Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Cornelis Pietersz. Hooft]

HOOFT (Cornelis Pietersz.) zoon van Pieter Willemsz. Hooft en diens eerste vrouw Jannetje Booriks Hendriksdr. (de tweede was Wybrecht Jansdr.) in 1547 (volgens Scheltema 1546) te Amsterdam geboren, werd in 1582 schepen, in 1584 raad en in 1588 en sedert meermalen burgemeester zijner geboortestad. De geschiedenis maalt hem af als een man van een kloek beleid, vurige vaderlandsliefde, ijverig voorstander van burgerlijke en godsdienstige vrijheid en der voorregten van zijne geboortestad, van buitengewone schranderheid, welsprekendheid, rondborstigheid en gematigdheid, een vijand ven gewetensdwang. Reeds in 1583, toen hij oud-schepen was, gaf hij bewijzen van zijnen kloeken aard en rondborstige gezindheid. toen hij in een uitvoerige rede de gezanten der staten van Holland aan de stad, die haar trachtten te bewegen tot de opdragt der grafelijkheid aan Willem I, prins van Oranje, die opdragt ontried, zoolang Zeeland er niet in bewilligd had. Zijne koenheid in 't verijdelen van Leycesters oogmerken op Amsterdam kwam hem vier jaren later bijkans op 't leven te staan. Ook zijn naam las men op de lijst van veertien der wakkerste voorstanders der vrijheid, welke de graaf den schandelijksten dood had toegedacht. Den 15 October 1597, toen hij voor de vijfdemaal het burgemeesterschap bekleedde, hield hij in de vergadering van regerende en oud-burgemeesters, ter gelegenheid der gevangeneming van Goossen Machielsz. Vogelzang om zijne godsdienstige gevoelens en dat eenige stadspredikanten zich hevig tegen den magistraat en andere gezindheden hadden uitgelaten, een meesterlijke rede tegen de vervolging, een rede die, door Brandt en Wagenaar bewaard, nog gelezen en behartigd verdient te worden. Niet minder verdient zulks zijne redevoering, den 26 Januarij van het

volgende jaar, gehouden ten voordeele van den genoemden gevangene, die wel niet zijne geheele vrijspraak maar toch een zachtere straf ten gevolge had. Ook deze kan men bij Brandt en Wagenaar vinden.

Een uitstekende proeve van zijne vrijmoedigheid in 't spreken en van zijn ijver voor de stedelijke voorregten gaf hij in 1618 ter gelegenheid der komst van prins Maurits te Amsterdam, om de regering buiten tijds te veranderen. Op 's Prinsen verklaring in de vroedschap te zijn gekomen om, volgens den last der hooge regering, de 36 raden van hunnen eed en dienst te ontslaan, zwegen de burgemeesters stil. Hooft, thans oud-burgemeester, gevraagd hebbende of niemand iets te zeggen had, en daarop neen tot antwoord bekomen, betuigde hij zich gemoeds en eedshalve gedrongen te gevoelen, om iets te zeggen en verzocht daartoe verlof van zijne Doorluchtigheid. Dit hem toegestaan zijnde sprak hij die uitnemende rede uit, welke even gelijk de vorigen tot ons is gekomen.

Hij trachtte door haar den prins te bewegen om tot die stappen niet te komen, en verzocht de goede stad van Amsterdam en die eerlijke vergadering te verschoonen. ‘Beste vaer, het moet nu voor dezen tijd zoo wezen, de nood en de dienst van het land vereischen het’, was het antwoord op zijne heerlijke aanspraak. Hij bleef wel is waar in de regering, doch had vervolgens weinig deel aan het bewind.

Hooft was afkeerig van het stellig bepalen van duistere en betwistte leerstellingen. Hij zelf verhaalt in een zijner geschreven aanteekeningen, dat het verklaren van het leerstuk der Predestinatie, naar 't gevoelen van Calvinus en Beza, oorzaak was dat hij nevens anderen nooit een lidmaat der Hervormde Gemeente was geworden, ‘alzoo men hem verpligten wilde, om nimmer met anderen van zijn gevoelen over deze leer te handelen of te spreken, 't welk hem naar te groote dienstbaarheid scheen te smaaken om welke te ontgaan, hij jaren lang buiten 's lands had gezworven.’

Veelligt was deze gematigdheid oorzaak dat zijne huisvrouw, van dezelfde begrippen doortrokken, de predikatiën der Mennisten van tijd tot tijd ging hooren, verklarende, op haars mans aanmaning om ter kerk te gaan, aldaar niet zoo wel gestigt te worden als bij anderen.

Hij stierf 1 Jan. 1626 en daalde, volgens Vondel ten grave ‘met een hoofd vol kreuken maar met een geweten zonder rimpel.’ Dezelfde dichter vervaardigde op hem dit grafschrift:

Dezelfde dichter vervaardigde nog een klinkdicht op hem dat der lezing overwaardig is. Hij huwde 1578 Anna Blauw, dochter van Jacob Willemsz. Blauw en Grietje Rijcken, volgens Brandt eene zeer verstandige, deftige en deugdzame vrouw, die hem de volgende kinderen schonk: Pieter Cornelisz. Hooft; Agatha, huwt Pieter Hasselaer, zoon van Pieter Hasselaer Dirksz. en van Aechje van Persyn van Beverwaerden Pietersdr.; Jacob, die huwde met Johanna Pauw en kinderloos stierf; Henrik, in 1621 doctor in de regten te Orleans, stierf ongehuwd. Margaretha huwde 1. Herman Tholinx; 2. Jan Hagen; Johanna huwde Pieter Cloeck.

Zijne afbeelding vindt men bij Brandt en Wagenaar. De eerste vervaardigde er het volgende bijschrift op:

Zie Brandt, Hist. der Ref., D. I. bl. 721, 732, 817, 821, 822, 824, 825-835, D. II. bl. 150, 152, 170, 229, 247, 250, 251, 274, 321, 432, 491, 492, 563, 627, 839, 840, 867, 868; Hooft, Ned. Hist., B. XXIV. bl. 17, XXVI. bl. 1199, 1200; Bor, Auth. Stnk., D. II. bl. 56; Wagenaar, Beschrijv. van Amst., D. IV. bl. 40, 73, 74, 103, volgg.. 105, 111, 120, 147, 195, 197, 270, 306, D. XI. bl. 237; Vad. Hist., D. VII. bl. 525, D. VIII. bl. 245, D. X. bl. 83, 84-86, 278; Scheltema, Staatk. Nederl., o.h.w.; Brandt, Lev. van P.C. Hooft, bl. 2, 3; van Kampen, Karakterk. der Vad. Gesch., D. II. bl. 165; Vondel, Poëzy, D. I. bl. 297; Navorscher, D. IX. bl. 131, 233; Ms. Geneal. van Hooft; Kok, Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. van Portr.