Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 6

[Jacobus Fruytier]

FRUYTIER (Jacobus), afkomstig uit het geslacht van de voorgaanden en zoon van Isaäk Fruytier en Susanna Callaer, werd te Middelburg, waar zijn vader een aanzienlijk koopman was, den 5^den Junij 1659 geboren. Reeds vroeg tot de predikdienst opgeleid, vertrok hij, na het voorbereidend onderwijs eerst in zijne geboorteplaats, daarna te Dordrecht bij den Rector Surendonk en vervolgens bij den vermaarden Melchior Leydekker, toen nog predikant te Renisse in Schouwen, genoten te hebben, met dezen laatsten, tot Hoogleeraar beroepen, naar de Utrechtsche Hoogeschool. Na de voltooijing zijner studiën werd hij den 15^den Mei 1681 tot proponent bevorderd en den 17^den Julij daarna tot predikant te Aardenberg beroepen. Hij vertrok van daar in 1688 naar Dirksland, toen nog met Melissant en Herkinge vereenigd,

welke gemeente hij in 1691 met die van Vlissingen verwisselde, die hij in 1695 weder verliet, om aan de roepstem der Middelburgsche gehoor te geven. Eindelijk te Rotterdam beroepen, werd hij aldaar den 25^sten April 1700 bevestigd, en was er gedurende dertig jaren een der meest geliefkoosde predikers, tot dat hij den 23^sten Mei 1731 overleed. Zijn ambtgenoot Johannes Wilhelmius hield over hem eene lijkrede over Jesaia LVII. vs. 1 en 2, die het licht ziet. Hij was gehuwd met Rebekka Coolbrand, daarna met Agnita Sassenraad. Uit zijn eerste huwelijk overleefde hem slechts een zoon, Jacobus, eerst predikant te Spijkenis, daarna te Schoonhoven, waar hij in 1737 overleed.

Fruytier was een ijverig Voetiaansch godgeleerde, en niemand welligt is er geweest, die den strijd tegen de Coccejanen met zooveel hevigheid gevoerd heeft als hij. Hij was een zeer godvruchtig man en handelde uit zuivere overtuiging; daar hij, volgens zijnen lijkredenaar, meermalen betuigde ‘dat God de dierbare waarheden en verborgenheden des Evangeliums aan zijn hart zoo klaarlijk had verzegeld, als of hij ze in God zelf had ingezien.’ Niet te ontkennen is het evenwel dat zijn zwartgallig gestel, stijfzinnig en dikwijls dwarsboomend gemoed hem met zooveel bitterheid jegens anderen vervulde, wanneer, naar zijne wijze van zien, de waarheid werd aangerand. Zoo voerde hij een hevigen strijd met de Hoogleeraren Johannes Ens (zie aldaar) Roëll en Lampe, de voorstanders van het Coccejanisme, niettegenstaande hij vroeger eene vereeniging tusschen de navolgers van Voetius en Coccejus had pogen tot stand te brengen, voor welk edel doel de tijd toen nog niet rijp scheen te zijn. Later, in 1697, werd hij betrokken in de twisten met de Verschooristen of Hebreeuwen, met wie hij een openbaar twistgesprek hield, dat echter vruchteloos afliep.

De lijst van zijne geschriften getuigt van 's mans groote werkzaamheid. Te betreuren is het evenwel, zegt de Heer Glasius, dat zijne schriften ons geen hoogeren dunk van de juistheid zijns oordeels en van zijne kennis als godgeleerde geven. In beide opzigten laten zij veel te wenschen over, en toonen, dat, hoeveel liefde hij ook voor de regtzinnige waarheid had, zijne overtuiging niet het gevolg van grondig, naauwwikkend en waarheid wenschend onderzoek was. Als bijbeluitlegger stond hij beneden velen zijner tijdgenooten. Intusschen mogen wij hem den lof niet ontnemen van een zeer werkzaam man geweest te zijn, die voor anderen nuttig wilde wezen, en dan ook, in Voetiaansche rigting, op de ernstige naleving van het christendom ijverig heeft aangedrongen. Zijne voornaamste geschiften zijn getiteld:

Laatste Vaart wel, of Afscheyds reden, aen de Gemeynte van Middelburg, op de Bevestinge van D.D. Daniel Beu-

kelaar, Petrus Santvoort, Henricus de Frein, uyt Actor. 20, 22-32, den 18 April 1700, Middelb. 1700. 4^o.

Godts gerichtshandelingen met zijn Volk van Nederlandt, Rott. 1707. 8^o. 2 deelen; herdrukt te Amst. 1735. 8^o. 2 deelen.

Dankadres aan de Heeren S. van Til en d'Outrein over hunne schriften, Rott. 1707. 8^o.

Nader verklaring van het Dankadres, Rott. 1708. 8^o.

Bescherminge van het Dankadres, Rott. 1709. 8^o.

Dankpredikatie tot roem van de eeuwige Goedertierendheid van den Allerhoogsten Godt, van wegens de groote overwinninge bij Oudenaerden: over Ps. 136:23, Rott. 1708. 8^o.

Spiegel der Hedendaagsche voorbeelden, Rott. 1715. 8^o.

Zions worstelingen of historische zamenspraken over de verscheiden en zeer bittere wederwaardigheden van Christus Kerk, Rott. 1715. 8^o. Meermalen herdrukt.

Het was vooral in dit werk dat Fruytier de Coccejanen als openbare en verborgene vijanden der hervormde kerk met de zwartste kleuren afteekende. Zoo bitter was de toon van dit boek dat de Classis van Schieland er de kerkelijke goedkeuring aan weigerde. Fruytier liet echter op den titel de woorden volgens kerke orde drukken, hetwelk hij later op den drukker of uitgever schoof. De Synode van Zuid-Holland bemoeide zich mede met de zaak en op diens wensch schreef hij:

Verantwoording aan de Christelijke Sijnode te Woerden, over zijn boek Zions worstelingen, met de attestatie, Rott. 1717. 8^o. en Vervolg van de verantwoordinge, Rott. 1718. 8^o.

Om zich een denkbeeld te vormen van den haat dien zich Fruytier op den hals haalde, door de uitgave van dit boek leze men het derde Vervolg van de Latijnsche en Nederduitsche Keurdichten (Utr. 1728. 8^o.) alwaar van bladz. 1 tot 59, onder den titel van Parnasloof gevlogten voor Dns. Jacobus Fruytier ter gelegenheit van 't uitgeven van zijn boek genaamt Sions Worstelingen, eene verzameling schimpverzen gevonden wordt, die bij die gelegenheid het licht zagen en waarin Fruytier vergeleken wordt met een fruit verkooper, die wilde coloquint en verrotte of beschimmelde oranje-appelen en spaansche limoenen te koop heeft, die geen sap hebben, maar gantsch verdroogd zijn. Menigvuldige bijschriften op zijne afbeelding, waarvan ons evenwel geen exemplaar tot nog toe bekend is, zagen het licht. Een daarvan willen wij tot een staaltje hier afschrijven.

Op de afbeelding van

Jacobus Fruitier

Voetiaansch Kettermeester Generaal.

Niger est, hunc tu Romane caveto.

Versche Wonderen van den Allerhoogsten, verhaald en aangedrongen tot overtuiging van Godverzakers, Rott. 1718. 8^o.

Afgeperste Verantwoordinge tegen twee faamroovende schriften van D. Johannes Ens, Predikant te Utrecht, enz. Rott. 1720. 8^o.

Predikaatsie over I Chron. XXVIII:9, 10, ter bevestiginge van zijnen zoone Jacobus, Rott. 1723. 8^o.

Salomons Raad aan de jeugd over Prediker XII:1. Rott. 1725. 8^o.

Toegift op Salomons Raad aan de Christen jeugdt, Rott. 1725. 8^o. 2de druk.

Groot voorregt der christenen kinderen, opgehelderd uit Pauli woorden 1 Kor. VII. vs. 14 met een Voorrede over Hosea VII. Rott. 1726. 8^o. 2de druk.

Simeons Lofiang, of Predikaatsie over Luk. II:29, 30 over 't afsterven van D. Jacobus van Stryen, Rott. 1727. 8^o.

De Oude, Gesonde, Beproefde en Goddelyke Leere aangaande God den H. Geest, tegen de Heeren Professoren H.A. Roell en F.A. Lampe: en kort Vertoog van de Waarheit en goddelijkheidt der H. Schrifture, Rott. 1728. 8^o.

Aanmerkingen tot Verklaaringe en Bevestinge vvn de Oude, Gesonde, Beproefde en goddelijke Leere enz. opgegeeven van Fr. Ad. Lampe, Hoogleeraar en Predikant enz. Rott. 1729. 8^o.

Vervolg van de Aanmerkingen enz. tegens hetgeen bij form van Disputen is opentlijk geleert enz. Rott. 1730. 8^o.

Over het wesen en de onsterfelijkheid van 's Menschen ziel, Rott. 1838. 8^o.

Kort vertoog van de waarheid der Heilige Schriftuur. Rott. 1738. 8^o.

Behalve deze geschriften worden nog anderen, van hem geschreven, genoemd, die evenwel zijn naam niet dragen.

Zie Wilhelmius, Lijkreden op Fruytier; de la Rue, Geletterd Zeel. 2^o druk, bl. 58-61; Vrolikhert, Vliss. Kerkhemel, bl. 195-200; Burman, Traject. Erudit. p. 94; van Abkoude, Naamreg. van Nederd. Boeken, D. I. St. III; Ypeij, Gesch. van de Krist. Kerk in de achttiende eeuw, D. VII. bl. 247, 270-274; Ypeij en Dermout, Gesch. der Ned. Herv. Kerk. D. III. bl. 181, 187, 202; Schotel, Kerk. Dordr. D. II. bl. 53, 247; van Harderwijk, Naaml. en Levensbijz. der Pred. te Rott. bl. 63, 64; Glasius, Godgel. Nederl.