Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[David Martin]

MARTIN (David), beroemd godgeleerde en schrijver, werd den 7 September 1639 te Revel in Opper-Languedoc geboren. Zijn vader, Paul Martin, werd er tweemaal tot burgemeester benoemd, zijne moeder heette Catharina Cardes. Na zich eenigen tijd in zijne geboortestad op de voorbereidende wetenschappen te hebben toegelegd, begaf hij zich in 1655 naar Montauban, waar hij zijne studien vervolgde, en in October 1657 naar Nismes, en legde zich daar onder David Derodon op de wijsbegeerte toe. Na met algemeene toejuiching eenige Theses in Universam Philosophiam, a mane ad vesperam sine Praeside verdedigd te hebben, werd hij den 2 Julij 1659 tot meester in de vrije kunsten en doctor in de wijsbegeerte bevorderd. Hij wijdde zich vervolgens aan de godgeleerdheid en begaf zich ten dien einde naar Puilaurens, waarheen de akademie van Montauban was verplaatst en Verdier en André Martel, twee verdienstelijke mannen, toen hoogleeraren waren. Van daar keerde hij naar het ouderlijk huis terug, waar hij zich op de kennis der H. Schrift, hare uitleggers, de kerkvaders en die der oostersche talen toelegde Zijne aanhoudende studie stortte hem in een gevaarlijke ziekte. Daaruit hersteld, reisde hij met een vriend, in December 1663, naar Mazamet, waar deze door de Synode tot dienaar van het Evangelie zou worden aangesteld. Hier werd hij door de synode zoo aangezocht om de predikantsplaats te Esperausses te vervullen dat hij zich door haar tot leeraar liet aannemen, en met vrucht arbeidde. Hij herstelde den vrede in zijne gemeente en den kerkeraad, hetgeen zijn' voorganger, een man van leeftijd en ondervinding, niet had mogen gelukken. In 1670 nam hij het beroep te La Caune aan, en bekleedde daar het evangelieambt tot na de herroeping van het edict van Nantes in 1685, terwijl hij in 1681 het beroep van hoogleeraar in de godgeleerdheid te Puilaurens, in plaats van den overleden Theophile Arbussi, en vroeger dat van predikant te Milhau in Rovergue afsloeg. Na de herroeping van het genoemde edict, nam hij de vlugt naar Holland, en na een kort verblijf te 's Hage, begaf hij zich naar Utrecht, waar hij gelijk andere uitgewekene leeraars, een jaarwedde ontving tot dat hij in kerkelijke dienst kon treden. Den 16 Februarij 1686 benoemde hem de regering van Deventer tot hoogleeraar en predikant bij de Waalsche gemeente, doch hij verkoos liever te Utrecht te blijven, zich aldaar met het leeraarsambt bij

de Waalsche gemeente, dat hem toen werd aangeboden, te vergenoegen. Later sloeg hij een beroep naar 's Hage af, toen de Waalsche kerk aldaar Isaac Claude, zoon van den beroemden Jean Claude verloren had. Deze Isaac Claude was zijn bijzondere vriend en na diens dood werd hij voogd over zijne nagelaten kinderen. Ofschoon hij geen hoogleeraarsambt bekleedde, gaf hij echter ten zijnen huize onderwijs in de wijsbegeerte en godgeleerdheid aan eenige jongelieden. Hij verdeelde zijne snipperuren tusschen het bezoeken zijner gemeente, het schrijven van godsdienstige boeken en het houden eener geleerde briefwisseling. Den 7 September 1721 toen hij twee en tachtig jaren bereikt had, predikte hij nog met vuur over de voorzienigheid en schepping, doch voelde zich zoo uitgeput, dat hij van den preekstoel moest geleid worden. Hij werd door eene beroerte getroffen, waaraan hij den 9 September bezweek. Martin was een zeer geleerd man en welsprekend leeraar. Hij verstond zijne moedertaal zoo goed, dat hij zijne opmerkingen aan de Fransche akademie zond, voor de tweede uitgaaf van haar Woordenboek.

Hij huwde in 1660 Florence de Malecare, dochter van Pierre de Malecare, edelman en advocaat bij de Chambre-mi-partie van Castres in Albigeois.

Hij schreef in 1680 tegen l'Exposition de la Doctrine de l'Eglise Catholique, niet in het licht gegeven.

Le N. T, de N.S.J.U. expliqué par des notes courtes et claires sur la version ordinaire des églises reformées: avec une préface générale touchant la vérité de la religion chrétienne, et diverses autres préfaces particulièrement sur chacun des livres du N.T. Utrecht F. Halma 1696.

Men heeft gebruik gemaakt van deze noten in de uitg. van het N.T. overgezet in het Fransch, volgens de Vulgata, waarschijnlijk een Katholijke uitgaaf te Brussel 1700 in 4 vol. in 12^o. uitgekomen.

Rome convaincue d'avoir usurpé tous les droits qu'elle s'attribue injustement sur l'Eglise Chrétienne. Utrecht 1700 in 12^o.

Réponse à la Lettre pastorale addressée, en mars 1699 par l'archevêque de Paris aux nouveaux Catholiques de son diocèse, onbekend aan Claude, Prosper Marchant en Chauffepié, maar toegeschreven aan Martin in Catalogue de la Bibl. Royale

Histoire du Vieux et du Nouveau Testament. Amst. 1700. 2 vol. fol avec 424 belles estampes. Zij werd herdrukt (Amst. 1702 2 vol. fol.) en terstond in het Nederduitsch overgezet (Amst. 1702 2 vol. fol.)

Men heeft haar ook herdrukt met kleine platen te Amsterd. 1741 in 4^o. en te Geneve 1707 3 vol. 12^o.

Eene Fransche bijbelvertaling, reeds in 1535, door den Waldenser leeraar Robertus Petrus Olivianus aangevan-

gen, later door de Geneefsche godgeleerden verbeterd en door hem meer beschaafd, die in 1710 bij de Waalsche gemeente in Nederland tot algemeen gebruik is ingevoerd. Zij verscheen onder den titel van La sainte-Bible, qui contient le V. et le N.T. expliquez par des Notes de théologie et de critique sur la version ordinaire des églises réformées revue sur les originaux et retouchée dans le langage. Amst. 1707. 2 vol. fol., met kortere noten Amst. en Utr. 1707 in 4^o. 1712. 4^o. avec les passages paralléles et de petites Notes en marge) 1710, 1714 12^o. (bij de Wetsteins) zonder paralèles en notes. Aan het hoofd dezer overzetting plaatste men de voorrede der Oude Bijbels van Geneve, om haar den schijn eener oude overzetting te geven.

Sermons sur divers textes de l'Ecriture sainte. Amsterdam 1708. 8^o.

l'Excellence de la Foi et de ses Effets, expliquée en vingt sermons sur le Chapître onzième de l'Epitre aux Hebreux, prononcé à Utrecht dans les années 1708, 1709. Amst. 1710. 2 vol. 1^o.

Traité de la religion naturelle. Amst. 1713. 8^o. ook in Duitsch Engelsch en Nederduitsch. Philosophische onderwijzer of algemeene schets der hedendaagsche natuurkunde. m. pl. Utr. 1720. 8^o. Amst. 1737, 1744. Amst. 1766. 3^e dr. 8^o) overgezet.

Le vrai sens du Pseaume CX oppose à l'application qu'en a faite à David l'Auteur de la Dissertation inserée dans les trois premiers Vol. de l'Histoire critique de la République des Lettres. Amst. 1715. 8^o.

(Zie Masson (Jean).

Deux Dissertations critiques; la première sur le Verset 7 du Ch. V. de la I Epitre de St. Jean, dans laquelle on preuve l'Autenticité de ce texte. La seconde sur le passage de Josêphe touchant Jesus Christ, ou l'on fait voir que ce passage n'est point supposé. Utrecht 1717 8^o.

Deze beide dissertatien werden zeer goed ontvangen, vooral in Engeland, waar zij overgezet werden. De eerste echter berokkende hem een twist met Mr Thomas Emlijn een Iersch predikant, die wegens Socinianisme of Arianisme was afgezet. Deze schreef An Answer to Mr. Martins Critical Dissertation etc. Lond. 1719. 8^o. (waarvan men een breedvoerig uittreksel vindt in de Bibliothèque Anglaise T. V. P. II. Art. 1. p. 221. Martin gaf hierop:

Examen de la Réponse de Mr. Emlyn à la Dissertation Critique sur le Verset VII du Ch. V de la I Epitre de St. Jean. Lond. 1719. 8^o. hetwelk te gelijk in het Fransch en Engelsch verscheen. Daar men zich vergenoegde het aan te kondigen in T. VI. P. I. der Bibliothèque Anglaise, en er geen uittrek sel van gaf, voorzag hierin een onbekende in hetzelfde journaal door een Lettre addressée à l'auteur de la Bibliothèque anglaise au sujet de l'Examen de la Réponse de Mr. Emlyn à

la Dissertation critique sur le 7 Verset du Ch. V. de la I Epitre de St. Jean par Mr. Martin (T. VII. P. I. Art. 4 p. 133). Emlyn achtte zich niet overwonnen en antwoordde met: Replique au Livre de Mr. Martin, intitulé Examen etc. Lond. 1720. 8^o.

Hierop schreef Martin: La vérite du texte de la I Epitre de St. Jean etc. démontree par des preuves qui sont au dessus de toute exception, prises des témoignages de l'Eglise Latine, et de l'Eglise Grecque, et en particulier d'un Manuscrit du N. Iestament, trouvé en Irland. Utrecht 1721. 8^o.

Hierop schreef le Long te Parijs in het Journal des Sçavans Juin 1726, waarop Martin liet volgen Réponse à la lettre du P. le Long datée du 10 Avril 1720 in l'Europe sçavante T. XII. p. 279, ook opgenomen in Lucii Caecilii librum ad Donatum de mortibus persecutorum notae in Miscell. Observat. Crit. Amst. T. X. Pars II. Gedurende dien letterstrijd schreef Martin:

Traité de la Religion révélée, ou l'on fait voir que les Livres du Vieux et du Nouveau Testament sont d'inspiration divine; on donne des Règles générales pour les expliquer, et l'on prouve invariablement, contre les Hérétiques modernes, la vérite des plus profondes Doctrines de la Religion Chrétienne, Leeuw. 1719. 2 vol. 8^o. een vervolg der verhandel. der Religion naturelle en l'Europe Scavante T. X. p. 182 beoordeeld en in het Nederd. overgezet (Leyden 1726). Behalve deze schriften heeft Martin nog eene onvoltooide Latijnsche commentarius op den brief aan de Ephesers nagelaten.

Zie Chauffepiè, Dict. hist. Crit. o.h.w.; Biogr. Univ. o.h.w. Haug, La France Protest. o.h.w.; Niceron, Mém. des Hommes, ill. T. XXI. p. 270 suiv. Bauer, Handwörterb. Th. III. S. 556; Burman, Traj. erud. p. 209, scqq.; Bernard, Nouvell. de la Rep. des Lettres Janvier 1701, Journal Littér. T. VIII. p. 82 scqq.; T. X. p. 148; Hist. Critique, T. VIII. p. 452; le Long, Bibl. Sacra, T. II. p. 849; Nava Liter. Lipsins, 1717 p. 467, 469 etc. Ypey, Kerk. Gesch. der 18^e eeuw, D. VIII. bl. 153, 154; H.J. Koenen, Gesch. d. Fransche vluchtel bl. 91, 401; Glasius, Godgel. Nederl. Abcoude en Arrenberg, Naamreg. v. boeken; Moreri. Biogr. Univ.