Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Romein de Hooghe]

HOOGHE (Romein de) of Hooge, zoon van Romein de Hooghe van Londen, en van Levina Halewijn (niet van zijne tweede vrouw Susanna Gerarts), neef van den vorige en welligt kleinzoon van Cornelis de Hooghe. Hij werd volgens den een te 's Hage, volgens een ander te Amsterdam, volgens meest alle zijne

biografisten in 1638, doch blijkens authentieke stukken in 1646 geboren. De berigten die men nopens hem vindt zijn verspreid, door van der Willigen verzameld, en buiten tijdsbepalingen. Men weet dat hij onder de regering van Willem III bloeide; door dezen tot commissaris en directeur der bergwerken in 't graafschap Lingen is aangesteld; dat hij in 1675 door Johannes III, koning van Polen, is geadeld en ('t geen echter door sommigen weêrsproken wordt) in 1687-1688 commissaris van de kleine bank van justitie te Haarlem was.

Hij muntte als geletterde en kunstenaar uit. In den aanvang zijner loopbaan schilderde hij groote zaalstukken, doch naderhand bepaalde hij zich tot het teekenen en plaatetsen. Aanmerkelijk is het getal der door hem geëtste prenten. Op de verkooping van Mariette te Parijs waren er tusschen de 3 en 400, doch op verre na niet de helft van de door hem geëtste. Weinige graveurs behandelden de etsnaald geestiger en vrijer dan hij. In zijne werken heerscht een levendige verbeeldingskracht, doch daar hij zich liet medeslepen door den opbruisenden stroom zijner denkbeelden, ontwaart men in vele zijner groote ordonnanties wanschikkelijkheid en verwarring, bij onnaauwkeurigheid van teekening en gemis van effect. Vooral, zegt Immerzeel, is dit van toepassing op zijne zinnebeeldige voorstellingen, betrekkelijk de staatkundige gebeurtenissen van zijn tijd, waarin hij zich menigmaal aan bijtende scherts en laakbare buitensporigheid overgaf. Zijne ordonnanties, dikwijls met beelden en bijvoegsels overladen, zijn vol beweging, om niet te zeggen wild, en te vergeefs zoekt men er eenvoudigheid of een rustpunt in.

Kramm schrijft dat de Hooghe en Bernard Picart wel de grootste prentfabriek in ons land gehad hebben, doch dat de zijne meest van eigen vinding waren en bij Picart het grootste gedeelte een kopijpers was, doch beide moesten wijken voor de werken van den grooten Jan Luijken.

Tot zijne voornaamste werken behooren de platen van de Blijde Inkomst van Koning Willem III, den 31 Januarij 1691, met tekst van prof. Bidloo, in 1691 door Arnold Leers uitgegeven. In dit werk komt o.a. voor de Eerepoort, die bij die gelegenheid voor het Hof te 's Hage was opgerigt, die ook onder zijn naam als vervaardiger doorging. Hier tegen verscheen een pamflet: Aen den Rijmer van 't gedigt bij 't welk R.d.H. de bouwkunst en vinding zich laat toeschryven van Mr. Vennekools Triumphpoort op 't Buitenhof in 's Gravenhage, op 't welk, door behulp van den baardschrapper en gewaanden orateur

G. Bidloo, niet dan wat kieremieren met wat Kramers latyn geschilderd waren, afzonderlijk en in Nederd. en Lat. Keurdichten der Oude Hollandsche Vrijheit enz., Rott. 1710, bl. 240. In deze laatste wordt hij (bl. 186) nog eens duchtig doorgehaald. ‘De roem, het goud en de eer, door hem ingeoogst, waren voor hem, dat Erasmus van zich zelven zeide: de nijd is de schaduw der eer.’

Hij sierde de vertellingen van Margaretha van Navarre (Les Cent Nouvelles) met een honderdtal platen op, die naderhand door Picart le Romain zijn opgewerkt; doch zijn naam en teeken worden gemist, hetgeen Brunet voorzigtigheidshalve doet zeggen, dat zij aan hem worden toegeschreven, doch anderen verzekeren het zoo stellig, dat er bijna niet aan te twijfelen is.

Voorts heeft men van hem:

Schouwburg der Nederl. Veranderingen geopent in zes Tooneelen, vertoont enz., Amst. 1674, fol.

Funeralia Mariae Reginae of Lijkreden op Maria de Tweede van Groot-Brittanje, door S. Gruterus, Amst. 1695, fol., met 3 platen van het praalbed, 12 pl. der lijkstatie en 6 der begrafenis.

Hieroglyphica of Merkbeelden der Oude Volkeren enz., door A.H. Westerhovius na den dood des schrijvers in het licht gegeven, Amst. 1735, in het Hoogduitsch door S.J. Baumgarten, Ibid. 1744 4^o.

Schouburgh der Nederlandsche Veranderingen, Amsterd. 1674, fol.

Esopus in Europa. Gedrukt naar de Romeinsche copy. En worden verkogt 't Amsterdam by Sebastiaan Petsold op het Rokkin in de Drie Kroonen 1701, 4^o.

Spiegel van Staat vervatt. de macht der Generaliteit en daarin de Collegien, Rechtbanken, Steden, Schansen, Amst. 1706, 2 dln. met pl. van den Autheur, 4^o.

Ook leverde hij platen in een menigte boekwerken. Nagler telt er 60 op. Wij vermelden alleen:

Korte beschrijving benevens afbeeldingen en gezichten van het Kon. Lusthuis 't Loo, met pl. van R.d.H., Amst. 1786, 8^o., 1787, fol. (Het boekje is een eeuw jonger dan de platen).

(F. Rijp) Chronyk van de vermaarde zee- en koopstad Hoorn, met platen van R.d.H., 1706, 8^o.

De Fransche Tyrannie, Amst. 1674, 12^o.

L'Académie de l'art admirable de la lutte, représentée en 71 figures avec des instr. claires et familières, Leyde 1712, 4^o. Ook in het Holl., Amst. 1674, 4^o.

Les Indes Orientales et Occidentales et autres lieux, représ. en très belles figures, Leyde, in fol. obl. 48 pl.

Alle de voornaemste Historien des Ouden en Nieuwen Testaments verbeeld in uytstekende konstplaten, door den wijdveroemden Heer en Mr. Romeyn de Hoogh. Met omstandige verklaring der stoffen en zeer beknopte Puntdigten van den Eerw. Godsgel. Heer Henricus Vis, Amst. 1704, fol.

Basnage, Hist. du vieux et nouveau Testament, Amst. 1704, fol.

Id. Grand Tableau de l'Univers, Amst. 1714, fol.

Fables de la Fontaine, Amst. 1685, 8^o.

Contes de Boccace, Amst. 1699, 8^o.

De Hooghe maakte zijn vernuft en graveerstift dienstbaar aan de Oranje-partij, en vervaardigde een menigte pasquillen, die hem in haat bragten bij de andere. Zulks blijkt o.a. uit de Memorie van Rechten bij Mr. Adriaen Backer, Hooftofficier der stad Haarlem, ex officio doen maken en overgegeven aan de Ed. Achtb. Heeren Schepenen derzelven stadt, in de criminele saak tegen Romeyn de Hooge, etser aldaar, met bijlagen daartoe specterende. Gedruckt te Amsterdam by Jan Riewertz stadsdrukker en boekverkooper in de Beurssteeg, 1690, 4^o., waarvan als punten van beschuldiging voorkomen 1. de afschuwelijke en abominable godslasteringen van d.H.; 2. verscheiden zijner gepleegde diefstallen en andere boevenstukken; 3. dat hij heeft geëtst en uitgegeven de ontuchtige prenten van Aretyn's dwalende Hoer. Dit prentwerk wordt bl. 10, in het getuigenverhoor, onder den titel van Uylenspiegel op Noten genoemd, en moet alle grenzen van tucht overschreden hebben. Ook getuigde A. Schoonebeek, dat hij voor dr. Muller van Leyden prentjes heeft geëtst onder den titel van Ars Memoriae localis, en dat hij op de venditie van Renialmo voor den heer Mollo, resident van den koning van Polen, een kapitaal stuk van van Aelst, eenige doode hanen, kocht, dit stuk door Pieter Frits had laten copiëren en als echt aan Mollo afgeleverd.

Hier tegen verscheen Copie authentiek van de liquidatze tusschen den Heer Jacob Boreel, Hooft-Officier der stadt Amsterdam, Michiel Bocx, Notaris en Clerck van gemelde Hooft-Officier en Mr. Nicolaas Muys van Holy: wegens den uitgaaf der gelden geëmployeert in het omkoopen der Getuygen tegen Romeyn de Hooge, sedert den 2 February en 4 Juny 1690, getrokken uit het Boeck van den eersten Clerck van dito Bocx, in 4^o.

Hieruit scheen te moeten blijken, dat Schoonebeek omgekocht was om de Hoerenboekjes te maken en te verspreiden. De Hooghe had magtige beschermers. Tot zijne vijanden behoorde de Amsterdamsche dichter Broekhuizen, doch de door zijne schoolgeleerdheid bekende

Westerhovius spreekt zeer tot zijn lof. Allerongunstigst is het oordeel over het zedelijke karakter van de Hooghe. Jacob Campo Weyerman (die echter zelve veel ten zijnen laste had) noemt hem ‘den goddeloozen en godverzakenden R.d.H.,’ ‘den goddeloosten aller menschen,’ ‘een monster, eerloos in zijn gedrag,’ dat vrij aanstootelijk moet zijn geweest, dewijl de overheid van Amsterdam hem die stad ontzei, omdat hij de jeugd vergiftigde door zijne verfoeijelijke Arlekijnsche prenten, als blijkt uit zijn Gomora's boekje, getiteld de dwalende Hoer en meer andere van dat soort.

Zijne schilderijen zijn hoogst zeldzaam. Op 's rijks munt te Utrecht is een groot stuk, zinspelende op de vinding, bewerking en nuttige strekking der echte metalen, in allegorie door hem afgebeeld, blijkbaar voor de raadkamer der Munt vervaardigd. Hij huwde 1 Mei 1673 te Amsterdam Maria Lansman van Edam. Hij overleed den 10 Junij 1708 te Haarlem. C. van Noorde te Haarlem sneed zijn portret in hout. J. Jelgersma teekende het in kleuren en door Houbraken gegraveeerd naar de schilderij van H. Ris.

Zie Honbraken, Lev. der Schild.; J.C. Wegerman, Lev. der Nederl Kunstschild, D. II. bl. 114; van Eynden en van der Willigen, Lev. der Kunsts.; Immerzeel, Lev en werk. der Holl en Vlaams Kunsts, D. II bl. 51; Kramm, Lev. en werk. der Holl en Vlaams Kunsts., D III. bl. 736; Collot d'Escury, Holl. Roem, D. I. bl. 122, 248-250; Schultz Jacobi en D. Nieuwenhuis, Bijdr. tot de Geschied. der Evang. Luth Kerk, St. II. bl. 63; Chron. van het Hist. Genoots., D. III. bl. 123; Mr. Bodel Nijenhuis, B. Lijst Plaatsb., bl. 85, 793, 1673; Basan, Dict. des Graveurs; Cat. raisonné de la Collect. de van Hulthem 1845, p. 288; J.G.T. Graesse, Trésor de livres rares et précieux, T. III. p. 343; Brunet, Mém. du Libr., T. II. p. 250; Adelung, Fortz. von Jöcher's Lexic., T. V. Cat. der Maats. van Ned. Letterk. (1ste Verv.); Cat. Ter Brugghe; Antw. 1864, p. 52; Cat de Groe, bl. 110; Cat J. Schouten, bl. 5; Navorscher, D. VII. bl. 197; Muller, Cat. van Portr.