Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 14

[Andreas van Ostade]

OSTADE (Andreas van), een der grootste meesters van de Hollandsche school, werd in 1610 te Lubek geboren, bragt zijn meesten tijd te Haarlem en Amsterdam door, en was een leerling van Frans Hals, wiens onderwijs tegelijk door Adriaan Brouwer werd genooten. Beducht voor de geweldenarijen der Franschen, met welke Holland in oorlog was, maakte hij zijne goederen te gelde en nam in 1662 de reis aan naar Amsterdam. Konstantijn Sennepart, een voornaam kunstliefhebber, deed hem van besluit veranderen, en nam hem in zijn huis. Het was hier dat Ostade die kunstig gekleurde teekeningen vervaardigde, die Johan Witzen naderhand met nog eenige teekeningen van van Balten voor f 1,300,00 kocht. ‘De onderwerpen’ schrijft Immerzeel’ door van Ostade behandeld, bestaan schier uitsluitend in voorstellingen uit het gewone leven der bouwlieden. Hij vertoont ons dezelve, nu eens dat zij in de open lucht in bet lommer van eenen hoogbejaarden boom of het dartelend groen van een herbergsprieel aan hunne kermisvreugde den vrijen teugel geven, en dan weer binnens huis zich vermaken met zingen, drinken, rooken, spelen, vrijen, kouten. Soms ziet men hen in vrolijken dans op den klank der krassende dorpsviool rondspringen, of het hoofd, door den drank verhit, en in twist geraakt, elkanderen te lijf vallen. Ook nam hij wel eens tot onderwerp een boerenschooltje, eene schllderswerkplaats, een vischmarkt, enz. en al dat hij afmaalde mogt een zuivere afdruk der natuur heeten, want hij hield zich gemoedelijk aan het leven, en had eene diepe studie van de schilderachtige uitwerkselen van het licht gemaakt, waarvan hij zóó voordeelig en oordeelkundig partij wist te trekken, dat alle zijne schilderijen een waarlijk tooverachtig effekt hebben. In het koloriet zoowel als in de behandeling van het penseel, werd hij door niemand overtroffen. Zijne schilderijen zijn sieraden der voornaamste kabinetten’.

Het koninklijk kabinet te 's Hage bezit van hem een rijk met figuren gestoffeerd Buiten- en een dito Binnenhuis, het museum te Amsterdam een Boerengezelschap voor een boerenwoning zittende en een Werkplaats van een schilder. Het is merkwaardig dat zijne in de natuur zoo afzigtelijk gekozen onderwerpen gansch Europa door op den hoogsten trap der beschaving, als de meest gevierde kunst, de waardigste plaats vinden, waaromtrent Taillassin, die met den uitbundigsten lof over Ostade uitweidt, het volgende zegt: ‘beaucoup de vérité et l'imitation énergique de ce qu'il y a de plus laid et de plus ignoble dans la forme des hommes, font le carac-

tère distinctif de son talent très original, soit qu'il cherche cette espèce de perfection, soit que telle fût sa manière d'imiter la nature, sans qu'il s'en doutât; aucun peintre n'a été aussi loin que lui dans cette singulière route; il est dans la forme, le contraire parfait des statues antiques, et il s'est élevé jusqu'au sublime de laideur’. Vroeger werden er mindere thans aanzienlijke prijzen voor de schilderijen van Ostade besteed. In 1765 werd (Cat. van P. Terwesten bl. 205 en bl. 222) voor een kapitaal Wintergezigt langs eene stad met verscheiden narre- en vragtsleden te Amsterd. voor f 24 verkocht. Een Binnenhuis gold in 1793 f 4,163, in 1797 f 3,250, in 1802 f 3.878. in 1844 f 16,632, een Hollandsch huisgezin aldaar in hetzelfde jaar f 15,840; een Boerengezelschap (Cat. J. Gildemeester, Amst. 1800) f 2700 gold in 1844 (Cat. Peurice te Londe) f 17,040. Op de verkooping van van Saceghem te Brussel, in 1851, werd een stuk van hem voor 58,000 francs verkocht, hetzelfde stuk in 1857 op de verkooping van Th. Patureau te Parijs voor 51,500 francs afgestaan. In 1810 werd op de verkooping van de Smeth voor een Boeren-buitenhuis f 4,600,00 en voor een dito Binnenhuis van dezen meester f 5,000,00 betaald. De heer Nieuwenhuijs kocht op de verkooping van prins Galitzin te Parijs in 1825, een Boeren-binnenhuis, in 1656 vervaardigd, voor 13,050 francs. Diezelfde kunstkooper kocht in 1827 van John Deut een Herberg met dansende boeren en boerinnen van van Ostade voor 465 guinies f 5,586. A. van der Hoop te Amsterdam betaalde voor eene schilderij van van Ostade, afkomstig uit het kabinet van de hertogin van Berry, ongeveer f 8,000,00. Ook worden er hooge prijzen voor teekeningen van van Ostade gegeven: een in sapverw, bekend onder de naam van de Klosbaan, in het kabinet van den baron Verstolk van Soelen te 's Hage, gold f 2,405,00, op de verkooping van Clausin te Parijs, een Rooker, f 88, een Binnenhuis f 362, Reizende Muziekanten f 765, Trictracspelers f 599, drinkende roovers f 640. In 1844 werd f 3,440 voor een compleet stel van zijn etswerk besteed. Er bestaan van hem, volgens Bartsch, 50 stuks prenten, die de jaarmerken dragen van tusschen de jaren 1647-1679. Op de verkooping van den Grave von Fries, werd een exemplaar met varianten, portretten, enz. bestaande uit 101 stuks met prentjes van Dusart en Bega voor f 700,00 verkocht. In Smith's Catalogue raisonné vindt men een volledige beschrijving van ongeveer 380 schilderijen van van Ostade. Op eene schilderij in de Louvre, door hem geschilderd, komt hij met zijn gansche familie, ouders, vrouw en kinderen voor. Zijn portret, daarnaar genomen gaat in lithographie uit, in 1823 door Hesse te Parijs geteekend. Anderen vermelden Kramm en Muller. Hij overleed te Amsterdam in 1685.

Zie Houbraken, Weijerman, Immerzeel, Kramm, Nagler, Schwartz, Hoogstraten, Kok, Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt; Biogr. Univ. Bibl. générale; Convers. Lex; Smith, Catal. rais. of the works of the Dutch and Flemish Masters vol. I and supplement. Galèrie d'Aremberg à Bruxelles p. 47; Burger, Trésors d'Art. exposés à Manchester in 1657 p. 113; Taillasson, Observat. sur quelques grands peintres p. 222. Supplément au Peintre Graveur de Bartsch; Catalogue raisonné de toutes les estampes qui forment l'oeuvre gravé d'Adrian van Ostade, par L.E. Faucheux, membre de la société d'Archéologie Lorrain. Paris 1862; Descamps, La Vie des peintres Hollandais. T. II; Pelkington, Diction. of paintres, Huber et Rost, Manuel des amateurs de l'art; Joubert, Manuel de l'amateur d'estampes; Charles Blanc, Hist. des peintres liv. 8-9. école hollanaise No. 31, 32; Collit d'Escury, Holl. roem D. I bl. 110, 111. Kunstblad, 1844 No. 30; Konst- en Letterb. 1844 No. 37. Muller, Cat. v. portr.