Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid

[Vlaamse Beweging]

Vlaamse Beweging, de strijd om de verheffing van 't Vlaamse volk, door eigen taal, zeden en rechten hoog te houden. Nodig geworden door de onderdrukking van het Vlaams eerst onder de Bourgondische vorsten, daarna onder de heerschappij van Spanje en Oostenrijk, opnieuw na 1830 onder minister Rogier. Een der eersten was Verlooy; zie daar.

1834. Oproep aan de Vlaamse dichters van Marie Doolaeghe. Reinaert de Vos van Willems. 't Eerste Vlaamse tijdschrift, Nederduitsche Letteroefeningen van Blommaert.

1836. De Olijftak, rederijkerskamer, heropgericht te Antwerpen; te Gent de vereniging De Tael is gansch het volk. Lessen van prof. David, Leuven.

1837. Willems, de Vader der Vlaamse Bew., sticht het Belgisch Museum te Gent. Conscience's eerste roman: In 't Wonderjaar.

1838. Ph. Blommaert, Oud-Vlaemsche Gedichten. Studentenvereniging Met Tijd en Vlijt te Leuven.

1839. Maatschappij der Vlaemsche Bibliophilen gesticht te Gent.

1840. In Antwerpen het ts. De Noordstar, met bijdragen van Conscience, De Laet, Van Kerckhoven; beleefde 3 jaargangen.

Te Gent Kunst- en Letterblad van Snellaert; beleefde 6 jaargangen; ging op in Het Taelverbond.

1844. Het Taelverbond opgericht met een rede van Willems. Te Brussel 't eerste dagblad Vlaemsch België, van De Laet; begon met 300 lezers; hield het geen jaar uit, ondanks de propaganda van Conscience en Th. v. Rijswijck. Nog in 1844

kwam het blad in katholieke handen en heette het De Vlaemsche Belgen. Met de hulp van de aartsbisschop leefde het blad tot 30 Juni 1845. Van 1844 was ook het dagblad Het Handelsblad te Antwerpen; hield zich staande.

1845. Oprichting van het ts. Het Taelverbond te Antwerpen; Conscience, De Laet, Heremans; nam 't Kunst- en Letterblad in zich op; bestond tot 1854.

J.W. Wolf en Vleeschouwer stichtten een algemeen-Germaanse vereniging met het ts. De Broederband; bestond 2 jaar.

1846. Rens, Snellaert en Blommaert stichten te Gent Het Vlaemsche Gezelschap, genootschap voor de Vlaamsche rechten. Gedichten van Van Ryswyck. Dood van Willems.

1847. Dood van Ledeganck. Verklaring der Grondbeginselen alom verspreid.

1849. Eerste Taal- en Letterkundig Congres te Gent. Van Ryswyck †. Lessen van Jan van Beers te Lier.

1850. Tweede Congres, te Amsterdam. Gedichten van Dautzenberg.

1851. Stichting van het Willemsfonds te Gent. Derde Congres, te Brussel.

1852. Stichting van het Taelminnend Studentengezelschap 't Zal wel gaen te Gent.

1854. Twee leerstoelen voor Vlaamse Taal- en Letterkunde te Gent; Serrure en Heremans hoogleraar. Vierde Congres, te Utrecht.

1856. Taalminnend Studentengenootschap ‘Schild en Vriend’ te Brussel. ‘Grieven-commissie’ ingesteld door de Belgische regering, uitsluitend samengesteld uit Flaminganten; eist: Vlaams in 't bestuur, in 't onderwijs, in 't leger en in 't gerecht. 't Verslag, uitgegeven met een tegenverslag van minister Rogier, bleef zonder gevolg, ofschoon er op de 1000 Belgen 570 Vlaams-sprekenden waren en 421, die Frans spraken.

Julius de Geyter schreef in 1859 De Waarheid over de Vlaamsche Beweging. Hij betoogt, dat de volksgeest gedoofd werd voor meer dan drie eeuwen. Van de wieg tot aan het graf wordt het ongeletterde volk met fanatisme en spoken gevuld, wat de ondergang van de stam betekent. Hij wil het volk in een denkende macht herscheppen door middel van het onderwijs.

In 1840 verschenen 3 tijdschriften: De Noordstar van P.J. v. Kerckhoven, Antwerpen; De Middelaar van J.B. David, Leuven; Het Kunst- en Letterblad van F. Snellaert, Gent.

De nieuwe mannen waren Bergmann, Dautzenberg, Van Droogenbroeck, Van Rijswijck, Sleecx, Julius de Geyter en Vuylsteke; daarnaast de dames Loveling. Toen kwam de idealist Rodenbach en na hem de veelzijdige Pol de Mont en dan Guido Gezelle. In 1893 het ts. Nu en Straks.

De Vl. Beweging werd in de 20ste eeuw de volksbeweging. Door Aug. Vermeylen op hoger plan gebeurd.

Dichters: Van Langendonck, V.d. Woestijne, R. de Clercq; proza: C. Buysse, Streuvels, Teirlinck, Elsschot, Timmermans, M. Sabbe, Ernest Claes. zie Vlaamse Letterkunde.

Aanvankelijk een taal- en letterkundige beweging: Willems, David, Bormans, Van Duyse, Serrure, Conscience, Ledeganck, Van Ryswyck, Blommaert, Snellaert, Van Beers, Zetternam. Tevens staatkundig; in 1840 het verzoekschrift ‘In Vlaanderen Vlaams!’ Coremans en De Laet stelden in de Kamer taalwetten voor. Pas in 1873 werd het Vlaams toegelaten als taal voor het gerecht, in 1878 ook voor bestuurszaken, in 1883 ook voor de openbare middelbare scholen; in 1883 werd ook Nederlands gesproken in de Kamers; in 1895 werd het Staatsblad tweetalig; in 1897 werd in Vl. België 't Ned. de taal voor het leger; in 1898 kreeg de Ned. tekst der wetten dezelfde waarde als de Franse. In West-Vlaanderen kwam een sterke beweging op, buiten de politiek, onder leiding v. Guido Gezelle, met de tijdschriften Rond den Heerd en Biekorf. De studentenbeweging De Blauwvoeterij onder leiding van Rodenbach deed zich luid horen. Verder Verriest, Pol de Mont, Verschaeve. In de 20ste eeuw was het Vlaamse bewustzijn reeds sterk geworden. De strijd om de vervlaamsing der hogeschool van Gent begon: Van Cauwelaert, Franck, Huysmans, Coremans. De Raet, maar de Belgische regering weigerde; de Duitse deed het in 1916 en kondigde 1917 de bestuurlijke scheiding van Vlaanderen en Walenland af; deze maatregelen werden in Nov. 1918 dadelijk weer te niet gedaan. Sedert de oorlog twee richtingen; de activisten of nationalisten willen scheiding tussen Vlaanderen en Wallonië in de een of andere vorm. Zij wisten in 1928 Borms, die nog altijd gevangen zat, verkozen te krijgen voor de Kamer. De verkiezing was ongeldig, maar 't was een waarschuwing voor de Regering. In 1930 werd de hogeschool Nederlands en kwamen verschillende wetsvoorstellen in op 't gebied van 't onderwijs, het leger, de rechtspraak en het bestuur. In 1931 het voorstel-Vos namens de nationalisten tot wijziging der Grondwet, zodat België een bondsstaat zou worden; verworpen.

Geschiedenis der Vlaamsche Letterkunde van 1830 tot heden, 1910, door Th. Coopman en L. Scharpé. De Ned. Letterkunde in België sedert 1830, door Edw. Coremans, 1904; vertaald door Leo J. Krijn. Een bloemlezing van 1830-'80 met bibliografie is te vinden in Onze Dichters van Th. Coopman en V. de la Montagne. Een andere bloemlezing is van Marnix Gijsen: Het Breviarium der Vlaamsche Lyriek. Paul Kenis schreef Een Overzicht van de Vlaamsche Letterkunde na ‘Van Nu en Straks’, 1930.

Over Vijftig jaar Katholieke letterkunde in Vlaanderen een werk van Oskar van der Hallen; tot 1937.

Zo is de Vlaamse Beweging een geweldige kracht geworden, van betekenis voor België èn voor Nederland. Bakhuizen van den Brink moest van de Vlaamse Beweging nog niets hebben; hij had nog liever de verfransing dan de oppermacht van de clericalen.

Vier voormannen gehuldigd met een standbeeld: Ledeganck te Eekloo, Rodenbach te Roeselare, Conscience te Antwerpen, Gezelle te Brugge. Verder het monument ter ere van J.F. Willems voor de Gentse Schouwburg: de genius van Vlaanderen, die de Maagd van Vlaanderen ten leven wekt. Over de Geschiedenis der Vl. Beweging Hoffmann von Fallersleben, 1856, Van Rees en vooral Paul Frédéricq, 1910. Van de jongste tijd Vermeylen; zie daar, en ook Timmermans.

L. Picard, Geschiedenis der Vl. Beweging, met inl. v. Prof. Gerretson, 1942.

Marnix Gijsen, De literatuur in Zuid-Nederland sedert 1830, 4e druk 1951. Daarin André Demedts over Gijsen zelf.

Studie van de Vlaamse Beweging voor nu en de toekomst: Nationalisme en Socialisme, 1931, van Hendrik de Man; zie daar. De Vl. Beweging in N. Nederland het eerst behandeld door Gerrit de Clercq in De Gids van 1847.

In 1933 verscheen het proefschrift van Cath. C. ter Haar, Nederland en Vlaanderen, een onderzoek naar de houding der Nederlanders, 1830-'73.