Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 19

[Gerardus Vrolik]

VROLIK (Gerardus), geboren te Leiden 25 April 1775, legde zich aldaar, vooral onder de leiding van den beroemden Brugmans, met grooten ijver op de natuurkundige wetenschappen toe en gaf daarvan in 1795 eene merkwaardige proeve door het in het openbaar verdedigen van eene door hem op den raad van Brugmans geschrevene verhandeling: De homine ad statum gressumgue erectum per corporis fabricam disposito. In het volgende jaar werd hij, vóór het verwerven van den doctors titel, door Curatoren der doorluchtige schole te Amsterdam tot opvolger van Bondt, als hoogleeraar in de Botanie voorgedragen, en verdedigde kort daarop zijne Dissertatio med. bot. sistens observationes de defoliatione vegetabilium, nec non de viribús plantarum ex principüs botanicis dijúdicandis, welke hij aan de Amsterdamsche curatoren opdroeg. Den 3^den April daarop anvaardde hij het Amsterdamsche professoraat in de plan-

tenkunde met eene merkwaardige en nog steeds belangwekkende oratio over de verdiensten der Amsterdammers in het bevorderen der plantenkunde. In 1798 werd hem benevens de kruidkunde opgedragen het onderwijs in de physiologie ontleed- en verloskunde, waarmede hij tot in 1820 belast bleef. Bij den grooten omvang dezer verschillende hem opgedragen leervakken, behoeft het geene hevreemding te wekken, dat Vrolik zich niet door zoovele voor het publiek bewerkte geschriften heeft kunnen onderscheiden, als hem zonder dat zou mogelijk zijn geweest. De wetenschap dankt hem echter menige belangrijke bijdrage, vooral tot de beoefening der verloskunde. Ook is zijn met veel zorg samengebragt ontleedkundig kabinet algemeen vermaard en heeft hij in meer dan eene wetenschappelijke vereeniging, zooals in het voormalig Kon. Ned. Instituut van Kunsten en Wetenschappen, en later in de Kon. Akademie van Wetenschappen, zelfs nog tot in hoogen ouderdom zich ijverig werkzaam betoond. Ook in andere maatschappelijke betrekkingen was hij steeds gereed om zijne medeburgers van hulp en dienst te zijn, en was door invloed en vermogen in de gelegenheid om velen aan zich te verpligten. Hij heeft tot in hoogen ouderdom het volledig gebruik zijner ligchaams- en zielsvermogens behouden.

Hij overleed te Amsterdam den 10 November 1859 en werd op het kerkhof te Diemerbrug begraven. Met Vrolik bezweek de laatste in de rij van mannen, welke met Petrus Camper aan het hoofd, S.J. Brugmans, S. Soemmering, Reinwardt en met den langst overgebleven, den zoo beroemden Alexander van Humboldt, gedurende het einde van de voorgaande en de eerste helft van deze eeuw, zoo veel glans verspreidden. Hij was Staatsraad in buitengewonen dienst, Ridder der orde van den Ned. Leeuw, lid der Koninkl. Academie der weteuschappen enz.

Behalve de vermelde Dissertatien gaf hij in het licht:

Oratio de ec, quod Amstelodamenses ad rem botanicum enornandam contulerumt Amst. 1797.

Oratio de viribus vitalibus in omni corpore organico observandis üsque constantibus. Amst. 1799.

Redevoering betogende de onmogelijkheid eener grensscheiding tusschen de dieren en ptanten. Amst. 1799.

Natuur-scheikundige verhandelingen (met Deiman, Paets van Troostwijk en Lauwerenburg 1799-1808).

Afbeelding (in platen) welke in de operatie der dyebreuk bij mannen behooren vermeden te worden. 1800.

Redevoering ten betoge der eenvormige werking der Natuur in het voortbrengen der plantgewassen. 1800.

Over het nut der knevels bij viervoetige dieren. 1800.

Aan Brugmans over het al of niet opsturpen der chyl, door middel der darmsche ilsaderen. 1801.

Waarnemingen bij het opspuiten van de vasa lactea in het lijk eener oude vrouw. 1801.

Iets over de ademhaling en dierlijke warmte door proeven bevestigd. 1802.

Iets over een nieuw fantôme. 1803.

Iets ter wederlegging van de voorgewende ongezondheid der stad Amsterdam. 1803.

De gedachten van Camper en Hunter over het nut der holle beenen in vogels nader overwogen en ter toetse gebragt. Overgenomen in Reil's Archiv. 1803.

Het leerstelsel van Joseph Gall geschetst, enz. 1804.

Naamlijst der geneesrijke plantgewassen in den Amsterdamschen kruidtuin. 1804.

Pharmacopoea Batava (met S.J. Brugmans, P. Driessen en J.H. Deiman. 1805.

Catalogus plantarum medicinalium a pharmacopoea batava memoratarum editio prima. Aciedit introductio de studio botanico recte instituendo. 1805.

Redevoering over het veilige dat in de koepok-inenting ook voor het vervolg des levens gelegen is, enz. ter gelegenheid van de derde jaarlijksche vergaderiug van het Amsterdamsche genootschap ter bevordering van koepok-inenting voor minvermogenden. 1807.

Proeven op het achteruitwijken des heiligbeens, zoo in ongeschonden bekkens als na het doen der schaambeensnijding.

Nieuwe Verhandelingen van het genootschap ter bevordering der Heelkunde te Amsterdam. D. I, bl. 42. Amst. 1808.

Verhandeling over een zonderlinge vertraagden groei en gedeeltelijke weekwording des beensgestels bij een veertienjarig jongeling gepaard met uittering der beide gezigtszenuwen als gevolg van blindheid, in Verh. der Eerste Klasse van het Hollandsch Instituut. Dl. I, bl. 47.

Verhandeling over het buitenleggen van den achterwand der pisblaas, gepaard met evne omgekeerde buitenhangende strook van het dun gedarmte. Ald. D. II, bl. 88.

Verhandeling over de zonderlinge misvorming eener vrucht, ten einde acht maanden dragts geboren, te gelijk met een welgevormd kind. Ald. D. III, bl. 247.

Verhandeling over het buitenleggen van de voorste helft der blaas, gepaard met gedeeltelijke splijting der roede. Ald. D. IV. bl. 168.

Mémoires sur quelques sujets intéressants d'Anatomie et de Physiologie, traduits du Hollandais par Fallot. 1823.

Pharmacopoea belgica (cum C. de Fremery, J.B. van

Mons, T.D. Sauveur, P.A. Wauters et J.B. van der Sande). 1823.

Waarneming eener door kunst verwekte baring op acht maanden dragts in N. Verhand. v.h. Geneesk. ter bevorder. der Heelkunde. Dl. IV, bl. 168.

Catalogus plantarum medicinalium in Pharmacopoea Belgica enumeratarum. Editio altera. Accedit introductio ad studium botanicum. 1825.

Ontleed- en Natuurkundige Aanteekeningen over den Haai, in Bijdragen tot de Natuurk. Wetenschappen verz. door v. Hall, W. Vrolik en G.J. Mulder. Dl. I, bl. 304.

Beschouwing over het verschil der bekkens in onderscheidene volkstammen. (Ook in het Fransch). 1826.

Over eene rankvormige ontwikkeling van witte leliebloemen in N. Verhand. der Eerste Klasse v.h. Kon. Ned. Inst. D. I, bl. 187.

Over een zonderlinge misvorming des aangezigts bij een lam. Ald. D. I, bl. 187.

Het indruksel, dat door het koord bij gehangenen verwekt wordt, als onzeker kenteeken van den aangebragten dood beschouwd, in Bijdrag. tot de Regtsgel. van den Tex en van Hall. 1827.

Bedenkingen op het gevoelen, dat eene te groote ontwikkeling van het reukorgaan oorzaak van hazelip en gespleten verhemelte zijn zoude, in Bijdrag. tot de Natuurk. Wetens. D. III, bl. 172.

Over de verandering, welke de bloembol staande deszelfs wanden bij tulpen ondergaat, in N. Verh. v.h. Kon. Ned. Inst. D. II, bl. 207.

Over het aanwenden van voortanden en over het getal ribben bij den Africaansche Rhinoceros, in Bijdr. tot de Natuurk. Wetens. D. V, bl. 373.

Overgenomen uit de Annales des Sciences Naturelles.

Schreiben an M.J. Weber ueber dessen Lehre von den Urund Racenformen der Schädel und Becken des Menschen. 1830.

Over de verstrooide beginselen van een tweede Kind, waargenomen in een gezwel aan het linker deel des aangezigts bij een zevenmaandsch vrucht in N. Verhand. der Eerste Klasse v.h. Kon. Ned. Inst. D. III, bl. 200.

De Proeven der Hollandsche scheikundigen, over de uitwerking van het kwik op het leven der planten, getoetst aan den twijfel van Goeppert in Bijdr. tot de Natuurk. Wetens. D. VI. bl. 350.

Brief aan Bernard over de Ammonia als geneesmiddel tegen de Cholera. 1831.

Nog een woord over het vermoedelijk nut der Ammonia tegen de Aziatische Cholera. 1832.

Waarschuwing tegen de gewone verwisseling der bladen van

Diosma crenata met die van Diosma serratifolia, in Tijds. voor Nat. Gesch. D. I, bl. 372.

en W.H. de Vriese, Proeven op de verhoogde temperatuur van den spadix eener colocasia odora in Tijds. enz. D. I. bl. 26.

Oordeelkundige beschouwing van eene te kortheid der onderkaak bij een volwassen mensch en eerstgeboren kind, en van eenige andere misvormingen bij hetzelfde kind, in N. Verh. v.d. Eerste Klasse v.h. Kon. Ned. Inst. D. V, bl. 175.

Over de wijze, waarop de opene ruimte in den schedel na panboring of andere beenverlies wordt aangevuld. 1837. en W.H. de Vriese, Nadere proefnemingen over de verhoogde temperatuur van de spadix eener colocasia odora, in Tijds. enz. D. V, bl. 139.

en W.H. de Vriese. Over de verandering, welke de dampkring ondergaat, staande het ontwikkelen van verhoogde warmte in de bloemkolf der colocasia odora, in Tijds. enz. D. VII, bl. 461.

Over hetgeen bij den mensch na onherstelde heupontwrichting hetzij aangeboren, hetzij na de gehoorte verkregen, wordt teweeggebragt, in N. Verh. d. Eerste Klasse v.h. Kon. Ned. Inst. D. VIII, bl. 49.

Bedenkingen over het inwendig waterhoofd. Ald. bl. 140.

Over eene volkomene gewrichtsverstijving der heilig-, darmen schaambeenderen. 1841.

Over een zonderling gebrek in de huid, waargenomen bij een eerstgeboren kind, in Archief voor de Geneesk. uitgeg. door Dr. Hege. D. I, bl. 527.

Over de breuk der knieschijf, beschouwd als het gevolg van vernietiging eener middelstrook in hare beenzelfstandigheid, in Instituut 1841. bl. 318.

Over merkwaardige verschijnselen in planten teweeggebragt door eene oplossing van bijtend kwiksublim s.t. Ald. 207.

Over een zonderlinge woekering (prolificatie) van paarsch vingerhoed. Ald. 1842. bl. 258.

Waarnemingen en proeven over de onlangs geheerscht hebbende ziekte der aardappelen. Amst. 1845.

Buitengewone vruchtbaarheid eener koe. 1845.

Waarnemingen en proeven over de onlangs geheerscht hebbende ziekte der aardappelen. Amst. 1845.

Waarneming eener zonderlinge wisseling van bladvorm bij eene Aristolochia Sipho, in Instituut 1846. bl. 439.

De Cycas-stam met bollen, vergeleken in N. Verh. der Eerste Klasse v.h. Kon. Ned. Inst. D. XII, bl. 193.

Aanteekeningen over het ontstaan van uitwassen in de slagtanden van oliphanten in Tijds. voor de Wis- en Natuurk. Wetens. der Eerste Klasse v.h. Kon. Ned. Inst. Amst. D. I. bl. 3.

Over de ziekte der aardappelen 1847. Ook in het Fr.

Waarnemingen op den wasdom van de vrucht der cucurbita maxima, in Tijds. voor Wis- en Natuurk. enz. D. I, bl. 127.

Aanmerkingen over de bekervormige ontwikkeling bij Valeriana Officinalis. Ald. D. I, bl. 186.

Over den wasdom van plant en vrucht eener verscheidenheid van Calebas. 1849.

Bedenkingen over de Apios túberosa als voedselgewas. Ald. D. III, bl. 216.

Betoog over de Wervelkolom in het bekken van den mensch, naar aanleiding van de voorstelling dezer deelen door de Broeders H. en E. Weber. Ald. D III, bl. 1.

Nieuw voorbeeld van twee uitgegroeide stoottanden aan denzelfden Narwal-schedel, in Bijdr. tot de Dierkunde, uitgeven door het Genoots. Natura Artis Magistra.

Hoe men zich de Doormetingen van het vrouwelijke bekken bij den mensch behoort voor te stellen, in Verh. d. Eerste Klasse enz. D. IV, bl 189.

Over de gelijkvormige oorzaak en vers hijnselen bij het afvallen van bladeren en kleine takjes van sommige eiken, in Tijds. voor Wis- en Natuurk. Wetens. D. IV, bl. 18, D. V, bl. 119.

Over eenen van boven mannelijken, van onderen vrouwelijken bloemklos bij Zeas Mais. Ald. D. IV, bl. 197.

Voorbeeld van verbazenden wasdom bij Heraoleum gummiferum. Ald. D. IV, bl. 327.

Over Leendert Bomme als den eersten ondekker van de werktuigelijke wijze, waarop de Pholaden zich in steen boren, in Verslag. en Mededeel. enz. D. I, bl. 52.

Natuurkundige beschouwingen van den groei eens aardappels binnen het weefsel van den moederknobbel. Ald. D. I, bl. 363.

Over het verschil van de inwendige gesteldheid der horenpitten bij Antilopen, in Verhand. d. Kon. Akad. D. I, bl. 25.

Over eenige physiologiche eigenschappen van Viscum album in Verslagen en Mededeel. enz. D. V, bl. 263.

Merkwaardige verschijnselen bij den groei eener Lonicera periclymeaum. Ald. D. VI, bl. 204.

Aanteekeningen over de uitwendige kenmerken van het sexueel verschil der Veenmollen en over hunne huishouding. Ald. D. VII, bl. 42.

Over het vermenigvuldigen van naamdragende boomen door wortelende uitspruitsels en daaruit te voorschijn komen van nieuw plantsoen. Ald. D. VIII, bl. 355.

Zie Notice biographique de G. Vrolik, voorden Catalogue de la Bibliothéque d'Histoire Nat. de Médicine et d'autres sciences de feu M.G. Vrolik. Amst. 1860; Alg. Knnst en Letterb. 1859, No. 50; Annales Acad.; Ned. spect.; Holtrop, Bibl. med.