Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Mr. Petrus Hofstede]

HOFSTEDE (Mr. Petrus), zoon van Wolther Hendrik Hofstede, werd den 14 April 1755 te Doornik, waar zijn vader toen in garnizoen lag, geboren. Na te Meppel de scholen te hebben doorgeloopen, vertrok hij naar de Groninger akademie, waar hij in 1775 op theses tot meester in de regten werd bevorderd. Te Assen weêrgekeerd, werd hij advokaat-fiskaal bij den landdrost en praktiseerde tevens als advokaat. Toen zijn vader in 1784 mr. B.W. Ellents als ordinaris, raad en secretaris opvolgde, begunstigden gedeputeerden den zoon met den daardoor opeugekomene betrekking van premier-klerk; daar bij als landdags-comparant uit het lid der Eigenerfden, onder 's lands staten zitting nam, bevolmagtigd door Roswinkel. Hij stond op den landdag, 1786, met

hand en tand de landverdervende factie (zoo noemde men de stadhouderlijke partij), die hij gelijk zijn vader en oom was toegedaan, voor. De lasterlijke beschuldigingen, die men tegen hem inbragt, doen zien dat men hem niet tot de weinig beteekenende tegenstanders rekende, maar dat men hem veeleer als de steun van zijne partij beschouwde. Op voordragt des stadhouders, droeg de raad van state hem, in 1789, den post op van ontvanger van den 40sten penning en van de gemeene middelen van Wedde en Westwoldingerland.

Bij gelegenheid der hervorming van het hoogste regtscollegie van het landschap, werd hij met mrs. van Lier en Erkenswijk tot eene sub-commissie uit die staatsleden gekozen, welke met drost en gedeputeerden benoemd waren, tot de herziening van het landregt en het onderzoek der gebreken in het Drenthsche justitiewezen. Het was volgens Hofstedes verslag en dat zijner medebenoemden, volgens de door hen gemaakte ontwerpen en reglementen, dat de staten op den landdag, voorjaar 1791, besloten tot vernietiging van den ouden etstoel en tot daarstelling van een hof van justitie, in hetwelk alleen regtsgeleerden zouden zitten. Dit hof opende, 12 October van hetzelfde jaar, zijne zittingen, en werd door Hofstede, namens het ligchaam der advokaten, met eene aanspraak begroet. De aangebodene raadsheersplaats kon, bij zijne gevestigde praktijk niets aanlokkelijks hebben; hij nam haar niet aan. Twee jaren later daarentegen werd hij, op recommandatie van Z.H., Maart 1793, zijnen vader als raad en secretaris geadjungeerd. In 1795 werd hij van al zijne ambten, zoover zij provinciaal waren, ontslagen en kreeg hij last, het huis, dat hij als landsambtenaar bewoonde, binnen drie dagen te ruimen. Ook kon hij zijne praktijk niet langer uitoefenen, wijl hij den gevorderden eed of belofte van afkeer van den ouden staatsvorm weigerde. Hem bleef alleen het ontvangerschap van Westwoldingerland, doch ook deze betrekking achtte hij zich verpligt in 1797 te moeten neêrleggen. Vijf jaren lang bleef Hofstede ambteloos. Gedurende dien tijd vond hij voedsel voor zijnen werkzamen aard in land- en boschbouw, eene bezigheid, waarvoor hem, in volgenden tijd eene kennenlijke voorliefde tot in den hoogen ouderdom bijbleef, en waaraan Drenthe het te danken heeft, dat talrijke bunders heideveld in welig plantsoen of in bouwland verkeerden. De nieuwe staatsregeling van 1802 droeg talrijke blijken eener ontwaakte zucht om weder meer tot het oude terug te keeren.

Het vertoog over eene algemeene amnestie, hetwelk het staatsbewind aan het wetgevend ligchaam inzond, ademde

eene wijsheid en gematigdheid, die de welgezinden aller partijen moest vereenigen, en bij het vrolijk uitzigt in de toekomst, dat de nu geslotene vrede aanbood, een tijdperk van eendragt en welvaart moest doen verwachten, dat de republiek sedert 1780 niet had gekend. Onbekrompen had de voormalige erfstadhouder, Willem V, deze aanvankelijke aannadering der oude staatspartijen bevorderd, door een brief, gedagteekend Oranjestein den 26 December 1801, aan hen die meenden, door het weigeren van openbare betrekkingen, hunne verkleefdheid te moeten betoonen; dat er geene redenen bestonden waarom zij zich aan het bestuur zouden onttrekken, en niet werkzaam zijn ten nutte des vaderlands. Overgroot was dan het getal dergenen die weder deel namen aan het beleid der zaken. Ook Hofstede was onder deze en werd aangesteld als secretaris bij het herstelde hof van justitie van Drenthe. Hoeveel er veranderd was, de staatsregeling van 1802 had, met betrekking tot Drenthe, die van 1798 slechts bekrachtigd, en het, met uitzondering van het justiciële, met Overijssel vereenigd gelaten. Hofstede doorzag al het nadeelige van dien toestand en besloot wat mogelijk was te beproeven om haar te doen ophouden. Hij rigtte op dit punt de aandacht der Drenthenaren, en, door zijn bestel, kwamen op den 17 October 1804, in de kerk te Assen, vierenveertig der achtingswaardigste ingezetenen uit verschillende oorden van Drenthe bijeen, die elkander beloofden, alle wettige middelen in het werk te zullen stellen, om die afscheiding te zullen bewerken. Hofstede, aanvankelijk met mr. C.E. Carsten, werd met de uitvoering belast en naar 's Hage afgezonden. Vruchteloos bleven zijne pogingen, doch Hofstede liet zich niet afschrikken. Zoodra het algemeen gerucht onzen gezant te Parijs, Rutger Jan Schimmelpenninck, als het toekomend hoofd der republiek doodverwde, wendde hij zich tot hem en met een goed gevolg. Den 19 Julij 1805 werd Drenthe van Overijssel afgezonderd, en, met den ouden naam van landschap, onder een afzonderlijk bestuur gebragt, en Hofstede tot secretaris bij het landschapsbestuur benoemd.

In April 1807 benoemde koning Lodewijk, Hofstede tot landdrost, nadat bij reeds vroeger tot ridder van de koninklijke orde van Holland was benoemd. Hoezeer hij zijnen invloed ten voordeele van Drenthe ook bij den nieuwen souverein aanwendde, bleek vooral staande het verblijf des konings aldaar, in het voorjaar van 1809. De koning vatte zulk een gunstig denkbeeld van hem op, dat hij hem, op het einde van dat jaar, het landdrost-ambt van Overijssel opdroeg.

Niet lang na de inlijving in Frankrijk werd Hofstede prefect van de monden van den IJssel, doch hij werd, dewijl men zijne staatkundige denkwijze mistrouwde, in zijne betrekking ontslagen en hij bleef buiten bewind tot aan de omwenteling, die ons volksbestaan herstelde. Onder de notabelen, die zich den 28 Maart 1814 te Amsterdam vereenigden, opgeroepen door den commissaris generaal van binnenlandsche zaken, om de ontworpene grondwet aan te nemen of te verwerpen, bevond zich ook Hofstede. Zijne werkzaamheden bleven niet bepaald bij deze bloote plegtigheid. Reeds den 17 dierzelfde maand was hij benoemd door den souvereinen vorst tot lid der commissie van twaalven, die met G.K. van Hogendorp, als eerst benoemd lid aan het hoofd, de omtrekken zou vaststellen voor de zamenstelling der provinciale staten.

Na den afloop dezer werkzaamheden, werd hij, bij besluit van den 6 April, tot voorzitter benoemd der commissie, welke den souvereinen vorst bepaaldelijk omtrent de zamenstelling der staten van Drenthe zou adviseren, terwijl hij krachtens hetzelfde besluit, zijne benoeming ontving als gouverneur van Drenthe.

Op zijn herhaald verzoek, in 1831 door Z.M., op de meest vereerende wijze ontslagen als gouverneur van Drenthe, legde hij, in het voorjaar van 1832, die betrekking neder en vertrok met der woon naar Groningen, waar hij den 14 April ontsliep. Hofstede was (sedert 1830) curator der Groninger hoogeschool, commandeur der orde van den Nederlandschen leeuw, correspondent der tweede klasse, Hollandsche letterkunde en geschiedenis, en natuurkunde bij het koninklijk instituut van wetenschappen; en directeur der Hollandsche maatschappij van wetenschappen. Zijn advies aan laatstgenoemde maatschappij, omtrent een antwoord over de Hunnebedden, draagt duidelijke blijken, dat die helderheid van inzigt, welke hem in het werkelijke leven geleidde, in het wetenschappelijke hem evenzeer boven het gewone zou verheven hebben.

Zie Stuart, Vad. Geschied., D. III. bl. 16; Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt; Mr. P. Hofstede in zijn leven en werken; Konst- en Letterb. 1839, D. I. bl 407 volgg.; Drenthsche Volksalmanak voor 1839, 1840; Muller, Cat. van Portr.