Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Arnold Hoogvliet]

HOOGVLIET (Arnold), werd 3 Julij 1687 te Vlaardingen geboren. Zijne ouders Johannes Hoogvliet en Katarina Paspoort waren deftige burgerlieden. Op twaalfjarigen leeftijd werd hij als klerk bij een notaris geplaatst, doch kort daarna verliet hij, met toestemming zijner ouders, zijne geboortestad en vertrok naar Dordrecht, om aldaar den post van schrijver of boekhouder bij de bank van Leening waar te nemen. Hier geraakte hij in kennis met Targier, de Bak, van Bracht en andere dichters en begon ook hij, door hen aangespoord, zijne krachten te beproeven.

Hij werd echter spoedig te rade die bezigheid voor een poos te staken en zich op de kennis der Latijnsche taal toe te leggen, ten einde Virgilius, Horatius, Ovidius en andere dichters in het oorspronkelijke te kunnen lezen. Hij zette, ter eigen oefening, der Feestdagen

van Ovidius over. Zes en twintig jaren oud, begaf hij zich naar Amsterdam, om aldaar den post van boekhouder in eene voorname suikerraffinaderij waar te nemen, wiens eigenaar den vorige om geringe geschillen had ontslagen, doch de twist na eenigen tijd weder bijgelegd zijnde, moest Hoogvliet zijn voorganger weder plaats maken. Nu liet hij zich (1720) in den verderfelijken actie-handel in, en werd eerst onder-boekhouder van eene maatschappij te Delfshaven en daarna opper-boekhouder eener dergelijke te Vlaardingen. Het verval van dien dwazen windhandel en het te niet gaan der opgerigte maatschappijen beroofde hem andermaal van een bestaan middel. Daar hij te Dordrecht van den zilversmit Willem van der Ruit, met wien hij gemeenzaam verkeerd had, eenige kundigheden in diens vak en zijn broeder, kashouder te Vlaardingen, een andere goede broodwinning verworven had, nam hij diens plaats in, en ondervond weldra dat zijn goud- en zilversmitswinkel hem een rustig en onbekrompen bestaan bezorgde. Ook werd hij met het ambt van tafelhouder van de bank van leening, vroeger door zijn vader en broeder bekleed, begunstigd.

Nog voor hij zich te Vlaardingen had neergezet mogt hij zijne overzetting der Feestdagen voltooijen.

Aan het sterfbed van zijn vader besloot hij, op diens wensch van ‘in stede van het heidensch bijgeloof op te sieren, de eer van den eenen waren God te bevorderen’, tot het schetsen van een bijbelsch tafereel, en zijne keuze viel op Abraham, wiens levensgeschiedenis hij vervolgens in 12 boeken bezong.

Waren de Feestdagen met toejuiching ontvangen, de Abraham schonk hem een der eerste rangen onder de kunstgenootschappelijke zangers zijner eeuw. Zeer verschillend is het oordeel over dit heldendicht of, zoo men liever wil, deze poëtische levensbeschrijving. De kunstkeurige tijdgenooten vonden het naar hunne kritiek onberispelijk; minder gunstig is het oordeel van het nageslacht, doch hoezeer zij den aanleg en de schikking van het gedicht berispen, en vele gebreken en wanspraak er in aanwijzen, achten zij het echter een uitmuntend en verdienstelijk werk, leerzaam van zaken en rijk in dichterlijke schoonheden. Zoo oordeelden de Vries, de Kruijff, Witsen Geysbeek, Lulofs, die de handschoen voor den dichter tegen Dr. Bowring, welke den Abraham eene berijmde en uitgewerkte geschiedenis noemde en nimmer den moed had gehad hem te lezen, opnam. Lulofs vergelijkt Hoogvliet's Muze bij een hoogbejaard, kwezelachtig, door dik en dun voortsnappend besje, dat echter

tusschenbeide nog al vrij schilderachtig praat, hare taal ook redelijk wel verstaat en de maat onzer Alexandrijnsche verzen tamelijk goed geleerd heeft. Zijne Feestdagen, van welke wij boven gewaagden, zijn niet gelukkig, de overzetting mist alle losheid en bevalligheid en is stijf en gedrongen. Zijne bruilofts-, verjaar-, lijk- en andere gelegenheidsgedichten, onder den naam van Mengeldichten uitgegeven, zijn op verre na geen meesterstukken, ja onderscheidden zich niet van die zijner tijdgenooten. Hier en daar treft men een regel, eene gedachte aan, die den waren dichter kenmerken. Beter is zijn Hofdicht, Zijdebalen, te regt, door Witsen Geysbeek, een fraai en deftig gedicht genoemd. De hofheer David van Mollem vereerde den dichter, uit erkentenis voor dit dichtstuk, een fraaijen zilveren penning van ongemeene grootte, wegende anderhalf pond, en met groote kosten alleen tot een geschenk voor Hoogvliet vervaardigd. Zijne Eerekroon voor de stede Vlaerdinge is tevens een eerekroon voor zijne dichterlijke bekwaamheden. Hoogvliet had ook het plan het leven van den Zaligmaker te bezingen, doch hij gevoelde dat zijne krachten hierbij te kort schoten en staakte den arbeid. Eenige brokstukken er van zijn in de Mengeldichten opgenomen.

Hoogvliet stond en als dichter en als mensch in hooge achting bij zijne tijdgenooten. ‘Hij bezat’ schreef de Kruijff ‘een hart en vatbaar voor de verhevenste aandoeningen van liefde, medelijden en goedwilligheid, gevormd tot de beste deugden des gezelligen levens en gepaard met eenen vriendelijken, zachten, vrolijken, soms driftigen, maar altijd bescheiden, altijd opregten inborst. Zijne ziel was geschikt tot onvermoeide werkzaamheid, versierd met de uitmuntendste vermogens en verrijkt met een schat van nuttige kundigheden. Zijn gedrag was onbevlekt door lage, of schandelijke misdrijven, ingerigt naar de strengste wetten der matigheid en regtvaardigheid, maar bovenal eerwaardig door mannelijke godsvrucht.’ Zijne stadgenooten gaven hem een blijk hunner hoogachting door hem in 1750 tot raad en vroedschap te verkiezen. Zijne kunstbroeders vereerden hem met hunne achting, vriendschap en gedichten en hieven bij zijn graf treurzangen aan. Hij overleed den 17 October 1763, in het huis zijner geboorte, van waar, na zeven dagen, het lijk, onder het geleide der stadsregering en van het aanzienlijkste gedeelte der ingezetenen, plegtig werd ten grave gebragt. Hij liet bij zijne huisvrouw, de dochter van Willem van der Ruit, met wie hij 20 Nov. 1735 in het huwelijk trad, één zoon na. Zij overleefde hem tot 20 Maart 1789. Zijne afbeelding, gegraveerd naar een wel-

gelijkende teekening met O.I. inkt, ten koste van S. Feytema, door Pottevin vervaardigd, vindt men voor zijn leven door de Kruijff.

Behalve Pottevin's zijn er nog twee verschillende afbeeldingen van Hoogvliet. Eene, door Quinehard geschilderd, berustte in het Pan Poëticon Batavum, naar de andere, door 's dichters vriend de Wijs, van Nijmegen, vervaardigd, heeft Houbraken de plaat gegraveerd, die doorgaans voor 's mans werken wordt gevonden.

Lambert van den Broek, Eduard en Sybrand Feitama, Jan de Marre, Jaques van Musschert, Lucas Pater, Willem van der Pot, Joan Vermeulen, Adriaan van der Vliet, Philip Zweerts, vervaardigden gedichten ter zijner eere, die men in hunne dichtbundels en in van Halen's Pan Poëticum Batav. kan lezen. Ook verscheen er een bundel lijkzangen na zijn dood.

Men heeft van hem:

P. Ovidius Nasos Feestdagen, in dicht vertaald, Delft, Rott. 1719, 4^o., Rott. 1730, 4^o.

Abraham de Aartsvader, Rott. 1728, 4 pl., 1729, 4 pl., Haarl. 1734, 8^o., Rott. 1736, 4^o., m. verbet., Rott. 1744, 4^o., 1746, 4^o., 1758 (uitg. van J. Spex) 4^o., 1754, 4^o., 1762, 4^o., (zevende druk) 1766, 4^o., 1768, 1776 4^o., 1780, 4^o., Nijmegen 1841, 8^o. (met een voorberigt en aanteek. bezorgd door B. ter Haar).

Mengeldichten, Rott. 1737, Delft 1738, 4^o.

Vervolg der Mengeldichten, Rott. 1753, 4^o.

Zijdebalen, Hofdicht, m. pl., Delft 1740, 4^o.

Eerekroon voor de stede Vlaardingen, Delft 1743, 4^o., 's Grav. 1771, fol. Ook achter de Handv., Octroijen, Privil. en Regten van Vlaardingen, 's Hage 1772, fol.

Zie Leven van A. Hoogvliet door J. de Kruijff, in de Levens van Ned. Dichters en Dichteressen, uitgegeven door het Genootschap Kunst wordt door Arbeid verkregen, D. I.; Siegenbeek, Geschied der Ned. Letterk., bl. 242-244; van Kampen, Bekn. Geschied der Kunst. en Wetens., D. II. bl. 94-100; de Vries, Geschied. der Ned. Dichtk., D. II. bl. 86; Collot d'Escury, Hollands roem, D. IV. bl. 272-287; Witsen Geysbeek, Biogr. Anth. Crit. Woordenb., D. III. bl. 322 volgg; John Bowring, Iets over de Holl. Taal- en Letterk, bl. 57; Lulofs, Toelicht. en Bedenk. op Dr. J. Bowring's Aanmerk. over onze Ned. Letterk, bl. 47, 48; Snellaert, Geschied. der Nederl. Dichtk., bl. 180; W. de Clercq, Invloed der vreemde letterk. op de Nederl. taal- en letterk., bl. 279; Dr. Huberts, Chron. Handl. tot de beoef. van de Geschied. der Vad Letterk., bl. 80; Sprenger van Eijk, Geschied. en Merkwaardigh der stad Vlaardingen, bl. 77 volgg., met portr.; Proeven van Dichtk. letteroef. over den smaak en de poezy van den Abraham den Aartsvader door A. Hoogvliet, Utr. 1780; Werk. der Maats. van Ned. Letterk., D. III. bl. 67; Lelyveld op Huydecopers Proeve van Tael- en Dichtk.,

D. I. bl. 702; Nieuwe Bijdragen tot opbouw der Vad. Letterk., D. I en II. (Reg.); Maendel. Bijdragen tot opbouw der Ned. Tael- en Dichtk., D. I en II. (Reg); Ged van S. van Dijk, bl. 208; Lenter, Mengeld., bl. 260; van Halen, Panpoet. Ralanus, p. 36, 40, 43, 46, 86, 87, 115, 131; Helmers, Holl. Natie, bl. 187; Cat der Maats van Ned Letterk., D. I. bl. 198, 251; Arrenberg, Naaml. van Ned. Boek., bl. 200; Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt, Bodel Nyenhuis, Topogr. lijst der Plaatsbeschrijv., p. 1152, 1280; Muller, Cat. van Portr.