijzen. Ik ben gek op zulke lijstjes. Een professionele schrijver houdt dat voor zich. Ik niet.

Aarts ruikt boter bij de vis: ‘Ik vind het zo zo'n saaie lijst, daar zou eigenlijk een aardig stukje bij horen... Kan jij dat niet schrijven?’

Een professionele schrijver zou denken: ‘Als ik hier niet was binnengestapt, zou hij het mij niet vragen. Bovendien: je moet nóóit zelf over literaire prijzen schrijven.’ Maar ik beloof er over na te denken. Als ik heb beloofd ergens over na te denken, zit ik er aan vast, want mijn schrijven bestaat voor 9/10 uit er over nadenken. Die moeite heb ik in de trein naar huis net gedaan, dus nu kan ik net zo goed dit stukje tikken. En ik heb zelfs niet gevraagd wat Aarts mij ervoor betaalt!

Zo zit ik hier dan op vrijdagavond 14 augustus 1981 dit onnozele stukje te tikken, terwijl de serieuze opdrachten van TTT, Hollands Maandblad, Vrij Nederland, NRC Handelsblad, De Volkskrant en Humanistisch Thuisfront mij verwijtend aanstaren. Alweer een ‘charme van mijn schrijverschap’: wat niet hoeft is op tijd klaar, al het andere komt te laat of nooit.

[p. 86]

Je mag een gegeven paard niet in de bek kijken - maar wat als die paarden steeds maar kiespijn hebben? Daar gaat-ie dan:

1957. Ik win de P.C.-prijs. Die bestaat eruit dat ik P.C.-redacteur word. Het gevolg is een levenslange vijandschap met Michael Chayes, Theo Sontrop, en enkele anderen die ik zelfs de lol hun naam te noemen, niet gun.

1960. Ik win de Essayprijs van de Nijmeegse Universiteit. Die bestaat uit een fles wijn, die naar mijn ouderlijk huis wordt gezonden. Het pakje valt, de fles breekt, onherstelbare vlek in ouderlijk tapijt.

1966. Ik win de Anne Frankprijs. Dat ging zo: Ik had een stuk tegen Harry Mulisch in Het Parool geschreven. Ik laat het aan Renate zien, en zij zegt: ‘Harry Mulisch zei: “Hij zal wel niet weten dat ik in de jury van de Anne Frankprijs zit, die hem gaat bekronen.”’ Op grond waarvan ik die prijs kreeg, en wie hem betaalde, ben ik nooit te weten gekomen. De minister zei dat ik een brief moest schrijven naar een adres in New York. Ik schreef ze dat ik een Amerikaanse vrouw had, die uit haar land was gevlucht, en dat ik de Amerikaanse politiek tegen negers en Vietnamezen verafschuwde. De prijs is daarna nooit meer uitgereikt, zie ik nu in de prijslijst.

1967. Ik win de Essayprijs van Amsterdam niet. Ik had daar ook geen enkel recht op, maar wel hadden de drie juryleden mij ieder afzonderlijk doen weten dat zij natuurlijk op mij zouden stemmen.

1978. Ik win de Heerlense cultuurprijs: de ‘Burgemeester van Grunsvenprijs’. Op de dag dat de burgemeester mij dit blij schrijft, beginnen De Telegraaf en Van Agt een hetze tegen mij over zogenaamde ‘majesteitsschennis’. Ik schrijf als de donder naar Heerlen dat ik de prijs aanvaard, en de datum van het feest goedkeur. Maar de burgemeester van Heerlen bericht nu dat het feest niet doorgaat. Dat kan zo maar!

Vijf nare of rare ervaringen, maar nu de twee goede:

1972. Ik win de Querido-reisbeurs. Die wordt door de uitgeverij onder zijn auteurs verloot. Gewoon geld dat je uitgeeft. Niks geen jury, niks geen kwade gezichten.

1978. Ik win de Cestoda-prijs.

[p. 87]

't Is niet smakelijk, maar de waarheid dient verteld: Op mijn werkkamer is een wastafel. Ik pis daar stiekem wel eens in. Zoals alle vrouwen, meent mijn vrouw dat het buizenstelsel onder wastafels en gootstenen geheel gescheiden is van het rioolstelsel onder w.c.'s. Het is onrein in het vaatwaswatervat te urineren.

Het bochtje onder mijn wastafel lekt een beetje. Eerst legde ik er een krant onder, maar zo'n vlek ziet er onfris uit. Ik keek rond in mijn kamer. Niets dan papier om mij heen. Nee, toch: Op de boekenplank zijn de vier boeken van Nico Scheepmaker iets naar achteren gedrukt, en daarvoor staat een klein zilveren(?) bekertje. De Cestoda-prijs! Ik zet hem onder de wastafel. Eens in de week spoel ik hem om. Dat is nu eens een prijs waar je wat aan hebt.

Moraal: alle literaire geldprijzen moeten door loting uitgereikt worden. Alle literaire ere-prijzen moeten door één mansjury's uitgereikt worden.

Wat zijn schrijvers toch onprofessioneel dat ze niet gewoon meer salaris vragen, en zich die belachelijke prijzentoestand laten aanleunen.

Nu ga ik even in de prijslijst de juiste jaartallen zoeken om ze in het bovenstaande in te vullen.

Piet Grijs

1952: Piet Grijs wint zijn eerste prijs