Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Theodorus Marcilius]

MARCILIUS (Theodorus), werd den 21 April 1548 te Arnhem geboren. Zijn vader, schepen aldaar, onderrigtte zelf hem in de beginselen der letteren en zond hem vervolgens naar Deventer, waar hij onder Jan Bronckhorst of Johannes Noviomagus groote vorderingen in de Latijnsche en Grieksche taal maakte. Van Deventer ging hij naar Lenven, waar hij zich op de wijsbegeerte en de regtsgeleerdheid toelegde, van daar ging hij naar Parijs en Toulouse, waar hij openlijk de letteren onderwees. Hij had hier een aantal leerlingen van rang, onder welke de broeders de Joyeuse. Hij keerde van daar naar Parijs terug, waar hij zich vestigde. Pierre de Grassin, die een collegie naar zijn naam gesticht had, bood hem den leerstoel der Rethorica aan, dien Marcilius aannam. In 1578 opende hij zijne lessen. Achtereenvolgens onderwees hij ook in de collegien van la Marche, Montaigu, Beauvais, St. Barbe, Harcour, gezegd Cardinal - le Moine, Plessis, Navarre, Lisieur doch hij weigerde aan Jean Galland een leerstoel in de rethorica in het Collegie van Boncour te vervullen. In 1598 verkreeg hij brieven van naturalisatie, waarin hij doctor in de regtsgeleerdheid en hoogleeraar in de fraaije letteren werd genoemd. Na den dood van Jean Passerat (14 Sept. 1602) benoemde Hendrik II hem tot zijn opvolger als koninglijk

hoogleeraar in de Latijnsche taal en fraaije letteren, welke post hij 14 jaren bekleedde, waarna hij zijne regtsgeleerde boeken aan Jean de Lauzon, raadsheer in het parlement te Parijs, zijne handschriften aan Pierre Valens, die vele jaren met hem gewoond had, het overige van zijne bibliotheek aan een knecht, die hem twintig jaren gediend had en zijn geld aan de armen vermaakte. Hij overleed den 12 April 1617 in den ouderdom van 69 jaren in het collegie van Reims. Charles François d'Abra de Raconis, doctor der Sorbonne, vervolgens prediker en administrateur van Lodewijk XIII, en eindelijk bisschop van Lavaur hield zijn lijkrede.

Zijn ligchaam werd begraven in St. Etienne du Mont, waar men zijn afbeelding met een Latijnsch grafschrift plaatste. Men vervaardigde op hem het volgende dictichon:

Zijn devies was: deficiam aut efficiam. Pierre Valens, Raoul Bouthrays en Francois Parent hebben zijn lof zoo in proza als in poezij vermeld.

Hij schreef:

Hymnus Juliani Augusti in Regem Solem, Graecè cum adnotationibus in de Opera Juliani Paris. Dionys. Duval 1583. 8^o.

M. Valerii Martialis Epigrammata in Caesaris amphitheatrum et Venationes, multinis locis emendata, adnotationibusque illustrata, in quibus pleraque omnia ad Venationes Amphitheatri pertinentia declarantur. Paris. 1584 8^o. Lugd. 1593. 8^o. C. augm. Paris. 1601. 8^o. Joseph Scaliger heeft in zijne aanteek. op Martialis, Marcilius aangevallen, welke aanval Pierre Valens aanleiding gaf tot het schrijven van zijne lofrede op Marcilius.

De laudibus Galliae Oratio I, in quâ de primis hujusee Imperii florentissimi quasi parentibus, atque incunabulis, deque Galliae Cellicae et Franciae nomine disputatur. Paris 1584. 8^o.

Marcilius hield den 7 Oct. 1584 deze oratie, welke hij, gelijk ook de Epigrammata van Martiales aan Henri de Joyeuse opdroeg.

Theodori Marcilii Lusus de nemine, dichtstuk in 8^o z.j. te Parijs uitgegeven. It. novâ jam accretione auctus. Paris. 1586. It. achter Joannis Passeratii Nihil en Guillimanni Aliquid. Friburgi 1611. 4^o. Lugd. Batav. 1623. 12^o.

Aurea Pythagoreorum carmina, Graecé et Latine ex versione Metricâ et cum Commentariis Theod. Marcilii. Paris. 1585. 12^o. 1605. 8^o.

Orationes IV à pueris habitae de landibus Academiae Parisiensis: item aliae V de Linguâ Latinâ. Paris. 1586. 8^o.

Hymnus D. Catharinae Παρθενομάρτυρι. Paris. 1597. 4^o. z.n.v.d.

Historia Strenarum, Orationibus adversariis explicata et Carmine. Item... Prosopopoeiae, sive Ἔμψυχυοι λόγοι Martis, Justiliae, Pacis, Minervae, et Franciae, recentata et aucta editio. Et Libanii Sophistae kalendarum Januarii Graeca expressio, cum interpretatione et notis. Paris. 1599. 8^o. It. 4^o. Editio multis partibus auctior, accessit Ecloga Strena Venatrix. Paris. 1603. 8^o.

S. Joanni Prophetae, Antecursori et Baptistae Hymnus. Paris. 1599. 4^o.

S. Martino, Turonensium Episcopo, Hymni, tres. Paris. 1599.

Ecloga Strena: Venatrix. Paris 1600. 4^o. met de Historia Strenarum. Paris. 1606. 8^o.

Puero Jesu Praesepium; Sylva, et SS. Innocentibus pueris Ἐπινίϰια. Paris. 1610. 4^o.

Legis XII Tabularum collecta, et Interpretamentum. Paris. 1600, 1603. 8^o,

Interpretatio Orat. Domin. et Salut. Angelicae. Paris 1601.

Auli Persii Flacci Satyrae, cum commentariis qui Cornuto tribuuntur, collatis cum veteribus membranis et auctis; Eliae Vineti Praefatio et Annotationes in easdem P. Pithoei, jurisconsulti, variae lectiones et notae ad veteres glossas; Theod. Marcilii emendationes et commentarius. Lutet. 1601. 4^o.

It. met Joan. Britannici Interpretatio; P. Beroaldi Oratio habita in enarratione Persii; Angeli Politiani Praelectio in eundem. Lut. 1613. 4^o.

Series nova Proprii et Accidentis Logici, contra Porphyrium. Paris 1601. 8^o.

Diludium Paris. 1601. 8^o. waartegen Béhot schreef: Adr. Behotii Diluvium: Apologia secunda pro Porphyrio in Diludium Theod. Marcilii. Paris. 1601. 8^o.

Libanii Expressio kalendarum, Graecè et Latinè a Theodoro Marcilio edita; cum notis. Paris. 1603. 8^o.

Imperator Titus Flavianus Vespasianus Augustus, XI. Populi Romani Imperator, ex C. Suetonii Tranquilli libro octavo, cum interpretatione ac emendatione Th. Marcilii. Paris. 1603. 8^o.

Quotidianae et emendatae Lectiones in Horatii Opera. In eene uitgaaf van Horatius. Paris. Barth. Macoeus. 1604. fol.

Commentarius in Tibullum, Catullum et Propertium. In de uitgaaf dezer drie dichters, cum notis variorum. Paris. 1604, fol. ook in die van Graevius, Traj. ad Rhen. 1683. 8^o.

Claudii Musamberti commonitoria in Laurentii Ramiresii ad Martialem Hypomnemata, seu Commentaria. Paris. 1607. 8^o.

Dit werk is door hem geschreven tegen de Commentarien van Laur. Ramirez de Prado, regtsgeleerd Spanjaard, die verschenen onder den titel van Hypomnemata in C. Valerium Martialem. Paris 1607. 4^o.

Civitas Veri, Bartholomaei del Bene, Patricii Florentini,

Aristotelis de moribus doctrinam carmine et picturis complexa, et illustrata commentariis Theod. Marcilii. Paris. 1609. f.

Notae in Auli Gellii Noctes Atticas in de uitgaaf van Aulugelle te Geneve 1609. 8^o.

Interpretatio nova et methodica in Justiniani imperatoris Institutionum libros IV. Paris. 1610. 8^o.

Christianissimo et invictissimo Francorum et Navarrae Regi, Henrico IV, Pio, Felici, Augnsto, Patri Patriae, Monodia: ad D. Cardinalem du Perron. Z.n.v. pl. fol. It. Paris. 1610. 4^o. It. met Ejusdem ad Poëtas novum Epimetrum, et excerpta quaedam ex Oratione quadam F. Parentii in nefandum Henrici IV parricidium. Paris, 1610. 8^o. Ook in Recueil de diverses Poësies sur le Trépas de Henri le Grand, uitgegeven door G. du Peyrat. Paris 1611. 4^o.

Sacra coronatio Ludovici XIII, Galliae Regis. Paris. 1610.

Tertulliani liber de Pallio, cum notis. Paris. 1614. 8^o. 1635. 12^o.

Luciani, Samosatensis Philosophi, Opera omnia quae extant, Graecè et Latinè, ex interpretatione doctissimorum virorum, collata, emendata, suppleta, et notis illustrata a Joanne Bourdelotio; adjectae sunt Th. Marcilii et Gilberti cognati notae. Lutet Paris. 1615. fol.

Zie Theod. Marcilii, Elogium, auctore Petro Valente, Gr. Litter. Prof. Regio, Paris. 1620; Le Collège Royal de France, par Guil. du Val. p. 44; Sweertii, Athen. Belg. p. 690; Val. Andreas, Bibl. Belg, p. 829; Niceron, Mémoires, T. XXVIII. p. 125-131 Goujet, Mém. Hist. et Littér. sur le Collège Royal de France. Par. 1758. T. II. p. 377-389; Paquot, Mém. pour serv. à l'Hist. Litt. des Pays-Bas, T. I. p. 94; Raoul, Bouthray Lutetia, p. 24; J.A. Fabricii, Bibl. Graec. L. II. C. 12; Theoph. Christ. Harlesii, Introd. in Hist. Ling. Lat. 73, 142, 264; Burman, Syll. Epistol. T. I. p. 377; Peerlkamp, de Poëtis Lat. Neerl. p. 258.