Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 19

[Quirijn Maurits Rudolph Ver-Huell]

VER-HUELL (Quirijn Maurits Rudolph) was de oudste zoon van Everhart Alexander Ver-Huel, doctor in de regten, burgemeester van de stad Doesburg, later assessor van Gelderland, ridder der orde van de Unie en eindelijk maire van Doesburg, en van vrouwe Anna Aleida Staring, eenige dochter van Rudolph Jan Staring, doctor in de regten, stadhouden van het graafschap Zutphen en later burgemeester dier stad. Ter laatst gemelde plaats den 11^den September 1787 geboren, genoot hij er het noodige onderwijs, trad op jeugdigen leeftijd, in 1802, als kadet in dienst der marine van de bataafsche republiek en bevond zich als zoodanig in 1803 op 's lands schip de Hersteller, in 1804 en 1805 eerst op de schoener de Cachelot, daarna op de Crocodil, waarmede hij deel nam aan de onder het bevel van zijnen oom, den schout-bij-nacht Carel Hendrik Ver-Huell, in die jaren tegen de Engelschen geleverde zeegevechten. Hij was ook tegenwoordig bij den gevaarvollen

togt van dezen van Duinkerken naar Ambleteuse, op den 18^den Julij van laatstgenoemd jaar, in het bijzijn van den maarschalk Davoust, gelukkig volbragt. Ten gevolge van zijne in het hevigste van het vuur betoonde dapperheid werd hij nog in 1805 bevorderd tot adelborst 1^ste klasse ‘uit aanmerking van zijn allezins lofwaardig en dapper gedrag, ter verdere aanmoediging en opwekking van ambitie in 's lands dienst.’ Op last van zijnen oom, toen minister van marine, werd in 1807, naar zijne teekening, eene schilderij door den beroemden Schouman vervaardigd, voorstellende het merkwaardigste oogenblik van den togt naar Ambleteuse, het omzeilen namelijk van kaap Grisnez door de bataafsche flotille, welke schilderij bij den brand van 8 Januarij 1844 is behouden gebleven en zich nog bevindt op het departement van Marine.

In 1807 tot 2^de luitenant ter zee bevorderd, werd Ver-Huell geplaatst eerst op het fregat Gelderland, daarna op 's rijks brik de Vlieg, kapitein luitenant Krekel, en aangesteld als adjudant van den schout-bij-nacht A.A. Buyskes, benoemd tot Gouverneur generaal van Hollandsch Oost-Indië, met wien hij de reis derwaarts aannam.

De bijzonderheden van Ver-Huels verblijf aldaar gaan wij kortheidshalve stilzwijgend voorbij. Hij zelf beschreef zijne lotgevallen in zijn ten jare 1842, te Rotterdam uitgegeven werk, getiteld: Mijne eerste zeereize. In 1809 bevorderd tot 1^ste luitenant ter zee bij de hollandsche koninklijke marine, ging hij kort daarop in de fransch-keizerlijke marine als luitenant de vaisseau over en zag zich ten jare 1810, als adjudant van den vice-admiraal Ver-Huell geplaatst, zijnde deze toen kommandant der havens en reeden van het noorden, en resideerende te Hamburg.

In genoemd jaar werd Ver-Huell, wiens buitengewone bekwaamheden als teekenaar toen reeds bekend geworden waren, belast met eene geheime zending tot het vervaardigen van eene kaart van de rivier de Eyder en het kanaal van Holstein, waarin hij gelukkig slaagde en waardoor hem de goedkeuring van zijnen chef en van den minister van marine te beurt viel.

In 1811 bij de fransche zeemagt tot kapitein en vervolgens tot majoor bevorderd ontving hij, na de omwenteling van 1813, als zoodanig een eervol ontslag. Na afgelegd examen als kapitein-luitenant ter zee werd hij in dien rang bij het vaste corps zee-officieren der Nederlandsche marine opgenomen, en vertrok in 1815 als vrijwilliger naar Oost-Indië, van welke reis hij omstandig verhaal gaf in zijn, ten jare 1836 te Rotterdam, in 2 deelen uitgegeven werk Mijne Herinneringen van eene reis naar Oost-Indië. Hij vervaar-

digde toen ook, even als vroeger op zijne eerste reis, een aantal teekeningen, waarvan er eenige te Rotterdam zijn uitgegeven, onder den titel van: Gezigten in Oost-Indië, naar de natuur geteekend, met eene beschrijving.

Tot in 1819 bleef Ver-Huell in Indië, van tijd tot tijd met belangrijke commissiën belast zijnde. Als kommandant van het het naar Nederland terugkeerende schip de Evertsen, waarop zich ook de commissarissen-Generaal Elout en Buyskes bevonden, keerde hij in het vaderland weder. Die reis had echter eenen hoogst belangrijken invloed op zijne militaire loopbaan. Bekend is het toch, dat het schip, tot bij het eilandje Diego Garcia gekomen zijnde, is verongelukt. Volgens sommigen was de slechte toestand van dien bodem daarvan oorzaak, doch volgens het eigenhandig berigt van Ver-Huell, was dat schip nog zoo slecht niet, en is het niet gezonken maar verbrand. Hoe dit zij, zeker is dat dat Ver-Huel meer zijnpligt dan wel het gevaar voor oogen, tot het laatste toe weigerde het hem toevertrouwde schip te verlaten, en dien ten gevolge met de heeren Elout en Buyskes in verschil geraakte, ja zelfs, toen deze het schip verlieten, met hen, hoewel hooger in rang, doch op dat oogenblik slechts als passagiers tegenwoordig, in hevige woordenwisseling kwam.

Men heeft Ver-Huell zijn tegenstand hoogst kwalijk genomen, en de hooge militaire vierschaar heeft de zaak der verantwoording zonder hem beslist. Hij had later evenwel de streelende zelfvoldoening, dat niet alleen de heer Elout hem de hand der verzoening bood, maar dat ook zijn oom, de vice-admiraal, verklaarde ‘dat men hem in plaats van te vervolgen, had moeten beloonen.’ Dit gebeurde evenwel niet, want zelfs was hij uitgesloten van de lange lijst der ridders, die het eereteeken in den Molukschen oorlog verdiend hadden, ofschoon hem dit later toch geworden is.

Van het kommandement der equipage van het verongelukte schip de Evertsen eervol ontslagen, begaf Ver-Huell zich naar Doesburg en bragt daar in het ouderlijke huis eenen geruimen tijd door. Hij trad in 1822 in den echt met de oudste dochter van jonkheer de Vaynes van Brakell, gepensioneerd kolonel der genie, en nam, van zijne bezittingen door genoemde schipbreuk beroofd, op voorstel van den toenmaligen minister van marine van der Hoop en op aanraden van zijnen oom den admiraal, de betrekking aan van onderequipagemeester op 's rijks werf te Rotterdam, met het voornemen om voortaan een rustig leven te leiden geheel toegewijd aan de studie der door hem geliefkoosde wetenschappen.

In 1826 tot kapitein ter zee bevorderd, werd hij twee

jaren later tot equipagemeester en in 1839, na het overlijden van den vice-admiraal Ruysch, tot waarnemend directeur en kommandant der marine, in het hoofddepartement van de Maas verkozen, in welke betrekking hij in 1841 bij koninkklijk besluit voor goed werd aangesteld. Na reeds in 1840 met de orde van den Nederlandschen Leeuw versierd te zijn, ontving hij kort na zijne genoemde aanstelling de koninklijke militaire Willemsorde 3^de klasse, voor zijn gehouden gedrag gedurende den veldtogt tegen de opstandelingen in de Molukken. Toen hij den koning bedankte voor deze onderscheiding, waardoor nu een verzuim was goedgemaakt en hij in zijne eer hersteld was, smaakte hij het genoegen dat Z.M., ten aanhoore van een talrijk en aanzienlijk gezelschap, tot hem zeide: Gij hebt het at lang verdiend Ver-Huell.

In 1843 was hij benoemd tot directeur der Marine te Rotterdam, en hij heeft deze betrekking eervol vervuld tot aan het jaar 1850, toen de werf te Rotterdam opgeheven, en hij met den rang van schout bij nacht gepensioneerd was. Gedurende de jaren dat hij aan het hoofd stond van dit, nu gesloopte, uitgestrekt maritime etablisement, maakte Ver Huell zich jegens het vorstelijk huis van Oranje hoogst verdienstelijk. Zoo zorgde hij in 1844 voor alles wat er op 's rijks werf noodig was bij gelegenheid dat daar het stoffelijk overschot van koning Willem I voor eenigen tijd werd te ruste gezet, voor welke bemoeijingen hij van diens opvolger niet alleen hooge goedkeuring verwierf, maar ook vereerd werd met het kommandeurskruis der orde van de eikenkroon. Bij het bezoek van den keizer van Rusland op 's rijks werf te Rotterdam ontving hij, voor alles wat tot de ontvangst der hooge gasten in korten tijd was gereed gemaakt, de decoratie van ridder derde klasse der orde van St. Wladimir. De koningin-weduwe van Engeland, omstreeks 1845 's rijks werf bezoekende, om van daar met het koninklijk stoomjagt vervoerd te worden naar boord van het britsche stoomschip Black Eagle schonk Ver Huell, ten blijke harer tevredenheid, eene prachtige gouden snuifdoos. En toen in 1849 het stoffelijk overschot van den geliefden broeder onzes Konings, prins Alexander, en kort daarna ook dat van den ridderlijken Willem II dezelfde plaats moest innemen, waar dat van den eersten Willem gestaan had, was het wederom Ver Huell die alles beschikte wat bij die treurige plegtigheden vereischt werd. Koning Willem III bedankte hem voor de goede diensten aan zijn huis bewezen.

Na zijn ontslag verliet Ver-Huell de stad Rotterdam, waar hij ook als lid en bestuurder, eerst van het teekengenootschap: Hierdoor tot Hooger, daarna ook van het schilderkundig genootschap: Hierdoor tot Hooger en Arti sacrum vereenigd,

en als ouderling der Waalsche gemeente was werkzaam geweest. Hij begaf zich naar Arnhem, waar hij zich met der woon vestigde en, nu ontdaan van alle betrekkingen, den vrijen teugel kon vieren aan de voortzetting zijner geliefde studiën, waardoor, met hetgeen vroeger door hem gedaan was, hij zich eenen welverdienden roem verwierf, en waarin hij volharde, tot de dood op den 10^den Mei 1860 een einde maakte aan zijn werkzaam leven.

Aan deskundigen laten wij het over om Ver-Heull in het licht zijner verdiensten als geleerde te stellen. Wij vergenoegen ons ten slotte met eene kleine herinnering van hetgeen door hem op het gebied der wetenschappen gewerkt is. Behalve zijne beide reeds genoemde werken bezitten wij van Ver-Huell: Het leven en karakter van Carel Hendrik Graaf Ver-Huell. Uit nagelaten aanteekeningen en andere autentieke stukken beschreven. (Amst. 1874 8^o. 2 deelen met portr. en pl.) Hij stichtte met dat werk niet alleen zijn beroemden bloedverwant, maar ook zich zelven een waardig gedenkteeken. Door de vrije vertaling en vermeerdering van het Engelsche werkje, dat hij het licht deed zien, onder den titel van: De leidsman op het pad der eer, voornamelijk bestemd voor jonge lieden in dienst der marine (Rott. 1840 kl. 8^o.), toonde hij dat zijn hart nog warm klopte voor allen die op de roemrijke baan den voet hadden gezet, waarop onze Trompen en de Ruiter's geschitterd hadden, terwijl hij door zijne biographiën van den vice-admiraal Ruysch, den luitenant Bezemer en den kapitein Zwedenrijk Carp, in het Tijdschrift aan het Zeewezen gewijd, bewees dat hij ook anderer verdiensten op prijs wist te stellen. En wat Ver-Huel op het gebied der natuurkunde, in het bijzonder der plant- en dierkunde, heeft gewerkt en tot stand gebragt is alleen door de ingewijden in die wetenschappen te bepalen. Als verdienstelijk beoefenaar dier bij hem geliefkoosde vakken deed hij zich niet alleen kennen door zijn: Handboek voor liefhebbers en verzamelaars van vlinders (Rott. 1842 8^o), maar ook door vele bijdragen tot andere werken, onder andere tot het beroemde werk van Sepp, Beschouwingen der wonderen Gods in de minst geachtte zijner schepselen, en in het Album der Natuur. Belangrijke diensten bewees hij al verder aan de botanische en zoölogische wetenschap, door zijne talenten in de teekenkunst aan te wenden tot het vervaardigen van honderde van afbeeldingen, die de werken van de hoogleeraren Miquel, de Vriese en J. van der Hoeven versieren. Voor de Flora Brasiliensis, onder het patronaat van den keizer van Oostenrijk en den koning van Beijeren, door den hoogleeraar Martius uitgegeven, met medewerking van andere geleerden, leverde hij niet alleen

de folio-platen, maar hij bewerkte ook met den hoogleeraar Miquel eenige planten-geslachten, die in dat werk zijn opgenomen.

Zie Alg. Kunst en Letterb. 1860 No. 20.