Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 20

[Hendrik Ludolf Wichers]

WICHERS (Hendrik Ludolf) werd geboren te Groningen op den 10den Februarij 1747. Zijne ouders waren mr. Arend Ludolf Wichers, burgemeester der stad, en vrouwe Wibbina Gerlacius. Hij stamde af uit een oud Nederlandsch geslacht, hetwelk, oorspronkelijk van Antwerpen, ten tijde van den hertog van Alba, naar Groningen was gevlugt, waar de stads regering haar gezag en eigene wetgeving, zelfs onder Karel V en Filips II, meer dan elders, bewaarde en handbaafde. De eerste, die uit dit geslacht hier geboren werd, was, in 1616, Johan Wichers, die naderhand

huwde met Clara Gockinga, eene kleindochter van Scate Gockinga, oud syndicus der Ommelanden. Sedert den tijd, dat deze familie zich in Groningen gevestigd heeft, zijn de nazaten onafgebroken tot de eerste ambten van de stad, van de provincie en van de generaliteit benoemd en daarin met roem werkzaam geweest.

Onze Wichers verloor zijnen vader reeds in den jare 1760, toen hij naauwelijks den ouderdom van dertien jaren had bereikt. Na de Latijnsche scholen te Groningen te hebben afgeloopen, werd hij, den 5den Julij 1764, onder de kweekelingen der hoogeschool aldaar ingeschreven, en voldeed met den meesten ijver aan zijne zucht voor de wetenschappen, onder de leiding der hoogleeraren D. van de Wijnpersse, D.G. van der Keessel en F.A. van der Marck. Behalve de regtsgeleerdheid, en voornamelijk het natuur- en volkenregt, beoefende hij vlijtig de bovennatuur- en zedekunde. Bij het vertrek van zijnen leermeester, den hoogleeraar van de Wijnpersse, naar Leiden, verdedigde hij onder denzelven, in het jaar 1767, eene academische verhandeling, de moralitate juramentorum. Hij werd tot doctor in de regten bevorderd op den 9den Junij 1770, bij welke gelegenheid hij in het openbaar verdedigde zijne dissertatio inauguralis: De principio juris cogendi.

In 1771 gehuwd, wijdde hij de eerste daarop volgende jaren aan de pleitzaal, maar meer nog aan zijne geliefde letteroefeningen. Als eene vrucht van deze kan men beschouwen het werk, hetwelk hij ten jare 1777 uitgaf, en aan prins Willem V opdroeg, onder den titel: Lex hominum communis, secundum mentem Hugonis Grotii proposita et dijudicata, waarin hij het stelsel van dien beroemden Nederlander, over dit onderwerp voorgedragen in deszelfs werk, de jure belli ac pacis, ontwikkelde en beoordeelde.

Na achtereenvolgelijk verschillende aanzienlijke ambten met den grootsten roem bekleed te hebben, werd Wichers in den jare 1786 door de provinciale staten gekozen als eerste gecommitteerde tot regeling, verbetering of herstelling der Quotes of Aandeelen der onderscheidene provincien in de generaliteits-uitgaven. In dezen werkkring, waartoe eene groote huishoudelijke kennis, niet alleen van het gewest zijner woning, maar van al de gewesten van ons vaderland, vereischt werd, volhardde hij met den meesten ijver; hij bevorderde daarbij de belangen des vaderlands, inzonderheid die van Groningen, en bragt, na voleindigde werkzaamheden, in September 1790, een uitgebreid verslag daarvan uit.

In den jare 1795 werd Wichers, met vele zijner ambtgenooten, die der stadhouderlijke regering waren toegedaan, uit al zijne betrekkingen ontslagen verklaard, en keerde daarop tot den stand der ambtelooze burgers weder.

Hij verwijderde zich toen geheel van het woelige tooneel des openbaren levens, en ging op zijn eenzaam en klein buitengoed, Hoogema geheeten, de rust en stilte van het landleven genieten.

Alle aanzoeken, welke hij van achtingswaardige mannen ontving, nadat de eerste beroering der omwenteling voor meerdere bedaardheid en koeler nadenken had plaats gemaakt, om weder deel aan de regering te nemen, wees hij standvastig van de hand, oordeelende, dat hij van zijnen eed, op de oude constitutie gedaan, niet ontslagen was, zoo lang de erfstadhouder van zijne regten geen' afstand had gedaan. Naderhand echter werd hij daarvan, door dien vorst zelven, bij eenen brief uit Londen, verwittigd, en nu aarzelde hij dan ook niet langer, om de hem opgedragene ambten te aanvaarden en weder eene meer werkzame loopbaan in te treden.

In het jaar 1802 werd hij benoemd tot voortdurend voorzitter van den raad van financien in de provincie Groningen. Doch naauwelijks had hij dit ambt aanvaard, of hij werd, als raad in het Collegie van Thesaurier-Generaal en raden van financiën, naar 's Hage geroepen, en bleef in dien post werkzaam, tot aan de aanstelling van den raadpensionaris mr. Rutger Jan Schimmelpenninck in April 1805, die hem dadelijk in den raad van state benoemde, in welken raad hij onafgebroken zitting hield, ook toen Louis Napoleon, in Junij 1806, op den troon van Holland werd geplaatst. In de maand Mei 1807 werd hij tot landdrost der provincie Groningen benoemd, en keerde naar zijne geboortestad terug. Bij de insmelting van ons vaderland in het Fransche keizerrijk, werd hij door Napoleon, in December 1810, aangesteld tot prefect van het departement van de Wester-Eems, totdat hij in Maart 1813, toen de ondernemingen des keizers meer en meer werden uitgebreid, maar zijn geluk ook meer en meer begon te waggelen, met andere Nederlandsche prefecten, onder het genot van een behoorlijk pensioen, door eenen Franschen prefect werd vervangen.

In November 1813 verlieten de Franschen den vaderlandschen bodem, en Willem I kwam, als souverein vorst, tot de regering van Nederland. Deze riep, in 1815, Wichers weder naar 's Hage, en stelde hem aan tot directeur-generaal van de indirecte belastingen en van de convoijen en licenten, in welke betrekking hij de eer had, den koning, in 1816, een nieuw stelsel van belastingen voor de convoijen en licenten, of voor de heffing der regten van in- en uitvoer, aan te bieden, en dat ontwerp bij de staten-generaal te verdedigen, met dat gevolg, dat hetzelve bij de wet van den 3den October 1816 werd aangenomen. In 1818 werd hij in den staatsraad geplaatst, doch, op zijn aanhoudend verzoek,

in 1820 daaruit eervol ontslagen, met behoud van het buitengewone lidmaatschap. De groote begeerte van zijne echtgenoote, om weder in hare geboortestad bij hare kinderen en kindskinderen te zijn, bepaalde hem vooral tot dit verzoek. Hij vertrok dan, in October 1820, weder naar Groningen, ruim 73 jaren oud, om daar de rust te genieten, op welke hij, na een zoo werkzaam leven, alle aanspraak had.

Onder de eerbewijzen, welke hij op zijnen langen levensweg genoot, mogen wij opnoemen, dat hij, in 1789, werd aangesteld als curator der Groningsche hoogeschool, en deze betrekking, welke hij met 1795 verloor, op nieuws in den jare 1815 terug bekwam, totdat zijne hooge jaren en het toenemend verlies van zijn gezigt hem noopten, dezelve neder te leggen; dat hij, in 1807, door den koning van Holland, met de beide ordelinten, die van Verdienste en die van de Unie, werd versierd; in 1811, door den Franschen keizer, tot lid van het Legioen van Eer en tot baron van het rijk verheven; in 1818 door onzen koning met het kommandeurskruis der orde van den Nederlandschen Leeuw begiftigd en in den Nederlandschen adelstand geplaatst werd.

Ook onder zijne veelvuldige ambtsbezigheden, bleef de overledene, zoolang hij nog in de kracht van zijn leven was, steeds menig uur wijden aan de letteroefeningen, vooral aan die, welke van eenen geschied- en staatkundigen aard waren. Hiervan moge getuigen zijne verhandeling over de oude Groninger munten, voornamelijk die in het Stadsboek voorkomen, geplaatst in het derde deel der werken van het genootschap: Pro excolendo Jure Patriae, in 1781 uitgekomen, en vooral zijne belangrijke Verklaring van het Tractaat van Reductie, uitgegeven in twee stukken, te Groningen, in 1794. Maar veel meer nog getuigen hiervan de handschriften, welke hij heeft nagelaten, meest over den vroegeren staat der regering van dit gewest. Wij zouden te breedvoerig worden, indien wij ze, bij deze gelegenheid, allen wilde opgeven. Alleen moeten wij hier nog noemen vijf geschiedkundige verhandelingen, waarin wij meermalen 's mans schranderheid en diepe kennis van den toestand van dit gewest, en van deszelfs oude staatsvormen, lotgevallen en belangen, bewonderd hebben; handelende de eerste over den inhoud der unie van Utrecht, voornamelijk met betrekking tot de provincie Stad en Lande; de tweede over het Tractaat van Reductie; de derde over de twisten, welke daarna tusschen de Stad en de Ommelanden hebben plaats gegrepen, met de vonnissen over dezelve, onder den titel: Repertorium van zaken, in de regering van Stad en Lande voorgevallen, van 1601 tot 1748; de vierde over de Stads Jnrisdictien; en de vijde over de regering van Groningen en de Ommelanden, sedert de reductie van 1594.

Hij bezat een scherp oordeel, eenen helderen geest, een

vast geheugen. Zijn ligchaam, buitengewoon sterk en krachtig, bleef tot in hoogen ouderdom volkomen gezond. In den gezelligen kring was hij vrolijk en opgeruimd, spraakzaam, belangrijk en aangenaam; in zijnen werkkring als regent bij uitstek arbeidzaam, streng in zijne pligtsbetrachting, hoogst eerwaardig. Hij leefde zeer eenvoudig en geregeld, bereikte den ouderdom van ruim 93 jaren, en stierf met eenen kalmen geest.

Part. berigt.