Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Henricus Hoogeveen]

HOOGEVEEN (Henricus), zoon van Johannes Hoogeveen en Maria Frey, eerlijke doch behoeftige burgerlieden, werd in Januarij 1712 te Leyden geboren. Toen hij tien jaren oud was, zonden zijne ouders hem naar de Latijnsche school, die toen den gestrengen Abraham Torrenius aan het hoofd had, die hij vijf jaren later, na het houden eener Oratio in laudem Phocionis verliet. In 1732 werd hij tot conrector te Gorinchem, negen maanden later tot rector te Woerden benoemd en den 29 December 1739 aanvaardde hij die betrekking te Culenborg met eene Oratio inauguralis sive carmen elegiacum de itinere et adventu in templum Palladis. Na in 1740 voor het rectoraat te Zierikzee bedankt te hebben, nam hij in 1745 dat te Breda aan en aanvaardde den 27 April zijne bediening met een Carmen elegiacum sive Apologia pro poëtis a Platone e civitate ejectis, zijnde eene inleiding op een groot werk, waarvan in 1768 acht boeken gereed waren, doch dat nimmer het licht zag. Nog

was hij geen jaar te Breda, toen hij reeds door de regering van Harderwijk tot rector werd benoemd, doch hij kon niet besluiten van standplaats te verwisselen, schoon de omstreken van Breda sedert den oorlog met Frankrijk onveilig waren, hij zelf eens op een wandeling buiten de poort, in gevaar was in handen van den vijand te vallen, en de inwoners in gedurige vrees voor een beleg waren. Daar de uitheemsche jongelingen vertrokken, de scholen gesloten en zijne boeken naar Leyden verzonden waren, staakte hij een paar jaren zijne gewone letteroefeningen, en begon zich op de wiskunde toe te leggen, zoodat hij welhaast in staat was drie boeken De doctrinâ sphaerologica, quadrantis et gnomonica, voor zijn privaat onderrigt te schrijven, die echter nimmer het licht zagen. Na den vrede te Aken, keerden de leerlingen uit Holland Zeeland en Utrecht naar Breda terug en werden de scholen wederom geopend. Onvermoeid in het bevorderen van den bloei van kunsten en wetenschappen stichtte Hoogeveen ten behoeve der aan hem toevertrouwde school eene bibliotheek van klassieke schrijvers en wijdde haar den 18 September 1750 met eene redevoering plegtig in. In 1761 boden curatoren der Illustre school te Dordrecht hem het rectoraat aan, dat hij den 5 October aanvaardde met een Oratio inauguralis de Poësi non adulatrici. Twee jaren later nam hij dezelfde betrekking te Delft aan en aanvaardde haar den 3 September 1764 met eene Oratio inauguralis sive carmen elegiacum de Poësi tyrannidis non commendatrici en den 6 Mei 1783, vijftig jaren nadat hij het rectoraat te Woerden aanvaard had, droeg hij opentlijk een Carmen elegiacum in quinquagesimum recturae suae natalem voor. Nog negen jaren overleefde hij deze plegtigheid. Hij stierf in 1791 bijna 80 jaren oud. Zijn portret is gegraveerd naar J. Anspach door P. de Mare.

Hoogeveen was een ijverig beoefenaar der Latijnsche dichtkunst. Bij elke gepaste gelegenheid, bij elke merkwaardige gebeurtenis, droeg hij, op verzoek van den magistraat of uit eigen beweging carmina voor. Nooit sprak hij in het openbaar of het was in dichtmaat, alle zijne orationes waren carmina. Zijne tijdgenooten meenden hem eenen anderen Burmannus en d'Orville, doch het nageslacht stelt hem zelfs verre onder de dichters van den tweeden rang van zijn tijd. Zijne zangen zijn in den genootschappelijken geest van die dagen, zoetvloeijend, zonder misslagen tegen de regels der prosodie, doch ook zonder eenige verheffing, berijmd proza. Grooter zijn zijne verdiensten als taalkundige. Diep doorgedrongen in de kennis der oude Grieksche taal, ook volgens de getuigenis van

Wijttenbach, verrijkte hij het werkje van Franciscus Vigerus de Idiotismis linguae Graecae met eene menigte aanteekeningen, in drie achtereenvolgende uitgaven (L.B. 1742, 1752, 1766, 8^o.) en verdedigde haar eenige jaren later tegen de vitterijen van den Duitschen hoogleeraar Zeune, die dit werk, buiten 's mans weten, met zijne eigene bijvoegselen had laten herdrukken (Leipzig 1777) in een stukje, getiteld: J.C. Zeunii, Animadversiones in Vigeri de Graec. Dict. Idiotismis lib. adjustam examinis lancem revocatae, L.B. 8^o.

Nog in deze eeuw heeft de hoogleeraar Godefr. Hermann, Vigerus met de aanteekeningen van Hoogeveen, Zeune en de zijne in het licht gegeven. In 1822 verscheen te Leipzig de derde uitgaaf van dit werk. Zestien jaren arbeidde Hoogeveen aan zijne Doctrina Particularum linguae Graecae, Amst. 1769, 2 d. 4^o. een werk dat evenzeer in Duitschland, Frankrijk en Engeland, als in ons vaderland grooten opgang maakte en te regt voor zijn hoofdwerk wordt gehouden. Gelijk zijn Vigerus werd ook dit werk in Duitschland verkort of verminkt met weinig beteekenende bijvoegselen van den hoogleeraar Schütz te Dessau en Leipzig (1782) herdrukt. Ook hiertegen achtte Hoogeveen het raadzaam zich te verzetten en gaf ten dien einde in het licht: C.G. Schützii, Animadversiones in Doct. Partic. Graecar. ad justam examinis lancem revocatae ab H.H., Lond. ap P. Ensly, 1786, 8^o.

Hoogeveen huwde in Maart 1733 te Gorcum met Hendrine Coster, in 1738 gestorven, vervolgens te Culemborg met Eva Petronella Hammius. De eerste schonk hem 5, de laatste 8 kinderen. Zijn zoon David werd predikant te Chaam (1768-1795); Johan Hendrik, te Eethen en Drongelen (1772) en te St. Oedenrode (1793); Theophilus volgt, Jan volgt. Voor zoover bekend is heeft, buiten zijne Ludicra, Delft 1770, Hoogeveen geen verzameling zijner gedichten in het licht gegeven. De meesten zijn, gelijk zijne Orationes, afzonderlijk gedrukt, zoo als:

Carmen Alcaicum sive Gratulatio ad Culenbergentes de inundatione feliciter averruncata, 1744.

Laetitia publica de inauguratione Guilielmi Caroli Henrici Frisonis, Arausion. et Nassav. Principis cum Hollandiae, Zeelandiae, Trajecti et Transisalaniae civitatum Gubernator, supremusque rei bellicae terra marique praefectus creeatus esset, 1747.

Oratio funebris in obitum Guilielmi IV habita Bredae d. 8 Martii 1752; in het Ned. vertaald door Ad. van Goor, Leyd. 1753, in 4^o.

Ode in natalem Nassaviae et Arausion. Principis Guilielmi V, 1748.

Ode ad Delphenses de inauguratione Wilhelmi V, 1766.

Palladis Musarumque Delphensium sedes inaugurata carmine elegiaco Delph., 1766.

Propempticon ad Petrum van Bleiswijk Praepott. Holl. Ordin. Consiliarium et Syndicum Suprenum crealum. Delph.

Zie Saxe, Onom. Lit., P. VIII. p. 47 seqq; Biogr. Univ., T. XX. p. 534; Harlesii Vitae Philol. nostra aetate clarissimi, P. III. p. 114 seqq.; Hoeufft, Parn. Lat. Belg., p. 219, 220; Peerlkamp, de Poët. Neerl., p. 501, 502; G. Valckenarius, Adnot. ad N.T., p. 348, ad Calimachi Elegiar. Fragm., p. 81; Neue Gelehrt. Europa, T. XII. p. 1041-1061; Nieuwenhuis, Woordenb. o.h.w.; Kobus en de Rivecourt o.h.w.; Voet van Oudheusden, Beschrijv. van Culemb., bl. 579; Collot d'Escury, Holl. Roem, D. IV. (1) 33, IV. (1) 128, 219; Schotel, Kerk. Dordr., D. II. bl. 190, 191; Dezelfde, Illustre School te Dordr, bl. 147; Dezelfde, Geschied- Letter- en Oudheidk. Avondst., bl. 99; Bjornstähl, Reiz., D. V. bl. 472, 474; Cat. J. Hoeufft, p. 170. Cat. v. Hulthem., No. 10257, 23389, 23776; Muller, Cat. van Portr.