Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 6

[Petrus Francius]

FRANCIUS (Petrus) werd geboren te Amsterdam den 19^den Augustus 1645, en was de zoon van Jacob de Frans, Directeur der postwagen op 's Gravenhage. Hij genoot op de Latijnsche school het onderwijs van den geleerden Rector Hadrianus Junius, en gaf al vroeg blijken van de zucht voor de beoefening der Latijnsche, Grieksche en Nederduitsche talen. Hij vertrok vervolgens naar de Leidsche Hoogeschool,

legde er zich op de geschiedenis en andere fraaije wetenschappen, onder de beide Gronoviussen, toe, bezocht Engeland, Frankrijk en Italië, en werd te Angers tot Doctor in de beide regten bevorderd. Hij knoopte met de voornaamste geleerden van zijnen tijd vriendschap aan, en keerde naar zijne geboorteplaats terug, waar de regering hem in 1674 aanstelde tot Hoogleeraar der geschiedenis en welsprekendheid aan de Doorluchtige school, nadat hij in 1672 in de groote gehoorzaal reeds eene redevoering over de beoefening der welsprekendheid gehouden had. Hij aanvaardde zijne betrekking den 20^sten April met het houden eener rede: de Historiarum utilitate. In 1686 werd hem insgelijks het onderwijs in de Grieksche taal opgedragen, en hij bedankte in 1692 voor het beroep naar Leiden als Hoogleeraar in de geschiedenis en welsprekendheid, waarna zijne jaarwedde verhoogd werd en hij daarna eene openbare redevoering deed, waarmede hij Curatoren dank zeide en zich op nieuw aan hare instelling verbond, wier steun en sieraad hij was tot aan zijn overlijden, hetwelk op den 19^den Augustus, zijnen geboortedag, 1704 te Amsterdam plaats had. Zijne afbeelding ziet het licht.

Als voortreffelijk redenaar, groot geleerde, vloeijend dichter, zoowel in de Grieksche en Latijnsche als in de Nederduitsche taal, deed Francius zich kennen. Met regt verdiende hij den eernaam van Hollandsche Ovidius en van patroon der welsprekendheid, hem door een geacht schrijver gegeven. De voornaamste geleerden van zijnen tijd, zoowel binnen als buiten het land, een Graevius, Burman, Perizonius, Cuperus, Broekhuizen, een Renatus Rapin en Daniel Huët, om geen anderen te noemen, wijdden uit in zijnen lof, en koningen en vorsten beijverden zich om zijne groote talenten door gouden penningen, kettingen of andere geschenken te erkennen. Groot was de invloed dien hij door de vorming van een aantal voortreffelijke leerlingen op de beoefening der wetenschappen uitoefende, en hij handhaafde door zijne werken den roem des vaderlands, in zijne eeuw reeds zoo schitterend door Hooft en Vondel verworven. In één woord, hij was een wezenlijk sieraad in het gemeenebest der geleerdheid en letterkunde, en weinigen zijn er voor of na hem geweest, die zooveel bekwaamheden in zich vereenigden als hij. Zijne afbeelding ziet op onderscheidene wijzen het licht.

Wij missen eene volledige opgave van zijne uitgegevene werken, waaronder verscheidene kleine stukjes, alleen voor zijne leerlingen gedrukt, die buiten den boekhandel zijn gebleven. Door de hiervolgende chronologische lijst zijner geschriften, voor zoo ver die ter onzer kennisse kwamen, zullen wij trachten in dat gemis eenigzints te voorzien.

Lof- of Lijkrede op Maria Stuart, gemalin van koning William, Amst. 1677. 4^o.

Epicedium in funere Herois invicti Michaëlis Adriani Ruteri, Amst. 1677. fol. Deze lijkrede, uit elf honderd verzen bestaande, werd door den vervaardiger, daags na de begrafenis van den grooten zeeheld, op het koor der nieuwe kerk uitgesproken. Dezelve werd door hem in het Nederduitsch vertaald uitgegeven, onder den titel van Lijkgezang ter uijtvaard van den grooten Zee-Held M.A. de Ruyter, Amst. 1677. 12^o.

Poëmata, Amst. 1682. 8^o. ibid. 1697. 8^o.

In laudem Theae Sinensis Anacreontica duo, Amst. 1685. 4^o.

Oratio de usu et praestantia Linguae Graecae, Amst. 1686. 4^o.

Orationes, Amst. 1692. 8^o. ibid. 1705. 8^o.

Epistola prima, secunda et tertia ad C. Valerium Accinctum, vero nomine Jacobum Perizonium, Amst. 1696. 4^o.

(Met Perizonius) Bellum Litterarum, Amst. 1696. 8^o.

Vindiciae censurae Graecanicae in nuperum carmen graecum ad C. Valerium Accinctum, Amst. 1696. 4^o.

Specimen primum et alterum Eloquentiae exterioris etc. Amst. 1697-1700. 8^o. 2 vol. Lugd. Bat. 1715. 8^o.

Gregorius Nazianzenus van de Mededeelzaamheidt, uit het Grieks in 't Neêrlands overgebragt door Petrus Francius, Amst. 1699. 8^o. (Uittreksels uit dit geschrift worden gevonden bij Pars, Naamrol, bl. 360-361 en Scheltema, Mengelwerk, D. III. St. II. bl. 171-208.)

Kerkreden van 't jubeljaar, in 't koor der Nieuwe Kerke, den 1^sten Januarij 1700 in 't Latijn uitgesproken, en ten dienste der Nederlanderen overgezet, Amst. 1700. 4^o.

P. Francii, Posthuma (Orationes et Carmina); accedunt illustrium Eruditorum ad eundem Epistolae, Amst. 1706. 8^o.

Verhandeling van de uitspraak en gebaarmaking van een Redenaar, uit het Frans en Latyn vertaald door J. van Zanten, Amst. 1741. 8^o. 3de druk.

Als Nederduitsch dichter deed Francius zich kennen, vooral door zijn Lijkklagt op den dood van Antonides, bij gelegenheid dat diens gedichten, na zijn dood, werden uitgegeven. Dezelve is ook geplaatst in de Nieuwe Verzameling van Nederduitsche Mengeldichten, bl. 129, in welke verzameling (bl. 126) zijn Tibulliaansch gedicht op juffer Ida ook is opgenomen.

Zie Boekz. der gel. Wereld, 1700. a. bl. 373, b. 67. 1705. a bl. 249; P. Burman, Elog. in obit. Petr. Francii, vóór diens Posthuma, (Amst. 1706. 8^o.); Brandt, Lev. van de Ruiter. bl. 1009; Pars, Naamrol, bl. 312, 360, 361; Wagenaar, Vaderl. Hist, D. I. Voorrede, bl. VI. D. XI. bl. 329-332; Saxe, Onom. Liter., T. V. p. 247, 248, Annot. p. 623; Hoogstraten, Woordenb.; Luiscius, Woordenb.; van Abkoude, Naamreg. van Ned. Boek., D. I. St. I; Ferwerda, Cat. Univ. D. I. St. II. p. 359, St. VII. bl. 252, Supplem. Catal. St. II. bl. 29;

de Vries, Geschied. der Ned. Dichtk. D. I. bl. 281; Hoeufft, Parnas.-Latin. Belg. p. 191-193; Peerlkamp, de Poët-Lat. Nederl. p. 446-453; Witsen Geysbeek, Woordenb. van Ned. Dicht., D. II. bl. 329-339; Siegenbeek, Geschied. der Ned. Letterk., bl. 184, 221; van Lennep, Illustr. Amst. Athen. memor., p. 47, 53, 162, 187; van Kampen, Geschied. der Ned. Letterk. en Wetensch. D. I. bl. 366, 426, D. III. bl. 126; Collot d' Escury, Holl. roem, D. IV. St. I. bl. 41, 44, 45, Aant. bl. 14, 173, 248, 256, 260, 261, St. II. bl. 183, 377; Cat. van de Bibl. der Maatsch. van Ned. Letterk. te Leid. D. I. b. bl. 3. D. II. bl. 224, 259, 512; Muller, Cat. van Portrett. bl. 88; van Leeuwen, Cat. der Prov. Bibl. van Friesl. bl. 3, 4.