Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Olivier de la Marche]

MARCHE (Olivier de la), werd omtrent 1422 uit een adelijk geslacht geboren. Zijn vader heette Philippe de la Marche. Volgens sommigen in Franche Comté, of gelijk hij zelf schreef, in Bourgogne geboren. Hoe het zij; Olivier de la Marche was op zijn twaalfde jaar page en vervolgens edelman van de kamer van hertog Philips van Bourgondië, dien hij met eene onveranderlijke getrouwheid diende. Lodewijk XI, koning van Frankrijk, vroeg hem in 1463 van dezen vorst, toen men in Holland den bastaard van Rubempré, verdacht van den graaf van Charlois te hebben willen opligten, had gevangen genomen. Maar Philips wachtte zich wel een zoo getrouw dienaar over te geven. De graaf van Charlois sloeg hem, na den slag van Montlheri, 27 Julij 1465, tot ridder, en toen hij zijn vader was opgevolgd, hield hij hem bij zich en benoemde hem tot zijn eerste hofmeester, kapitein zijner garde en generaal meester der munt van Gelderland en Zutphen. Hij volgde hem den 4 Januarij 1476 naar Zwitserland en nam deel aan den beroemden slag van Nancy, waarin zijn meester het leven verloor. Hij werd gevangen genomen en verkreeg zijne vrijheid na een rantsoen van 4000 kroonen te hebben betaald. Vervolgens trad hij in dienst met Maximiliaan van Oostenrijk. Philips de Schoone, zoon van dezen laatste, zond hem in gezantschap naar het hof van Frankrijk om Karel VIII met zijne troonsbestijging geluk te wenschen (30 Aug. 1483). Na vervolgens in verschillende betrekkingen gebruikt te zijn, stierf hij te Brussel den 1 Februarij 1501 (1502) Zijn lijk werd in de abdijkerk van St. Jakob van Coudenberg voor het altaar der A. Maagd begraven. Men rigtte op die plaats een tombe ter zijner eere op, met het volgende opschrift:

Cy gist Messire Olivier de la Marche qui trespassa l'an 1501, le premier jour de fébvrier et dame Isabeau Machefoin, son espouse, qui trespassa l'an 1510 le XI jour de Novembre.

Hij schreef:

Le Chevalier déliberé, ou la vie et la mort de Charles, Duc

de Bourgongne, qui trespassa dans Nancy. En rimes Francoises. Paris 1489. 4^o.

Le Parement et Triumphe des Dames d'honneur; composé en prose et en vers par Olivier de la Marche: réveu, additionné. commenté et postillé par Pierre Defrey. Paris Jehan Petit, 1510. 8^o. Paris, Michel le Noir, 1520, 8^o. It. Lyon Arnoullet in 16^o.

Mémoires d'Olivier de la Marche, depuis l'an 1435 jusques en 1475, (al. 1499) mis en lumière par Dénys Sauvaige, historiographe de France. Lyon, Guill. Roville, 1562 in fol. It. Avec des Annotations de L.D.G. (Jean Lautens de Gand) Gand, Gérard de Sallenson, 1567 in fol. It. Troisiesme édition reveue, et augmentèe d'un Estat particulier de la Maison du duc Charles le Hardy, par le mesme auteur en 1474. Brux., Rutger Velpius, 1607 (al. 1615 ou 1616) in 16^o. It. Lyon 1612 in fol. Voorts nog te Brussel 1616 4^o., te Leuven 1645 4^o. Ook zijn zij overgenomen in de Collection universelle de mémoires relatifs à l'Histoire de France redigée par M. Perrin. Paris 1785 sqq. 8^o en vormen in deze verzameling, T. VIII en IX, en daarna in de nieuwe Collection de mémoires etc. par Petitot. Paris 1819 sqq. 8^o. Hij begint met eene geschiedkundige inleiding, waarin het huis van Bourgondie breedvoerig wordt opgegeven en van de vroegste tijden opgehaald. Dit deel is het minst belangrijke van het werk. Zijn eigenlijke Memoires vangen aan met 1435 en loopen tot 1492. Hier is de schrijver in zijn kracht en verhaalt met ongemeene naauwkeurigheid en uitvoerigheid 't geen hij zelf bijgewoond of van anderen vernomen heeft. Men verwijt hem dat hij in de geschiedenis van de burgeroorlogen in Vlaanderen de volkspartij te zeer in het ongelijk stelt.

Traictez et Advis de quelques Gentilshommes François sur les Duels, et gaiges de bataille, assçavoir Olivier de la Marche, Jean de Villiers, sieur de Lisle-Adam, Hardouin de la Jaille, et autres. Paris Jean Richer, 1586. 8^o.

Rationarium Aulae et Imperii Caroli Audacis, Ducis Burgundiae, Principis Belgii, Comitis Flandriae, Hollandiae, Zelandiae etc. Auctore Olivario de la Marche, aulae ipsius Praefecto in Veteris Aevi Analecta van Ant. Matthaeus. Lugd. Bat. 1698. 8^o. p. 356-454. Het is onder een latijnschen titel een oude Vlaamsche overzetting van L'Estat particulier de la Maison du duc Charles le Hardy, in vele uitgaven achter de Mémoires gevoegd. Het is een onschatbare bron voor de omstandige kennis van de geheele inrigting van het Bourgonsche hof.

Men schrijft hem ook toe:

Estat des officiers et domestiques de Philippe, dit le Bon, duc de Bourgogne, door den Benedictijn Guill. Aubré. gevoegd bij zijne Mémoires pour servir à l'Histoire de France et de Bourgogne 1729, p. 166-257; 257-283.

Les nobles Promesses et Vaillances de Galien Restauré, fils de noble Olivier le Marquis, et de la belle Jacqueline, fille du roi Hugon, Empereur de Constantinople. Lyon 1625. 4^o.

Dus geeft Papillon den titel op, doch volgens Paquot luidt hij:

Histoire des nobles prouesses et vaillances de Galien Restauré, fils de noble Olivier le Marquis et de la belle Jacqueline. Paris 1500, 1546 in fol. Lyon 1575, 1589 in 4^o. It. met de romans van Miles et Amys, Guillaume de Paris et Melior en Florent et Lyon Paris 1534. 4^o. Ook achter Oyier le Danois et Margant de Géant, Troyes 1606 4^o.

Discours adressé à M. l'Avitailleur de Caluis, des Etats, Offices, Police et Révenu annuel de la Maison de Bourgogne. ms.

Sommaire description de la taille, moeurs, complexion, piété et faits mémorables des deux derniers ducs de Bourgogne, ses Maistres. ms.

Estat de la maison des ducs de Bourgogne. - Enterrement du duc de Bourgogne. Ceremonies d'un Baptême. ms.

Livre des conseils Oeconomiques. ms.

Livre des conseils Polemiques, ou de l'art de faire diverses machines de guerre. ms.

Livre des Conseils, touchant les usaiges et manières de la cour. ms. in 1738, in bezit van M. Lampinet, raadsheer van het parlement van Besançon. Deze bezat ook een gedicht van Olivier de la Marche, getiteld: Du Chevalier déterminé, waarin de schrijver een ander gedicht prijst van een edelman, genoemd de Montgésoye, heer van die plaats, welke hij Le Pas de la Mort noemt. Mogelijk is het niet anders dan de bovengenoemde Chevalier délibéré.

Ook wordt nog vermeld een ander gedicht le Miroir de Mort van Olivier, waarvan men bij Paquot een uittreksel vindt.

Traité des Nopces de Charles le Hardi (avec Marguerite d'Yoro, soeur d'Edouard IV en 1468). ms.

Recueil des Ordonnances de la cour Ducale de Bourgogne. ms.

Déscription de la solemnité faite par les Chevaliers de la Toison d'or à Bois-le-duc, le 8 Mars 1468 (1469) ms.

De la puissance de Nature, et comment les corps celestiaux gouvernent naturellement le monde ms.

Poëme des sept Douleurs de la Vierge Marie. ms.

Zie Sweertii, Ath. Belg. p. 588; Foppens, Bibl, Belg. T. II. p. 932; Val. Andreas, Bibl. Belg. p. 707; Bullart, Acad. des Sciençes, T. I. p. 133-136 met portr, van Oliv. de la Marche, Mém. pour servir à l'Hist. de France et de Bourgogne. Paris 1729 in 4^o. T. I. p. 361, T. II. p. 127, 188, 229, 236; Papillon, Biblioth. de Bourgogne, T. II. p. 18-21, 48; Codicis Mss. Bibl. Regii Taurinensis Athenaei, Taurini 1749 in fol. p. 459, 465, 466; Paquot, Mém. pour servir à l'Hist. Littér. des Pays-Bas, T. III. p. 300; Bayle, Dict. H. et Crit. i.v. Marche (Olivier de la) p. 1908 der uitgave van 1720); Menestrier, Art du Blason justisie, Vol.

II. p. 35; Le Gendre, Préface de l'Hist. de France, p. 80; Discours sur quelques anciens Poëtes, et sur quelques Romans, Gaulois peu connus in de Mém. de l'Acad. des Inscript. T. II. p. 728 et suiv. Lenglet de Fresnoy, Bibl. des Roners, T. II. p. 109, 174, 182, 190; Perry, Histoire de Châlon, p. 276; Dewez, Hist. Génér. de la Belg. T. I. p. XVI; Le Long, Bibl. Hist. de la France, L. IV p. 809; van Kampen, Letterk. Geschied. d. Kunst. en wetens. D. III. bl. 14, 15; Wagenaar, Vad. Gesch. D. IV. bl. 74, 84 van Wijn, Bijv. op de Vad. Gesch. van Wagenaar, D. IV. bl. 51; Dodt van Flens; burg, in Recens. der Rec. 1830 Meng. n^o. XI. bl. 507 en volgg.; Herinnering aan Olivier de la Marche, door Mr. G. Mees, in Fakkel van 1833; de Wind, Bibl. van Ned Geschieds. D. I. bl. 89, 523; van Mieris, Nederl. Vorsten, D. I. bl. 151, a. 1786; v d. Chijs, Munt. der Heer. en sted. van Gelderland, bl. 263; Hoogstraten.