Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Christophorus Saxe]

SAXE, SAXIUS, SACHSIUS (Christophorus), werd den 13 Januarij 1714 te Eppendorf in Saksen geboren, en begaf zich in 1735 naar Leipzig, waar hij zich, op raad van Fredericus Otto Menckenius, onder Joh. Fredericus Christ en Joh. Aug. Ernesti op de oude letteren toelegde, en in 1788 philosophiae magister werd. Van dien tijd af tot 1746 gaf hij verschillende beoordeelingen zoo in de Acta Lipsiensia diurna als in de Nova Acta Eruditorum, en hield zich onledig met het geven van privaat onderwijs aan eenige jongelieden van aanzienlijken huize. Juist had hij het voornemen zich te Leipzig als magister nêer te zetten en onder dezen titel openlijke lessen voor de aldaar studerende jeugd te houden, toen hij door J. de Back werd uitgenoodigd, zich naar 's Hage over te komen, en de geleerde opvoeding zijner zonen op zich te nemen. Het gevolg hiervan was dat Saxe als geleerde ook hier te lande meer bekend werd en in 1752 te Utrecht tot buitengewoon, en in 1755 tot gewoon hoogleeraar in de oudheden en fraaije letteren werd aangesteld: sedert werd hem van tijd tot tijd het onderwijs in nieuwe vakken der oude letteren en geschiedenis opgedragen.

Schoon Saxe de oude letterkunde in haren geheelen omvang beoefende, zoo waren het echter vooral de historia literaria en oudheidkunde, waarin hij bijzonder uitmuntte. Zijn hoofdwerk is zijn Onomasticum literarium, dat nog zijn waarde niet heeft verloren en door geen beter is vervangen. In 1757 geraakte hij in een letterkundigen strijd met Petrus Burmannus Secundus, vroeger voerde hij er een met Beaufort. De eerste vooral werd aan beide zijde met hevigheid gevoerd. Zijn hoogen ouderdom belette hem het Eponymologicum van Reinesius, gelijk hij gewenscht had, in het licht te geven.

Hij overleed den 3 Mei 1806 in den hoogen ouderdom van ruim 92 jaren en werd den 6 daaraanvolgenden plegtig in de Luthersche kerk te Utrecht ter aarde besteld. Saxe was lid

van verschiflende geleerde genootschappen zoo als te Jena, Vlissingen, Haarlem en Utrecht. Zijn portret, fraai gegraveerd, staat voor 't laatste deel van zijn Onomasticon.

Hij schreef:

Vindiciae secundum libertatem pro Maronis Aeneide, cui manum Johan. Harduinus, nuperus assertor, iniecerat. Lipsiae, 1737, 4^o.

Beoordeeling van Beauforts Rom. geschiedenis gedurende de 5 eerste eeuwen, in Nov. Acta erud. mense Junii 1741, Epicris. Phil. in Miscell. Lips. Novis 1742, 8^o. Vol. I. Part. I. p. 40-79, Vol. II. Part. III. p. 400-495, Part. IV. p. 620-712, Vol. III. Part. II. p. 235-329 en Part. IV. p. 743-749. Hiertegen schreef Beaufort Remarques sur la Critique d'un certain Allemand, achter zijn werk, sur l'incertitude de l'Histoire Romaine. La Haye 1750.

Beoordeeling van Julii Pontederae Antiq. Latin. Graecarumque enarrationes. Patavii 1740. 4^o. in Nov. Erud. Act. 1743, mense Aprili p. 196, mense Majo p. 274-286.

Apologia pro celeberrimo Rusticorum Latinorum editore (h.e. Jo. Matthia Gesnero).

Commentarius de Henrico Eppendorpio. Lipsiae 1745. 4^o.

Lapidum Vetustorum Epigrammata et Periculum Animadversionum ad aliquot classica Marmorum Συνταγματα. Lipsiae. 1746. 4^o. - Sebastianus Donatus in T.I. Supplem. ad Nov. Thes. Inscriptionum. Lucae 1765. fol. a.p. 541-624 ‘totum librum typorum formulis renovavit.’

Ad Leg. 2. Cod. de aedificiis privatis. L.B. 1751. 4^o.

Oratio pro Antiquitatis scientia. Traj. ad Rhen. 1753. 4^o.

Disputatio de Jure rei Monetariae apud Batavos. Traj. ad Rhen. 1754. 4^o.

Oratio aditialis de artium Graecarum Romanarumque iudicio hodie regundo. Traj. ad. Rhen. 1755. 4^o.

In 't Nederd. Redevoering over de noodzakelijke verbeteringen des hedendaags heerschenden smaaks in de konsten, naar dien der Grieken en Romeinen. Utrecht. 1755. 4^o.

Diptychon Magni Consulis, nunc primum luce publica donatum, animadversonibusque illustratum. Hagae Comit. 1757. fol.

Observationes Antiquario-Philologicae ad vetus Chirographum Thesauri Muratoriani, mancipationis formulam continens. Traj. ad Rhen. 1757. 4^o.

Prof. Christoph. Saxens Antwort auf des Herrn D. Christ. Wilhelm. Kästners Schreiben an den Herr ausgeber der Unpartheyischen Critiek. in Unp. Crit. Vol. VI. P. V. p. 392-404.

Praefatio ad Joh. Alstorphii de Hastis veterum, opus posthumum, nunc primum in lucem editum cum multis tabularum aenearum iconibus. Amst. et Lips. 1757. 4^o.

Onomasticon Literarium, sive Nomenclator praestantissimorum omnis aevi scriptorum, praecipue Graecorum et Latinorum

verisimilibus, quantum fieri potuit temporum notis et scholis domesticis accommodatus. Traj. ad Rhen. 1759. 8^o.

Christophorus Saxe Lectori aequo et humano salutem et officia! Traj. ad Rhen. 1761. d. XV Januarii. 't Geen ook tot titel had kunnen voeren: Elenchus censurae, quam Fr. Barmannas orationi funebri in obitum Guilielmi Irhovii (Traj. ad Rhen. 1760) inserere ausus erat, eaque deinceps charta versioni Batavae Depulsionis adiecta est.

Oratio in Septem Artium Liberalium Magistros. Traj. ad Rhen. 1761.

Christoph. Saxi Justa Depulsio immanis calumniarum atrocitatis, qua in se ab aliquot annis, inprimis scripta ad fratrem theologam Epistola grassatus est Petrus Burman minor, alias secundus, mansuetudinis olim disciplinae indocilis tiro, nunc literarum humaniorum professor. Traj. Batav. 1761. 4^o. In 't Nederd Rechtmatige Afkeering der verregaande lasteringen op hem zedert eenige jaren uitgespogen etc. met eenige ter waarheid dienende Stukken en Aantekeningen vermeerdert te Utrecht en Amsterdam. 1762. 4^o.

Epistola ad Baronem Santhorstianum, hoc est, Petrum Burmannum minorem. Traj. Bat. 1762. 4^o.

Nodige Aanmerkingen van Christoph. Saxe - op de wijdlopige Dedactie der zoogenaamde verdediginge van Meester Pieter Burman, Professor te Amsterdam. Utrecht 1764.

Tom V. Virgilii Maronis Operum, sive Monumentorum per totum opus sparsorum Index. Aere et sumtibus Guilielmi Iustice, Henrici f. Roter. et Hagae Comit. 1764. 4^o. en 8^o.

Diatribe Academica de dea Angerona. Traj. Bat. 1766. 4^o.

Quaesitiones Literariae ex bonarum artium, Historiae potissimum universae, Rhetorices, Poëtices, Antiquitatis Graecae et Romanae, item Critices Latifundiis selectae, et in usum colloquiis dialecticis certantium, viae et rationis quadam formula degestae. Traj. Bat. 1767. 8^o.

Aanteekeningen op de Ned. overzetting van Sjaw's reizen. Utr. 1773. 4^o.

Epistola ad Vir. ampliss. Henr. van Wyn, Jctum etc. de Veteris Medici ocularii gemma Sphragide prope Trajectum ad Mosam nuper eruta. Traj. ad Rhen. 1774. 8^o. cum fig.

Onomasticon Literarium, sive Nomenclator Historico-criticus praestantissimorum omnis aetatis, populi, artiumque Formulae Scriptorum, item monumentorum maxime illustrium ab orbe condito usque ad Saeculi, quod vivimus, tempora digestus, et veresimilibus, quantum fieri potuit, annorum notis accommodatus. E recognatione longe auctiori, et emendatiori, ita ut non tam editio altera, quam novus omnino Liber censeri debeat. P.I. Traj. ad Rhen. 1775. 8^o. P. II. 1777. 8^o. P. III. 1780. P. IV. 1782. P. V. 1783. P. VI. 1786. P. VII. 1790. P. VIII. 1793. 8^o.

J.L.E. Puttmannus heeft in Miscell. Libro. Lips. 1793. 8^o. CXL p. 399, eenige Anamadversiones op Tom. VII gegeven.

Oratio de Veteris et Medii aevi Historia in Academiis potissimum discenda, docendaque. Traj. ad Rhen. 1776. 4^o.

Dionysii Catonis Disticha; melius digesta et ad communem quorundam locorum, vitaeque humanae disciplinam accomnodata in usum Gymn. Hieron. Traj. ad Rhen. 1778. 8^o.

De Ara Romana in meditullio urbis Rheno-Traj., haud ita pridem effossa in Verhandel. uitgegev. d.d. Holl. Maats. d. Wetens. te Haarlem. 1780. D. XIX. St. 2, 3, bl. 143-174.

Anamadversiones in veteris cujusdam Medici opthalmici gemmam Sphragidem numero vicesimam, necdum editam, in Verhandel. uitgeg. door het Zeeuwsch Genoots. d. Wetens. te Vlissingen. D. IX. 1782. bl. 275-299.

Museum Numarium Milano-Viscontianum, hoc est, quod vir illustris Gisbertus Franco de Milaan Visconti etc. apparatum servavit et locupletavit. Traj. ad Rhen. 1782. 8 mai. Alleen de Praefatio en het eerste gedeelte, behelzende de oude Gr. en Rom. munten, zijn van Saxe, het overige van prof. Bondam.

Tabulae Genealogicae, sive Stemmata Deorum, Regum, Principum, virorum illustrium, qui per id tempus, quod Varroni Mythicum dicitur, vel vixisse, vel populis, a se nominatis, ortum dedisse, vulgo creduntur, ad fidem Hesiodi, Apollodori, Hygini, et aliorum, sic contexta, ut pervetus rerum memoria, civitatum diversarum, inprimis Graecarum propagines, Scriptorumque Annales et Poëtarum carmina probabiliter intelligi possint. Traj. ad Rhen. fol. mai. Tabulii XXVII Epil. et Ind. elem.

Monogrammata Historiae Batavae a vetustissimis inde temporibus usque ad saeculi, quod vivimus, annum tertium decimum etc. adambrata, cura et stilo C.S. Traj. ad Rhen. 1784. 8^o. mai.

Jac. van Vaassen, Icti, Anamadversionum Historico-criticarum ad Fastos Romanorum sacros Fragmenta etc. ad fidem superstitum charturum digessit et nonnulla scitu necessaria cum de Auctoris harum observationum vita, tum de triplicis Fastorum generis Monumentis, Picturis et Interpretibus praefatus est. Trajecti ad Rhen. 1735. 4^o.

Series lectionum quotidianarum Gymnasii Hieronymiani. Traj. ad Rhen. 1776. 4^o.

Laudatio Caroli Andreae Dukeri, in solenni hominum eruditorum Panegyri peracta. Onomastici Literarii Partis sexti Corollarium esto.

Onomastici Literarii Epitome, tam Historiae universae quam reliquarum artium fidei aestimandae rectrix, sive Fasti scriptorum veteris et medii aevi, verisimilibus, quantum fieri poterat, accuratioribusque subinde, quam in prima editioue temporum notis, nec non paulo maiori numero digesti. Traj. ad Rhen. 1792. 8 Mai.

Scholia Literario-critica ad L.A. Muratorii Novum Thesaurum Inscript. Missus primus, in Actis Liter. Societ. Rheno-Traj. 1793. p. 1-72.

Nuncius et Admonitio de Richardi Bentleii Epistola, qua Chishulliana Inscriptionis, ut vulgo dicitur, Sigeae interpretatio expenditur l. c. T. II. 1795. p. 1-18.

Scholia Literario-critica ad Muratorium Missus secundus Ibid. p. 169-290.

Oratio honoraria in Legis Regiae Patronos, habita die XXVIII Martii 1793. cum Magistratu Academico se quartum abdicaret. Traj. Bat. 1798. 4^o.

Christ. Saxi et Jo. Luzac, Orationes Academicae duae, quarum prior est in Leges Regiae Patronos, posterior de Socrate cive. Accedunt censurae Germanice scriptae. Editio repetita et aucta curante Henr. Carol. Abrah. Eichstadio. Lepsiae 8^o.

Scholia Literario-critica, in Murat. Thes. una cum Analect. quibusdam ad duos superiores Missus. In Act. Lat. cit. T. III. p. 1-110

Zie Saxe, Onom. litter. T. VIII. p. 24 seq.; Add. p. 443; Heynius, in Add. et corrig. ad Tom. I, Virgilii, p. 196, ed. Primae; P. Burmannus Sec. ad Virgilium, Stell. 5, fol. 3, en ad Anthol. Vet. Epigramm. L.I. Epigr. C. XI. p. 91; J.F. Noltenii, Lex. Amibarb. p. 886 et 1847; Jac. Phil. d'Orvillius, in Jo. Ludov. Vhllii Sylloge Nova Epistol. Vol. I. p. 92; Dez. ad Charit. p. 646; Fabricii, Bibl. Lat. L. I. XII. p. 307, ed. Ernesti; Hagenbachius, Observ. Miscell. nov. p. 369; Dez. in Epist. ad Jo. Ern. Emm. Walchium in Persecut. Christian. Neron. in Hispania uberiori Explan. p. 34, en in Diptycho Brixiano Boethii, p. 68; F.C. Harlesius, De vitis phil. nostra aëtate clar. Vol. I. p. 211-243; Hambergero-Meusiliana Germ. erud. P. VII. p. 43-45; ed. V^eca. Seb. Ravii, Orat. Pan. in natal. CL. Acad. Traj. Ser. Profess. LXXXV; Corn. Val. Vonck, in Praef. ad Faleti Bell. Sicambric. Noviom. 1749; Klotzius, in Anti-Burmanno, p. 7; Wytenbachii, Vita Ruhnkenii, p. 288; Klotzii, Acta Liter. Vol. I. P. IV. p. 386; Vol. IV. P. I. p. 98 seqq., Vol. VII. P. IV. p. 407-414, 419-422; Bibl. Crit. Vol. II. P. I. p. 132, Vol. II. P. III. p. 94, P. VIII. p. 130-133; F.O. Menckenius, in Miscell. Lips. Nov. Vol. VI. Part. III. p. 572: Bibl. Univ. Theod. Berol. T. LI. p. 285-287, 1781, T. LVI. P. I. p. 255, 256; Exerp. ex Ephem. 1794, n^o. 128, p. 150; Nova Gotting. 1745, sul. n^o. LX. p. 503, 504, 1747, Jan. p. 7 757, p. 118 scq.; num. 130 p. 1233, seqq., 1766, P. 91, p. 7,26, 1775, P. 95, p. 812-815, 1777. p. 62, 1747, P. 62, p. 575, 1778, P. 65, p. 526-528, 1799, N^o. 23; Nova Lipsiens. 1747 Januar. p. 39, 40, 1753, Jan. p. 435, 1756 April, p. 249, 1757 Octobr. p. 721, 1760, April, p. 297, 1761, Octobr. p. 659, 1775 n^o. lvii p. 449-453, 1776, 84, p. 683, 1778, 37, p. 289-291; Nic. Barkey, in Symb. Hag. Cl. I. Fasc. I. p. 229, Cl. II. Fasc. II. p. 409, 410; Alg. Deutsche Bibl. Anhang. zu den XXV-XXXVI Th. p. 3288-3289, B. LXXIX. St. II. 1788, p. 522-556; Neue alg. deut. Bibl. T. XII. P. I. p. 96-99; Alq. Lit. Zett. 1794, N^o. 40, S. 313; Jen. alg. lit. Zeit. 1799, April N^o. 126; Nova acta erud. 1749, Dec. p. 703, 1753, Oct. p. 609;

1758, Febr. p. 49-51, 1758, Mars p. 253, 1760, Mart P. I. p. 137; Junio, P. II. S. 281-284, 1761, Decemb. p. 561 scq. 1769, Junio, p. 241, 1773, Sept. p. 429-436, 1775, Junio p. 272-281; Bibl. Philol. T. III. P. IV. p. 281-295; Ferd. Stoschii, Neue gelehrte Europa, Th. XV. p. 709; Bibl. der Philos. u. Litter. B. II. St. I. p. 206, 207; Neuer Buchersaal der schönen Wissens. u. freijen Künste, Leipz. 1745, p. 233-252; Unpartheyische Critick über Iuristische schriften, V. VI. P. II. S. 162-169; Erlangische gelehrte Anm. u. Nachricht. St. XLII. 1761, S. 337, 1064, St. XLVIII. S. 381; Erfurth. gelehrte Nachrichten 1762, IX B. St. 21, 22; 1799, St. 7, S. 53-55; Heynemeyer, Dict. de tous les Auteurs vivans et morts de la Republiq. Bat.; Galerie Histor. des contemporains; Gazette d'Utrecht de Mr. Limiers 1766, Nov. N^o. XCII.; Bibl. des sciences et des beaux arts, T. XLI. P. I. A^o. 1774, p. 244-246, T. XLV. P. II. 1776 Mars-Juin p. 523, 525, T. XLVI. P. I. Juil-Sept. p. 150-160, 1778, Jul-Sept. p. 178-186; Journal des Savans, T. LXXXIV. Oct. 1775, 1776, Oct. T. VI. V. II. p. 310-320; Bibl. Univ.; Phil. Bibl. Gotting. P. III. St. VII. n^o. IV. p. 726, 728; N. Phil. Bibl. P. I. St. I. N^o. 5, p. 172, 173; l'Esprit des journaux 1776, T. XII. Dec. p. 109-115; Nouv. Bibl. Belg., La Haye 1784, T. VI. P. II. p. 241-246; van Kampen, Bekn. gesch. d. Ned. Letteren en Wet. D. II. bl. 232; Kist en Royaards, Archief (eerste serie) D. III. bl. 90, (tweede serie) D. II. bl. 14; Collot d'Escury, Holl. roem, A. IV (1), p. 163, 164; Bouman, Gesch. d. Geld. Hooges. D. I. bl. 209; D. II. bl. 642; Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt, Kunst en letterb. 1806, D. I. bl. 289, 338; C. Sepp, Joh. Stinstra en zijn tijd, D. I. bl. 86, 103, 145, 176; D. II. bl. 26; Ned. Letter cour. 1759, Oct. bl. 515, 1761, XCIVe stuk bl. 374, 1762, XCV stuk, bl. 342; Hedend. Vad. Letteroef. D. V. bl. 272, 273; Alg. Vaderl. Letteroef. 1789, D. IV. N^o. 3, bl. 105-111, 179, N^o. 8, bl. 360; Nederl. Bibl. D. IV. bl. 261, D. VI. bl. 485-487; N. Ned. Bibl. v. wetens. kunst en smaak, D. III. (1799) N^o. 5, bl. 25-27; Vaderl. Bibl. v. wetens. kunst en smaak, D. I. N^o. 1, 1789, bl. 48; De Rec. 1790, N^o. VII. bl. 324-330, N^o. VIII. bl. 105-111, N^o. XI. bl. 323-330, N^o. XIII. bl. 125, 126; Geschichte des H.C. Saxe in N. Gel. Europa, Th. XV. S. 709; D. Wyttenbach, de obitu Saxii et Hanae in Bibl. Crit. T. XII. p. 94, Opusc. T. II. p. 214, Bibl. Crit. P. V. p. 132, P. VII. p. 94, P. VIII. p. 130.