Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Gerard Honthorst]

HONTHORST (Gerard) of Gerrit Hondhorst, werd in 1592 te Utrecht geboren, en vertrok, na het onderwijs van Abraham Bloemaert genoten te hebben, naar Rome, waar hij, wegens zijne nachtstukken, die hij met vuur en kunstlicht meesterlijk schilderde, den bijnaam van Gerardo della Notte (Gerard van den Nacht) bekwam. Hij schilderde ze zoo voor anderen als vooral voor prins Giustiniani. Tot zijne meest beroemde stukken behoorden De onthoofding van Johannes den Dooper in de kerk van Maria della Scala en Christus voor Pilatus. Te Utrecht weergekeerd, werd hij (1623) lid van het St. Lucas-gild, doch hij vertoefde er slechts kort, om naar Engeland te reizen, waartoe hij door koning Karel I was uitgenoodigd. Groot is het getal schilderijen, die hij voor dien vorst en zijne edelen vervaardigde. Zij zijn alle door Walpole beschreven. Een der grootste, doch volgens Kramm niet een der beste, zijner werken was in 1808 nog te Hampton'court en stelde voor: Koning Karel en zijne gemalin, in de gedaante van Apollo en Diana op de wolken gezeten, waarbij de hertog van Buckingham, als Mercurius, die de kunsten en wetenschappen aanvoert; voor deze com-

positie ontving hij f 3,000, een zilver servies voor 12 personen en een fraai rijpaard. Kramm geeft een uitvoerig berigt van de schilderijen die van hem in verschillende museums in Engeland gevonden worden. Wij vermelden alleen de groote schilderij, voorstellende de Koningin van Bohemen met hare kinderen in de kunstverzameling van de lords van Essex te Cashiobury. Honthorst heeft aan deze koningin en hare dochters, van welke sommige het zeer verre in de schilderkunst bragten, onderwijs gegeven. Van eene reis naar Venetie in 1627 wordt twijfelachtig gesproken, doch in het vaderland wedergekeerd, werd hij hofschilder van Frederik Hendrik. Het jaar van zijn overlijden is onbekend, doch hij was, volgens dr. Waagen, in 1666 nog in leven. Het zou de grens ons voor dit artikel toegestaan, verre te buiten gaan, indien wij al de schilderijen, die zoo in particuliere als openbare museums, zoo in den vreemde als in ons Vaderland aanwezig, opsomden. Wij vermelden alleen het portret van Maria de Medicis, koningin van Frankrijk, voor een schoorsteen in het paleis te Amsterdam; een stuk door Vos bezongen en in prent vóór de Blijde inkomst der allerdoorluchtigste koningin Maria de Medicis te Amsterdam, Amst. 1639, fol., te vinden. In het Amsterdamsch museum zijn 5 schilderijen van hem, onder welke vier portretten, in het Utrechtsch De dood van Seneca bij fakkellicht, en op het kasteel Zuilen, bij den baron van Tuijll van Serooskerken van Zuylen, de Gratiën, in kleeding van zijn tijd, die hand aan hand, op eene bevallige wijze eene ronde dansen. Het oordeel van Rubens, die Hondhorst in Holland bezocht, was zeer gunstig over zijn schilderwerk.

In het Huis Honslaarsdijk van mevrouw Bosboom Toussaint is hij een der hoofdpersonen.

Onregtvaardig is het vonnis door Bilderdijk over zijne portretten geveld. Alle vreemdelingen en landgenooten vereenigen zich in den lof van zijn penseel, van zijn stijl zoo krachtig en vol effect. Alleen acht men zijn koloriet te bruin, waarschijnlijk door zijne gewoonte om nachtlichten te schilderen. Dat Honthorst veel geëtst heelt blijkt uit de opgave van twee platen door Kramm, die ook uit notariële stukken bewijst dat hij in 1620 gehuwd is met juffer Sophia Coopmans. Zijn afbeeldsel komt voor bij Houbraken, Descamps, de Bie en in het bekende prentwerk van A. van Dijck. Ook berust zijn afbeeldsel, door hemzelven geschilderd in de portrettengalerij te Florence, waar 321 stukken van beroemde kunstenaars bewaard worden.

Zie, behalve Houbraken, Jacob Campo Weijerman, Kok, Nieuwenhuis, Biogr. Univ; de Piles, Lev. der Schild, bl. 377; J. van Dijk, Kunst en Hist. kundige Beschrijving van alle de schilderijen op het Stadkuis van Amsterdam; Wagenaar, Beschrijv. van Amsterd., D. VII. bl. 61; Collot d'Escury, Hollands roem in Kunsten en Wetensch., D. I. bl 117, A I. bl. 214; Immerzeel, Lev. en Werk. der Holl. en Vlaams Kunsts., D. II. bl. 50; Kramm, Lev. en Werk. der Holl en Vlaams. Kunsts., D. III. bl. 723 volgg.; Bilderdijk, Geschied. des Vaderl., D. IX bl. 30; Woordenb der Zamenlev. o.h.w.; Kobus en de Rivecourt, Handwoordenb. o.h.w.; Jan Vos, Poëzy, D. I. bl. 242; Muller, Cat. van Porttr.; Orloff, Essai sur l'Histoire de la Peinture en Italie, T. I. p. 228; Mr. W.H. Carpentier, Pictorial Notices of van Dyck and other Painters of the Period; Dr. Waagen, Kunstwerke und Künstler in Engeland, Th. II. S. 408.