Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Pieter Pieterszoon Hein]

HEIN (Pieter Pieterszoon) werd uit geringe ouders in 1578 te Delfshaven geboren. Even als van de meeste onzer zeehelden is er omtrent zijne afkomst, jeugd en jongelingsjaren niets bekend. Zijn vader, Pieter Hein genaamd, hield zich met de reederij ter haringvangst bezig. Met eene edele zucht tot roemwaardige bedrijven bezield, schijnt hij, tegen den wensch zijner moeder, de zee tot het tooneel zijns levens gekozen te hebben. Weinig goeds voor hem wordt er van zijne reizen vermeld. Schier oneindige gevaren had hij door te staan, waarin hij niet zelden door zijne dapperheid en zijnen moed gekomen was. Indië, Spanje, Vlaanderen waren van zijne gedragingen getuigen, tot dat hij door de Spanjaarden gevangen genomen werd. Deze mishandelden hem wreedelijk. Hij moest roeijen op eene der galeijen van Spinola en werd niet ontslagen, dan bij uitwisseling tegen den admirant van Arragon. Nu moeten er betere tijden gevolgd zijn. Tusschen 1608 en 1617 ter koopvaardij varende, klom hij gestadig in vermogen en maakte bijna jaarlijks een ander testament, en hoezeer hij hierbij telkens: ‘eerzame schipper heet,’ sprak hij toch van zilver en goud, van eenen diamanten ring en meer zaken van waarde bij verschillende legaten.

Bij de oprigting der West-Indische maatschappij was hij de tweede bewindhebber ter kamer Rotterdam. In 1623 trad hij voor het eerst, als vice-admiraal, in dienst der maatschappij en behaalde hij in het volgende jaar de eerste lauweren op den door de maatschappij bevolen togt naar Amerika onder Jacob Willekens en Piet Hein ondernomen. Voor St. Salvador, in de Allerheiligen baai gelegen, stootte men het hoofd en deze stad moest, het koste wat het wilde, veroverd worden. Op den 8^sten Mei 1624 had de aanval plaats en werd met eene uitmuntende uitkomst bekroond. Piet Hein had tot die verovering veel bijgedragen. Na den trompetter, was hij de eerste op 's vijands verschansing, door welk luisterrijk voorbeeld hij zijn volk in den heldhaftigsten moed ontvonkte.

In 1626 werd Piet Hein door de West-indische maatschappij, met algemeene stemmen tot admiraal der vloot aangesteld, echter onder het opperbevel van den admiraal Bouwe Heyns, die zich destijds met een ander deel der vloot in West-Indië bevond. Piet Hein had in last zich met hem te vereenigen en gezamelijk de Portugezen te bestrijden. Die vereeniging had echter geen plaats en daardoor mislukte ook dit jaar de verovering der Spaansche zilvervloot. Hij bleef evenwel in zee en beproefde een aanval op de vijandelijke schepen, in de haven der Allerheiligen baai ten anker liggende. Roekeloos schier was deze onderneming. Onder het geschut der stad ligt een Spaansch-Portugesche vloot van zesentwintig schepen ten anker. Slechts drie zijner schepen kunnen de naauwe ruimte door, om de vloot te bereiken en toch, met behulp van de booten, door zijn volk bemand, neemt hij drieëntwintig schepen des vijands met buit uit de kolonie geladen, zeilt van daar de geheele Braziliaansche kust zegepralend langs, verbrandt of neemt nog vijf vaartuigen en keert, slechts met verlies van twee zijner schepen, naar het vaderland weder. Hij had op dien togt twee ligte wonden ontvangen, eene van een musketkogel aan den arm, een ander, door een splinter aan het been.

In 1628 met een nieuwe vloot van vierentwintig schepen uitgezeild, had Piet Hein het geluk zonder slag of stoot, in de baai van Matanzas op het eiland Cuba, de rijke Spaansche zilvervloot te veroveren en behouden in het vaderland te brengen. Het verhaal van deze overwinning, elders uitvoerig te vinden, gaan wij stilzwijgend voorbij. Piet Hein had van dezelve een nederig verslag aan de bewindhebbers gezonden en werd met vreugde in het vaderland ontvangen. Allerwege wijdde men, bij het gezigt der groote schatten, in zijnen lof uit, doch hij bleef nederig en vergenoegde zich met aan den bewindhebber de Laet toe te voegen, ‘Zie hoe het volk nu raast, om dat ik zulke schatten te huis breng, daar ik weinig voor gedaan heb; te voren, als ik er voor gevochten en veel grootere daden gedaan had dan deze, heeft men zich niet aan mij gekeerd.’

De staten-generaal schreven een dank- en vreugdedag uit. Op denzelven werd Piet Hein door den stadhonder Frederik Hendrik te gast genoodigd en toen van 's lands wege met den grooten gouden keten en de medaille beschonken.

Na het verdeelen van den buit, waarvan Piet Hein een aanzienlijk deel verwierf, kocht hij te Delft eene voor hem passende woning en wenschte zijne overige dagen in

rust door te brengen. Het vaderland verlangde evenwel nog zijne diensten en in de plaats van den bij Grol gesneuvelden Willem van Nassau werd hij tot het aanzienlijk ambt van luitenant-admiraal van Holland bevorderd, als hoedanig hij op den 19^den April 1629 den eed deed.

In Mei van dat jaar naar zee gegaan zijnde, ter bestrijding der Duinkerkers, ontmoette men, op den 20^sten Junij daaraanvolgende, digt bij de haven, drie kaperschepen, die tegenstand boden. Piet Hein gaat er met zijne gewone stoutmoedigheid op los, maar de Duinkerkers geven hem de volle laag, waarbij hij door een kogel zoodanig in den schouder getroffen wordt, dat hij dood ter nedervalt.

Zijn dood werd door eene glansrijke overwinning gewroken, maar het vaderland was in diepen rouw gedompeld en van hoog en laag, van klein en groot werd zijn sterven met heete tranen betreurd, daar men van hem den hoogsten bloei en roem ter zee verwachtte. 's Lands staten wilden dan ook toonen op hoe hoogen prijs hij bij hen stond, want hij werd niet alleen, op koste van den lande, met groote plegtigheid en door kapiteins gedragen, te Delft in de Oude Kerk ter aarde besteld, maar zij stichtten ook, hem ter eere, eene heerlijke graftombe, welke nog in het koor van genoemde kerk gezien wordt, en welker Latijnsch opschrift 's mans daden kortelijk onder de billijkste lofspraak vervat.

Was Hein's dapperheid groot, niet minder roemt men zijnen christelijken inborst. Dionysius Sprankhuizen, van 1625 tot 1656 predikant te Delft, en dus tijdgenoot van hem, bezong zijne triumphen en hield bij zijnen dood eene lijkrede op hem, waarin hij dit merkwaardig getuigenis van hem gaf: ‘dat hij zich nooit ter zee begaf, zonder eerst en vooral zijn ziel te bezorgen, die wassende door de hand des geloofs en des gebeds in het bloed des Lams, en voorts dezelve bevelende in de handen van den getrouwen Schepper der ziele, den eeuwigen, almagtigen en barmhartigen God’

Piet Hein was gehuwd met Annetje Claasdochter de Reus, bij welke hij geene kinderen had en die den 10^den November 1640 overleed en te Rotterdam in de groote kerk, waar haar grafzerk nog te zien is, begraven werd. Hein's afbeelding ziet op verschillende wijzen, ook de plaat van zijne graftombe, het licht Joost van den Vondel voegde er het volgende bijschrift aan toe:

Aan Piet Hein wordt de uitvinding toegeschreven van het koperen der schepen.

Zie Leven en daden der doorlughtige Zeeheld., (Amst. 1683) bl. 481-511; van Bleyswijck, Beschrijv. van Delft, bl. 178, met af beelding der graftombe, 802-808; van der Capellen, Gedenkschriften, D I. bl. 305, 366, 478, 488-490, 492, 499, 507, 511; Timareten; Verz. van Gedenksch., D. I. bl. 22-26; Wagenaar, Vad. Hist., D. X. bl. 483, D. XI. bl. 12, 68, 111; van Wijn, Bijv. op de Vaderl. Hist., het register op Hein; Kok, Vaderl. Woordenb., Levensbeschr. van voorn. Mannen en Vrouwen, D. I. bl. 173-184; Bussingh, Tweede eeuwget. van de Herv. Godsd. te Delfshaven, bl. 72, Bijl. bl. 11-14; Scheltema, Geschied. en Letterk. Mengelw. D. I. St. 3. bl. 145-158; van Kampen, Vaderl. karakterk., D. II. St. I. bl. 137-140; Collot d'Escury, Holl. Roem, D. II. bl. 73, 103, Aant., bl. 203-207, D. VI. St. I. bl. 420; de Jonge, Geschied. van het Nederl. Zeewez, D. I. bl. 317, 323, 355-359; Engelberts Gerrits, Gedenkst. van Neêrl. Held. ter Zee, D. I. bl. 264-270, 285-293, 301-305, 307-312; Muller, Cat. van Portrett.; de Navorscher, D. IV. bl. 294, D. V. bl. 166, 170, 234, D. VI. bl. 20, 44, 45, 79, 112, 241, 313.