Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Jan van Harderwijk]

HARDERWIJK (Jan van) Rz., broeder van den voorgaande, werd den 4^den October 1790 te Huizum bij Leeuwarden geboren. Door zijnen oom, Jan van Harderwijk, te gelijk met zijn ouderen broeder, te Rotterdam opgevoed, genoot hij aldaar eene beschaafde, ofschoon niet geleerde opleiding, en onderscheidde hij zich reeds vroeg door eene groote vlugheid van geest en bevattelijkheid in het aanleeren van datgene, wat hem later in den voor hem bestemden werkkring zou te pas komen. Hij beoefende daarbij het teekenen en de muziek, en legde vooral in de eerstgenoemde kunst zulke belangrijke vorderingen aan den dag, dat men er eenigen tijd aan dacht hem geheel aan de schilderkunst toe te wijden. Dit gebeurde evenwel niet. Van Harderwijk, na de noodige kundigheden daartoe op een geacht handelskantoor verkregen te hebben, kwam in de koffij- en theehandel van zijnen oom, dien hij later geheel voor zijne rekening dreef, en dien hij in 1838 in handen van den jongsten zoon van zijnen oudsten broeder overgaf.

Zoo iemand, dan was het van Harderwijk, aan wien de stad zijner inwoning en het vaderland de grootste verpligting had. Vele toch zijn de betrekkingen, waartoe hij geroepen werd en die hij met den meesten lof vervulde. Was het vroeger het teekengenootschap: Hier door tot Hooger, dat hem eerst onder zijne verdienstelijke leerlingen telde, en welks belangen hij daarna ook als

commissaris en secretaris met ijver voorstond, later, na de vereeniging van dat genootschap met een ander, onder de zinspreuk: Hierdoor tot Hooger en Arti Sacrum vereenigd, werd hij met eenparige stemmen tot hun eersten voorzitter benoemd, en was hij jaren lang hun steun en sieraad. Hij verdiende alzoo ten volle de onderscheiding, die hem in 1837 ten deel viel, door de benoeming tot lid van verdienste van dat genootschap, welke benoeming, in 1840, gevolgd werd, ook als eene waardige hulde aan zijne kunsttalenten, door de verkiezing tot lid van de Koninklijke Akademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam, en tot lid van verdienste der later te Rotterdam gevestigde Akademie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen. Zoowel de Maatschappij: Verscheidenheid en Overeenstemming, als de Rotterdamsche afdeeling der Hollandsche Maatschappij van Fraaije Kunsten en Wetenschappen, en het Rotterdamsche Departement der Maatschappij: tot Nut van 't Algemeen, vonden in van Harderwijk òf een waardige voorzitter, òf een verdienstelijk bestuurs lid, òf een onvermoeid medewerker aan hunne werkzaamheden en bemoeijingen. Gedurende een tijdvak van ruim vijf en twintig jaren was hij secretaris van het collegie collectanten tot instandhouding van de openbare eeredienst bij de Nederduitsche Hervormde gemeente, voorts voorzitter van eene der bijbelvereenigingen en eindelijk secretaris van een der Schalisten-kwartieren. In al die betrekkingen was hij de man, die alles bestuurde, wien geene moeiten te groot waren en die niet terugdeinsde, wanneer er met kracht moest gehandeld worden.

Heeft alzoo de stad Rotterdam veel aan hem te danken, niet minder verdienstelijk maakte hij zich jegens het vaderland en het vorstelijk stamhuis van Oranje. Waren zijne gezangen en gedichten voor een groot deel aan beiden gewijd, en was hij er steeds op uit, liefde tot beiden in aller harten te ontvlammen, ook dan wanneer de vaderlandsche grond werd bedreigd en de geliefde naam van Oranje werd gelasterd, hij achtte ook geene inspanningen te zwaar om dat vaderland op andere wijze nuttig te zijn. Want toen in 1830 de Nederlandsche krijgsmagt naar de grenzen was opgerukt, tot beveiliging van den dierbaren geboortegrond en tot handhaving van de eer en den roem des lands, toen vormde van Harderwijk, met de heeren G.C. Tielenius Kruijthoff en H.H. van Dam, die bekende commissie, welke door hare bemoeijingen zulke belangrijke ondersteuning aan het Nederlandsche leger heeft kunnen verschaffen, en die zoo belangloos en met

opoffering van tijd, rust en genoegen heeft medegewerkt, om geslagen wonden te heelen en rampen te leenigen. Zooveel ijver en vaderlandsliefde bleven niet onopgemerkt, maar zijn nooit beloond.

Van Harderwijk overleed den 27^sten December 1858 en was gehuwd met Carolina Jacoba Schoor, die hem drie dochters en drie zonen schonk, van welke de middelste de voortzetter van dit woordenboek is. Zijne afbeelding, naar de schilderij van W.H. Schmidt, ziet het licht vóór den Nederlandsche Muzen-Almanak voor 1840. De Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden erkende zijne verdiensten als letterkundige en dichter, door hem in 1836 haar lidmaatschap aan te bieden. Die verdiensten zijn ook op te maken uit de door hem in druk gegevene werken, waarvan wij hier eene opgave laten volgen, zonder gewag te maken van de talrijke hier en daar verspreide en ook onuitgegevene stukken, zoowel in proza als in poëzij:

Lofdicht op Jan van Eijk. In 1822 bekroond met zilver door de Koninklijke Maatschappij van Taal- en Letterkunde te Brugge, en in bare werken opgenomen.

Lofdicht op de Noordelijke en Zuidelijke Volkplantingen van Frederiksoord. Met goud bekroond, in 1823, door dezelfde Maatschappij, en mede in hare werken opgenomen.

Korte schets van de beroemdste daden onzer voorvaderen en van de bijzonderste gebeurtenissen der Nederlanden, ten einde de vaderlandsliefde bij alle standen, en voornamelijk bij de jeugd, op te wekken en te versterken. In 1823 met goud bekroond door dezelfde Maatschappij en in hare werken opgenomen.

Proeve eener lofrede op Hieronymus van Alphen; in derde Mnemosyne, 1829, D. I. bl. 125-198.

Gedichten, Rott. 1836. 8^o.

(Met J.A. Bakker en G. van Reyn) Euthymia, Bijdragen uit het gebied der zede- en letterkunde, Rott. 1837. 8^o. 2 stukk.

Het Menschelijk Leven, in vier zangen, Amst. 1837. 8^o. (Overdruk uit de Vaderl. Letteroef. van dat jaar).

Lijkrede bij den dood van Neêrlands Koningin, Z.M. den Koning en Hoogstdesz. aanverwanten, met vaderl. deelneming toegeëigend. (Rott. 12 Oct. 1837). 8^o. Niet in den handel.

De Lof der Schilderkunst, Cantate, Rott. 1838. 8^o.

Gedachtenis-offer aan J.C. Schotel, Zeeschilder, Rott. 1839. 8^o.

Leerrijke keur uit Benjamin Franklin's Zedekundige Schriften. Met goud bekroond door de Maatschappij: tot Nut van 't Algemeen en door haar uitgegeven. Amst. 1843. 8^o.

Frederik Gottlieb Klopstock beschouwd als Mensch, als Dichter en als Christen, Amst. 1843. 8^o.

Gedachten bij de slooping van het gebouw de Zuiderkerk der Nederduitsche Gereformeerde Gemeente te Rotterdam. Dichtstuk, Rott. 1844. 8^o.

Redevoeringen, Dord. en Rott. 1844. 8^o.

Gezangen bij gelegenheid van het examen en de prijsuitdeeling der Rotterdamsche Departements-school, Rott. 1845. 8^o.

December 1848, Rott. 1848. 8^o.

Bij de inhuldiging van Z.M. Willem III, den 12^den Mei 1849. Rott. 1849. 8^o.

Herinnering aan den kunstschilder Willem Hendrik Schmidt, 's Hage, 1849. 8^o.

Levensberigt van R.H. van Someren; in de Handel. van de Maatsch. der Ned. Letterk. te Leid. 1851.

Gijsbrecht Karel van Hogendorp, Lofdicht, Rott. 1853. 8^o.

Luim en Ernst, afgeluisterd in den vreemde, Rott. 1854. 12^o. met pl.

Oud en nieuw, uit de portefeuille van Narrator bijeenverzameld, Rott. 1854. kl. 8^o.

Het bezoek of de wijsheid van vader Philander, medegedeeld door Christianus. Met een woord vooraf van D.T. Huët, Rott. 1855. 8^o.

Behalve deze genoemde geschriften leverde van Harderwijk een aantal bijdragen in den Nederlandsche Muzen-Almanak en in andere jaarboekjes, in de Vaderlandsche Letteroefeningen, waarvan hij met den heer G. van Reyn te Rotterdam, gedurende het jaar 1839 tot 1848 de redactie op zich nam, en eindelijk in het werk van wijlen J.P. Sprenger van Eijk, de Fakkel getiteld.

Uit familieberigten bijeengebragt.