Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 6

[Frederik III]

FREDERIK III, of van Blankenheim, een en vijftigste Bisschop van Utrecht, was Bisschop van Straatsburg, toen hij, op aandrang van Willem van Gulik, Hertog van Gelder, tot opvolger van Floris van Wevelikhoven, in 1393, gekozen werd. Hij had te voren te Parijs gestudeerd en er zelfs lessen in de regtswetenschap gegeven. Al dadelijk na zijne plegtige intrede binnen Utrecht was hij genoodzaakt het zwaard op te nemen tegen twee Westfaalsche Edelen, Bitter en Jan van Raasveld, van wie het sticht veel overlast had. Hij behaalde in Augustus 1394 eene volkomene overwinning en keerde met grooten buit huiswaarts.

Al de krijgsverrigtingen, waarin Frederik van Blankenheim gewikkeld was, gedurende de dertig jaren van zijn bestuur, kunnen wij hier in het breede niet vermelden. Genoeg zij echter de herinnering, dat hij in 1395, na het sluiten van een verbond met de Friezen en andere naburige staten, te veld trok tegen Reinoud IV, Burggraaf van Koeverden, die een willekeurig bestuur over geheel Drenthe uitoefende, en dat hij dezen op het slot Koeverden belegerde, hem tot de overgave dwong, als krijgsgevangene naar het slot Hardenberg voerde, en met hem den 14^den Mei 1397 een verdrag sloot, waarbij Reinoud, na verloop van vijf jaren, afstand deed van alle aanspraak op de heerlijkheid Koeverden en van zijn vroeger regtsgebied in Drenthe. De Drenthenaren, de knevelarijen des Heeren van Koeverden moede, onderwierpen zich gaarne aan den Bisschop, die dan ook bij een open brief hunne aloude regten en voorregten beloofde te handhaven. Hij liet daartoe de oude regten, de wettelijke gebruiken en de gewoonten van Drenthe bijeenzamelen, en verschafte alzoo een blijvenden waarborg voor het behoud van het oude Drentsche Landregt.

De geschillen en vijandelijkheden tusschen Bisschop Frederik en de stad Groningen, die hem als wereldlijk vorst niet wilde erkennen, werden in 1402 door een wapenstilstand van twee jaren geschorst; doch niet eerder dan in 1419 werd Frederik van Blankenheim aldaar, onder zekere voorwaarden, gehuldigd en als wettig Heer aangenomen.

Kort na het sluiten van bovengenoemden wapenstilstand, was de Arkelsche krijg uitgebroken, en ook daarin werd Bisschop Frederik gewikkeld; hij wist echter de partijen tot een vergelijk te treffen, en eene oproerige beweging, door de Arkel's gezinden in 1413 in de stad Utrecht ontstaan, te dempen.

Gedurende de burgertwisten in Holland, ten jare 1416 ontstaan door den dood van Hertog Willem, wist Bisschop Frederik eene onzijdigheid te bewaren, waardoor hij in staat was een hevige opstand, in genoemd jaar te Zwolle tegen zijn

bestuur uitgebroken, te bedwingen. In het volgende jaar belegerde hij den weerspannigen dienstman Everwijn van Gutterswijck, op zijn slot te Nienhuis, en zag zich in 1419, zoo als wij gemeld hebben, tot Heer van Groningen aangenomen.

De laatste levensjaren van Frederik van Blankenheim werden mede door het krijgsrumoer verontrust, en deden hem nieuwe lauweren plukken. Hij wist in den met Holland en Gelderland tegen hem uitgebarsten oorlog in 1420 zijnen ouden roem staande houden. De bijzonderheden van dien krijg liggen buiten ons bestek. Op acht en zeventigjarigen leeftijd stelde hij zich in 1421 aan het hoofd van een talrijk leger, en zijne krachtige houding heeft voorzeker niet weinig bijgedragen tot het sluiten van den vrede, hetwelk in Mei 1423 plaats had.

Kort daarop, en wel den 9^den October van genoemd jaar, overleed Bisschop Frederik, in eenen meer dan tachtigjarigen ouderdom. Zijn sterven geschiedde niet op het slot Ter Horst of te Vollenhove, maar te Utrecht, dewijl hij op denzelfden dag van zijn overlijden in de Domkerk aldaar begraven is. Dat die begravenis zoo spoedig plaats had of kon plaats hebben, kwam daardoor, dat, zoolang de overledene Bisschop niet begraven was, de Kapittelen niet vermogten te zamen komen ter bezorging van eenen opvolger, en men zijn dood toch wel eenigen tijd van te voren zal hebben zien aankomen, om alles vooraf voor de plegtige begrafenis gereed te maken. Zijn lijk werd in de Domkerk ter aarde besteld en zijne rustplaats met een gedenkteeken voorzien, hetwelk tot heden bewaard is en het volgende opschrift draagt:

dat is: Het grootmagtige opperhoofd, Frederik van Blankenheim, naar zijn geslacht van adel, wordt onder dit kunstwerk besloten. Het ontroofde Koeverden door geweld terugvorderende, hergaf hij het Graafschap Drenthe aan zijne kerk, nadat hij het weleer weerspannig Groningen ook aan het vaderland hergeven had. Die zelfde versterkte ook Holten en Kuynre, daarenboven begreep hij te moeten koopen het land-

schap Stellingwerf, en onderwierp zich, door het af te branden, Schoterwerf. Zoo was hij den lastigen lastig en schutte den onschuldigen. Rijnenstein en Everstein sloopte hij naar verdiensten. Voor zijn dood werd het hem vergund dertig jaren te regeren. In het jaar 1423, den 9^den October, week hij (door den dood) uit den goeden strijd.

Alle schrijvers wijden uit in den lof van Frederik van Blankenheim, die gedurende dertig jaren met wijsheid en verstand het bisdom regeerde. Hij werd door zijne tijdgenooten een geleerd, voorzigtig en deugdzaam man genoemd en om zijne schoone rijzige gestalte geroemd. Niet te ontkennen is het evenwel, dat het geestelijk welzijn zijner onderdanen hem minder ter harte ging, dan hunne stoffelijke belangen, en dat hij tot het verbeteren der geestelijkheid geene pogingen heeft aangewend. Zijne dapperheid en doorzigt bleken overvloedig gedurende zijne regering, en dat hij een diepen blik had geslagen in de gebeurtenissen van zijnen tijd en in den toestand der maatschappij bij zijn sterven, is op te maken uit de voorspelling der woelingen die het bederf der geestelijkheid zoude te voorschijn roepen; eene voorspelling die niet heeft gefaald.

Zie Schotanus, Friesche Hist. bl. 202, 203, 222, 225, 226, 235, 236; (van Heussen en van Rhijn), Oudheden van Gron. bl. 4, 5, 40, 43, 485, 525; Picardt, Antiquit. en Annales Drenth. bl. 303, 304, 305, 307, 436; Cortgeen, Stichtsche Cleyne Chronicke, bl 41-43; Burman, Utrechtsche Jaarb. D. I. bl. 55, 57, 83, 138, 277-279; Sjoerds, Jaarb. D. IV. bl. 76, 77, 80-88, 92, 151, 211, 219-221, 256, 266, 285, 287, 311, 337, 362, 505; Tegenw. staat van Utr. D. I. bl. 79-85: Wagenaar, Vaderl. Hist. D. III. bl. 333, 492; Hoogstraten, Woordenb. op Blankenheim; Luiscius, Woordenb. op Blankenheim; Kok, Vad. Woordenb D. XVI bl. 480-484; de Chalmot, Woordenb. op Blankenheim; (Loosjes) Karakterk. D. II. bl. 79; Scheltema, Staatk. Nederl. D. II. bl. 548, 549; Westendorp, Jaarb. D II. bl. 256, 257, 260-263, 280, 300, 301, 304, 305, 312, 338, 352, 360, 373, 402; Arend, Algem. Geschied des Vaderl. D II. St. II. bl. 343-353, 526-538, St. VI. bl. 493, 494; van der Chijs, de Munten der Bisschoppen van Utrecht, bl. 142.