Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid

[Adriaan Loosjes Pzn.]

Loosjes Pzn., Adriaan -, 1761-1818, boekhandelaar te Haarlem en zeer vruchtbaar schrijver; vriend en navolger van de dames Wolff en Deken. Hij begon als Patriots vaderlands dichter met De Vaderlandsche Zeeheld, 1781; M.A. de Ruiter in X boeken, 1785; in 1812 gevolgd door De laatste Zeetogt van den Admiraal De Ruiter, in 12 boeken.

Man der Verlichting; tegenstander van kerkelijke overheersing.

Zijn Volksliedjes van 1785 waren in de geest der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen; bij Bellamy's dood dichtte hij een Visserszang. In 1795 werd hij lid v.d. Gewestelijke Vergadering van Holland; in 1798 dichtte hij de Worstelingen der Bataafsche Vrijheid. Van 1791 was zijn treurspel Cuenna, d.i. De Ruyter vóór Messina. Tussen 1791 en 1801 schreef Loosjes dramatische voorstellingen uit het verleden: Frank van Borselen, Huig de Groot, Louise de Coligny, Johan de Witt.

In 1799 dichtte hij Het Vaderland aangevallen en verlost in zes zangen, naar aanleiding van de inval der Engelsen en Russen. Van 1807 is Hollands Arkadia. Dan beginnen ook zijn omvangrijke romans: Historie van Susanna Bronkhorst, in brieven, 6 delen, 1807. Van al zijn werken is het meest bekend gebleven de 17e eeuwse familiegeschiedenis Maurits Lijnslager, 1814; opnieuw uitgegeven door Dr. Jan ten Brink naar de 3e druk van 1823. De roman vertolkt de denkbeelden der Verlichting, al zijn de handelende personen dan ook uit de tijd van Frederik Hendrik en De Witt.

Loosjes dichtte na de ramp van Leiden in 1807 het treurspel Amelia Fabricius of Delft door buskruid verwoest; zie Ramp van Delft. Zo schreef hij na de overstroming in Zeeland van 1808 het treurspel Ewoud van Lodijke of de ondergang van Romerswael. Verder Kenau Hasselaar, 1808; Magdalena Moons, 1810, Albrecht Beiling, 1810, Baarte van Ysselstein, 1810. Het Leven van Hillegonda Buisman behandelt de tijd van Cats als raadpensionaris; 1814.

In 1809 bracht hij een dichterlijke hulde aan het Nut. Zie ook Sentimentaliteit.

Van bijzonder belang Characterkunde der Vaderlandsche Geschiedenisse, 1783, uiting van het streven, het eigen volkskarakter uit te doen komen. In 1813 gaf Loosjes zijn verhandeling over De Geest der Geschriften van Le Francq van Berkhey uit, die in dit opzicht zijn medestander was.

In 1821 werd nog uitgegeven Het Leven van Constantijn Huygens, door hemzelven beschreven, uit het L. in dichtmaat overgebracht door Loosjes.

Als uitgever liet hij om de 14 dagen de Jaarboeken der Bataafse Republiek verschijnen.

Over Loosjes 't proefschrift van Mw. Dr. M.H. De Haan met bibliografie, 1934.