Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Johannes Helvetius]

HELVETIUS (Johannes), zoon van een Amsterdamsch koopman, en zoo men wil uit het geslacht der bovengemelden, had reeds vroeg smaak voor de letterkunde, en zou op veertienjarigen leeftijd gemeenzaam met Demosthenes zijn geweest. Na voleindigde studie reisde hij door Engeland en Frankrijk. Na den dood van zijn vader misbruikte men zijn vertrouwen en verloor hij bijna geheel zijn vaderlijk erfgoed en later zijne boekverzameling. Zijne vrienden bezorgden hem eene betrekking, die wel beneden zijne verdiensten was, maar hem voor de gevaren, die hij tot nu toe geloopen had, waarborgde. Gedurende geheel zijn leven beoefende hij met geestdrift de letteren en beminde hij hartstogtelijk de vrijheid, welke hij meermalen bezong. Men noemt hem onder de goede Latijnsche dichters van zijn tijd. In de elegie was Propertius meer dan anderen en Tibullus zijn voorbeeld, in de ode volgde hij Horatius na. Marin schreef: ‘Ces idées étaient grandes, ses expressions et ses images hardies; quelque fois chez lui l'élévation nuit à la clarté. Comme jadis les titres de prophète et de poète étaient synonymes, on ne fut pas très étonné de quelques prédictions remarquables sur le sort de la Hollande et sur la révolution Américaine, qu'offraient les vers d'Helvetius.’ Peerlkamp:

‘Erat in Helvetio grandis spiritus, multus color, quem cupido libertatis et desiderium avitae virtutis in dies alebant et magis magisque inflammabant, adeo ut duplici ardore correptus, splendidus ex alto animo sententias cieret, easque gravi et concitata oratione efferret, in qua Romana elegantia non minus quam majestas elucent.’ Tot zijne vrienden behoorden Burmannus Secundus, Janus Grotius, L. van Santen en Hinlopen, wiens dood hij in treffende verzen bezong en zich zoo aantrok dat hij niet lang daarna, 22 April 1772, overleed.

Hij schreef:

Britannia ad Gerardum Hooft, Juniorem, illuc profecturum, volgens Hoeufft: ‘magni spiritus, sed satis extensum licet, nondum absolutum poêma.’

Dit komt ook voor onder zijne Poëmata, door L. van Santen te Leyden in 8^o. uitgegeven. Later gaf van Santen Anecdota Helvetiana en nam in zijn Deliciis Poëticis 3 elegiën van hem op. Ook gaf hij een Fransch gedicht van hem ('s Hage 1773) in het licht, waarvoor hij zijn leven plaatste. Dit laatste gedicht is ook in het Nederd. overgezet: ‘Helvetius, Het geluk, in zes zangen; en Leonard, Het geluk, dichtstuk, naar het Fransch, beide door L. Sloppendaal Pz., gr. 8^o. Amst. 1806.

Zie Bibliotheque des sciences 1773, p. 240, suiv.; Nouvelle Bibliothèque Belgique 1782, p. 453, seqq., Biographie Universelle, T. XX. p. 37; Peerlkamp, de Poätis Lat. Neêrl., p. 509, seqq.; Hoenfft, Parn. Lat. Belg., p. 227; Id. Per. Poët., p. 85; Cat. de la biblioth. de lit. de M. van Voorst, p. 154; Collot d'Escury, Hollands roem, D. IV. (1) 46, A. IV. (1) 266, 267.