Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Jacobus Golius]

GOLIUS (Jacobus) werd te 's Hage in 1596 uit een oud en aanzienlijk geslacht geboren. Zijn vader, Dirk Gool, woonde eerst te Leiden, had zich gedurende het beleg aldaar in 1575 als een waardig burger gedragen, en bekleedde later het ampt van registermeester der Leenen van Holland. Zijne moeder was Anna Hemelaar. Op twintigjarigen leeftijd reeds de Leidsche Hoogeschool verlaten hebbende, waar hij zich met grooten lof in de letteren en wetenschappen geoefend had, en inzonderheid door het onderwijs van den beroemden Thomas Erpenius met eene vurige geestdrift voor de kennis van het Oostersch, in het bijzonder voor het Arabisch, bezield was, woonde hij vervolgens gedurende eenigen tijd op zijns vaders hofstede nabij Naaldwijk, met het doel om aldaar zijne studiën in stilte voort te zetten. Hij deed vervolgens in het gevolg der hertogin van Tremouille eene reis naar Frankrijk, en werd door de regering van la Rochelle, toen nog Hervormdgezind, tot onderwijzer in de Grieksche taal aangesteld. Niet langer dan een jaar bekleedde hij die betrekking. Naar Holland teruggekeerd, vertrok hij in 1622 naar Marokko, toen 's lands Staten eenen gezant derwaarts zonden.

Gedurende zijn verblijf te Marokko oefende zich Golius bij voortduring in het Arabisch, en verwierf zich door zijne bekwaamheden de achting van vele voorname lieden aldaar. Zelfs Mulei Siden, Koning van Marokko, bewees hem vele gunstbewijzen en veel vriendschap, waartoe inzonderheid een brief van Erpenius aan genoemden vorst, benevens een geschenk van een Atlas en een nieuw Testament in het Arabisch, de eerste aanleiding gegeven had. Golius maakte zich jegens der Staten gezant ook verdienstelijk; want toen deze, langer dan hij wel wilde, door den koning werd opgehouden, liet hij Golius een verzoekschrift in het Arabisch opstellen, om ontslagen te worden. Dit geschrift werd door den vorst niet alleen gunstig ontvangen, maar ook als een voorbeeld van netheid in schrift zoowel als in taal en stijl bewonderd.

Met een schat van kundigheden voorzien, keerde Golius te Leiden bij zijnen leermeester Erpenius weder, voor wien hij een groot aantal Arabische boeken, hier te lande onbekend, had medegebragt. Deze overleed echter spoedig na de terugkomst van Golius, welk groot verlies voor de hoogeschool en de wetenschap curatoren der Leidsche academie meenden niet beter te kunnen herstellen, dan door Golius, in 1625, tot zijnen opvolger in het onderwijs der Arabische taal te benoemen. Met lof kweet hij zich van die moeijelijke taak, maar hij meende tevens dat hij, om dezelve waardig te vervullen, zich verder moest bekwamen. Eene reis naar de Levant kwam hem daartoe als een geschikt middel voor. Op zijn verzoek deswege werden hem door curatoren gunstige voorwaarden toegestaan. Vier jaren bragt hij op die reis door. Geruimen tijd vertoefde hij te Aleppo, en kwam na eenige

togten door Arabië en naar Mesopotamië gedaan te hebben, te Konstantinopel. Allerwege deed hem zijne geleerdheid en bescheidenheid vrienden vinden, en de noodige gelegenheden om voordeel te trekken voor de wetenschap. Bij de Turken ontmoette hij bovenal eene goede bejegening. De uitgebreidste boekerijen stonden voor hem open, en de beste handschriften werden hem ten gebruike toevertrouwd. De waardigheid van aardrijkskundige van den Grooten Heer werd hem opgedragen, en aan gunstige voorslagen, om zich ergens in de Levant te vestigen, ontbrak het hem niet. In één woord, hij liet een zoo goeden dunk van hem achter, dat zulks van veel dienst was voor zijn broeder Petrus, die volgt, en die kort na hem dezelfde reis deed.

Gedurende de afwezigheid van Golius was Willebrordus Snellius, hoogleeraar in de wiskunde te Leiden, overleden. Hij werd in diens plaats aangesteld en ontving de tijding van deze benoeming te Konstantinopel. Weldra keerde hij nu naar Leiden terug, bragt wederom eenen aanzienlijken voorraad Oostersche boeken mede, en kweet zich gedurende bijna veertig jaren met grooten lof van zijne dubbele bediening, tevens nog tijd overhoudende om de wetenschap met verscheidene geleerde werken te verrijken. Zijn Arabisch Woordenboek is een groote schat voor de kennis der Oostersche letterkunde. Schoon bij reeds vier en twintig jaren oud was, toen hij zich in de Persische taal begon te oefenen, maakte hij nogtans zulke vorderingen daarin, dat hij een uitvoerig woordenboek van die taal kon zamenstellen, hetwelk naderhand te Londen gedrukt is. Even ervaren was hij ook in de Turksche taal, terwijl hij op gevorderden leeftijd het Chineesch begon te oefenen. De atlas van China, welke hij met eenige vermeerderingen heeft uitgegeven, kan van zijne vorderingen in die taal getuigen. Maar hetgeen Golius vooral verdienstelijk deed zijn, was zijn streven om zijne taalkennis dienstbaar de maken aan verspreiding van de christelijke godsdienst onder de Heidenen. Hij vertaalde het Nieuwe Testament in het Grieksch, en 's lands Staten droegen de kosten der uitgave. De Nederlandsche geloofsbelijdenis, de Catechismus en Liturgie vertaalde hij in het Arabisch, en liet die op zijne kosten drukken.

Toen alles gereed was bood hij zijnen arbeid den Staten aan, die hem niet alleen alle kosten teruggaven, maar hem bovendien met een geschenk vereerden. Golius maakte zich jegens hen wederom verdienstelijk, door hen als tolk te dienen in het Arabisch, Turksch, Perzisch en in andere talen, ofschoon hij ook als zoodanig eene vaste jaarwedde trok, en hij zelfs bovendien nog met een gouden keten en medailje vereerd werd.

Hooge achting werd den beroemden man allerwege toegedragen. Hij hield briefwisseling met de vermaardste mannen

van Europa, die zijnen arbeid met dankbaarheid ontvingen. Zoodra toen het Arabisch Woordenboek het licht zag, besloot de vermaarde Bedwell in Engeland, om de vruchten van zijn langdurigen arbeid, met zooveel moeite en kosten tot stand gebragt, aan de hoogeschool van Cambridge ter bewaring te geven, daar hij edelmoedig getuigde van gedachte te zijn, dat men, voor het belang der wetenschap, in het door Golius verrigtte kon berusten.

Golius overleed te Leiden op den 28^sten September 1667. Zijne afbeelding ziet het licht in de bekende verzameling van van der Aa, genomen naar zijn geschilderd portret op de Leidsche hoogeschool voorhanden. In weerwil van zijnen aanhoudenden letterarbeid, genoot hij eene bijkans onafgebrokene gezondheid, die hij, behalve aan zijn sterk ligchaamsgestel, aan zijne matige levenswijze verschuldigd was.

Golius was gehuwd met Rensburg van der Goes, dochter van Matheus van der Goes, Commis-Generaal van de artillerie te Dordrecht, en van diens tweede vrouw Alijt de Beveren. Hij verwekte bij haar twee zonen, waarvan de oudste, Theodorus, hoofdschout en burgemeester te Leiden was, in welke waardigheid hij in 1679 overleed, en de jongste, Mattheus, een veel geacht en bekwaam man, stierf, als deken van het Hof van Holland, te 's Gravenhage in 1720.

De volgende werken zien van Golius het licht:

Lexicon Arabico-Latinum, ex probatioribus Orientis Lexicographis contextum, Lugd. Bat. 1633 fol. Amst. 1653. fol.

Achmedis Arabsiadae vitae et rerum gestarum Timuri, qui vulgo tamerlanes dicitur, historia, Lugd. Bat. 1636. 4^o.

Muhammedis filii Ketiri Ferganensi, qui vulgo Alfraganus dicitur, elementa astronomica, Amst. 1669. 4^o.

Poëma Tograi, cum versione Latina Jacobi Golii, hactenus ineditum, Traject, 1707. 8^o.

Golius bezorgde bovendien de Grammatica Arabica van Erpenius, uitgave Leiden 1656. 4^o. met bijvoegselen, het Nieuwe Testament in het Nieuw Grieksch, Genev. 1638. 4^o, en liet in handschrift na Dictionnarium persico-lalinum, gevoegd in Edmund Castell's Lexicon heptaglotton.

Zie J.F. Gronovii Laudatio funebris recitata in exseqiis Clar. viri Jacobi Golii, Arabicae Linguae et Mathem. professoris, Lagd. Bat. 1668. 4^o; van Leeuwen, Bat Illustr. bl. 971; Foppens, Bibl. Belg. p. 514; Bayle, Diction. Hist. et critiq. in voce; Saxe, Onomast. liter. T. IV. p. 318; Levensbeschrijv. van Ned. Mann. en Vrouw. D. VI. bl. 52-60; Hoogstraten, Woordenb.; Amersfoordt, Orat. de studio Litt. Arabicorum, p. 13; van Kampen, Geschied. der Ned. Lett. en Wetensch. D. I. bl. 287, D. III. bl. 104, 175; Björnstähl, Reize door Europa, D. V. bl. 250, 346, 385; Collot d'Escury, Holl. roem, D. III. bl. 82, 83. Aant. bl. 382, 383, D. VI. St. I. bl. 86; Siegenbeek, Geschied. der Leidsche Hoogesch. D. I. bl. 135, 138, 160, 184, 205, 222. D. II. bl. 14, 15, Toev. en Bijl. bl. 114, 115; Biograph. univers. T. VIII. p. 318; Kist en

Royaards, Nederl. Arch. voor Kerk. Geschied. D. IX. bl. 81-90; Glasius, Godgel. Nederl.