Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 6

[Anton Reinhard Falck]

FALCK (Anton Reinhard), uit hetzelfde geslacht gesproten, werd te Utrecht den 19^den Maart 1777 geboren. Zijn grootvader, Anton Reinhard Falck, was als Luitenant der infanterie den 11^den October 1746 in den slag bij Rocoux gesneuveld, en zijn vader, Otto Willem Falck, was in dienst der Oost-Indische Compagnie, en had eenige jaren te Patna in Bengalen als Resident doorgebragt. Op zijne terugreis had hij zich opgehouden aan de Kaap de Goede Hoop, was daar in 1776 met Engela Apolonia Bergh gehuwd, zette zich vervolgens te Utrecht neder, en werd, na de geboorte van zijnen zoon, in 1785, Directeur der Oost-Indische Compagnie, waarna hij zich te Amsterdam nederzette.

Het was daar dat Falck zijne eerste opleiding kreeg, en zijne ouders verzuimden niets om reeds vroeg zijnen gelukkigen aanleg te ontwikkelen. Van de Latijnsche school vertrok hij naar het Athenaeum, waar hij de lessen van den beroemden Cras met goed gevolg hoorde, en den grond legde voor zijne studiën aan de Leidsche Hoogeschool, waar hij den 26sten Junij 1799 tot Doctor in de regten bevorderd werd, na de verdediging van zijn proefschrift de Matrimonio, waarin hij eene ongewone kennis blijken deed.

Na nog eenige Hoogduitsche Hoogescholen bezocht te hebben, vertoefde hij eenigen tijd te Göttingen, om de lessen in de diplomatie te volgen, keerde in 1800 te Amsterdam terug, en werd er lid der stedelijke regering en in 1802 gezantschaps-secretaris voor de Bataafsche Republiek te Madrid. De minister Meijnders, waaronder hij onmiddellijk stond, overtuigd van de kundigheden van Falck, liet aan hem het geheele beheer der zaken, ja zelfs de briefwisseling met zijn gouvernement, over; doch toen hij in 1805 werd teruggeroepen, volgde hem Falck weldra. Hij zag zijn vaderland tot een koningrijk verheffen, onder een vreemden vorst, en alle daartegen in het werk gestelde pogingen waren vruchteloos. Hij verliet daarop zijne staatkundige loopbaan, en verwijderde zich van het hof. Hij aanvaarde evenwel later het ambt van Secretaris van Buitenlandsche zaken, en ging in 1808 in dezelfde betrekking over bij het ministerie van Marine en Koloniën. Na den afstand van Koning Lodewijk, die Falck's uitmuntende hoedanigheden naar waarde wist te schatten, onttrok hij zich aan alle openbare betrekkingen, om zich geheel aan de beoefening der letteren en wetenschappen toe te wijden.

Met diep leedwezen zag hij de inlijving van ons land in het Fransche keizerrijk aan, en dat hij niet kroop voor den magtigen beheerscher, staat tot zijne eer aangeteekend. Hij raakte hierdoor bij de keizerlijke politie verdacht, en zou voorzeker hare wraak niet ontgaan zijn, indien hij niet tijdig het land had verlaten. Hij begaf zich naar het Noorden van Europa, bezocht Duitschland, Denemarken en Zweden, doch zag zijn plan om Petersburg te bezoeken mislukken. Een van zijne letterkundige voortbrengselen, waarvan straks nader, had aan die reis zijnen oorsprong te danken. Te Stokholm had hij, daartoe aangezocht door groothandelaars te Amsterdam, de belangen des handels bevorderd.

In 1812 in het vaderland teruggekeerd, werd hij benoemd tot Kapitein eener afdeeling van de Nationale garde te Amsterdam, en toen in 1813 het keizerrijk zijnen val nabij was, begaf Falck zich, aan het hoofd der garde, naar het stadhuis, en deed daar, door zijne krachtige taal, den raad besluiten om de zaak des vaderlands te omhelzen. Stout voorzeker was dit bestaan; maar de gevolgen hoogst belangrijk, en het legde den grond voor de bevrijding des vaderlands. Na de vervulling van het secretariaat bij het voorloopig algemeen bestuur in den Haag, werd Falck Secretaris van Staat, en in 1819 zag hij zich met eene buitengewone zending naar Weenen afgevaardigd, om de onderhandelingen met den Duitschen Bond, wegens het hertogdom Luxemburg, ten einde te helpen brengen. Kort vóór dien tijd was hij tot Minister voor het Publieke onderwijs, de Nationale Nijverheid en de Kolonien verkozen, en het was in deze betrekking, die hij tot 1824 bekleedde, dat kunsten en wetenschappen bloeiden en hij zich jegens dezen zeer verdienstelijk maakte. Reeds in 1818 had hij aan België een bewijs gegeven hoezeer hem den bloei der wetenschappen ter harte ging, door de oprigting van drie Hoogescholen, namelijk te Gend, Luik en te Leuven, en door de herstelling der Academie van wetenschappen en fraaije letteren.

In 1824 werd Falck benoemd tot buitengewoon Gezant naar Engeland, om aldaar, in vereeniging met den Ambassadeur Fagel, de onderhandelingen wegens Indië te hervatten. Na het sluiten van het verdrag van Maart 1824, keerde hij naar 's Hage terug, om van daar als opvolger van Fagel weder derwaarts te vertrekken. Als zoodanig sloot hij in 1827 een verdrag met de Vereenigde Staten van Mexico, en in 1829 met het Gemeenebest van Columbia. In het laatstgenoemde jaar bemerkte Falck maar al te zeer dat zijne raadgevingen in den wind werden geslagen, en dat hij 's Konings vertrouwen niet meer zóó bezat, om te Londen langer nuttig te kunnen zijn. Na de Belgische omwenteling van 1830 verklaarde hij zich voor de scheiding tusschen Holland en België, en hij liet geene pogingen onbeproefd om zijnen vorst daartoe over te

halen. Het gevolg hiervan was dat Willem I, die toen tegen die scheiding nog krachtig weerstand bood, hem in 1832 terug riep.

Met den titel van Minister van Staat trok Falck zich terug, en vestigde zich op het huis ter Noot nabij 's Gravenhage, waar de beoefening der wetenschappen zijne uitspanning was. Na het sluiten van den vrede tusschen Holland en Belgie werd Falck in 1839 tot vertegenwoordiger van den Koning der Nederlanden te Brussel aangesteld, eene schitterende vergoeding voor zijne terugroeping uit Londen. Hoogst welkom was zijne komst in Belgie, en deze heeft voorzeker niet weinig gestrekt, om den band van vriendschap tusschen de beide natien naauwer toe te halen.

Na reeds eenigen tijd aan ziekte onderhevig geweest te zijn, overleed Falck te Brussel op den 16^den Maart 1843. Zijn dood was een gevoelig verlies voor het Belgische volk, hetwelk zulks ook toonde te gevoelen, en tevens hulde bragt aan zijne verdiensten, bij de plegtige vervoering van zijn lijk naar Utrecht, waar het in den grafkelder zijner familie werd bijgezet. De afbeelding van Falck ziet het licht. Zijne nagedachtenis is gehuldigd door een gedenkpenning, door de kundige hand van den graveur J. Wiener vervaardigd. Falck was den 2^den December 1817 gehuwd met R.A. Baronnesse de Roisin, gesproten uit een adellijk geslacht in Henegouwen. Waar zoovele beroemde mannen uitvoerig den lof van Falck, als staatsman, geleerde, bevorderaar van kunsten en wetenschappen en als mensch verkondigd hebben, zullen wij het niet wagen bij bovenstaande levensschets een woord daarvan over te nemen of trachten er iets aan toe te voegen. De indruk, die deze beroemde man op zijne tijdgenooten gemaakt heeft, is nog niet vergeten, en welligt is de tijd nog niet daar, om al zijne handelingen uit het juiste oogpunt te beschouwen. Het bedrijvig leven liet Falck niet toe om vele vruchten van zijne studien door den druk bekend te maken, van daar dat wij slechts van zijne hand bezitten de volgende werken en verhandelingen, die getiteld zijn:

Disputatio juridica de Matrimonio ex sententia celebb. Imm. Kant et Joh. G. Fichte, Amst. 1799, 8^o.

Idé der ontwikkeling van 's menschen zedelijken aanleg in de geschiedenis opgespoord. Geplaatst in van Hemert's Magazijn voor de kritische wijsbegeerte enz. 4^de deel, 2^de en 3^de stuk, Amst. 1801.

Over het mislukken van alle wijsgeerige proeven eener théodicée. Geplaatst in hetzelfde Magazijn, 5^de deel, 1^ste stuk.

Over den invloed der beschaving van de Nederlandsche natie op de verlichting van de Noordsche volken, Amst. 1813. 4^o.

In de Gedenkschriften van de derde klasse van het Nederlandsche Instituut, 1^ste deel bl. 28, wordt nog melding gemaakt

van eenige berigten van Falck getiteld: Eenige letterkundige berigten wegens Denemarken, en inzonderheid wegens de nieuw opgerigte Academie te Christiania in Noorwegen, en Aanteekeningen en aanmerkingen over den staat der Academien en geleerdheid in Denemarken en Zweden. Voorts dient hier nog vermeld te worden, dat Falck niet alleen Latijnsche maar Hollandsche en Fransche verzen vervaardigde, en dat zijne Brieven te 's Hage, in 1857, door den druk zijn bekend gemaakt, die, loopende van 1795 tot 1843, de confidentieele correspondentie bevatten, meerendeels gehouden tijdens zijn verblijf in Frankrijk, Duitschland, Spanje en Engeland, gedurende zijn ambteloos leven en eindelijk als Gezant in Belgie. Het is deze belangrijke bron, die wij, met de hier onder aangehaalde werken, ten sterkste aanbevelen, om eenmaal eene waardige levensbeschrijving van den onvergetelijken Falck het licht te doen zien.

Zie Nieuwe Algem. Konst- en Letterb., D. XII. bl. 93; Algemeen Handelsbl., 20 Maart 1843; Gallerie historiq. des Contempor., T. IV., pag. 345; Kesteloot, Hulde aan de nagedachtenis van Mr. A.R. Falck, 's Hage 1844, 8_o. met portr.; de Reiffenberg, Quelq. mots sur feu A.R. Falck, Brux, 1844, 8^o.; Handel. der Jaarl. Verg. van de Maatsch. der Nederl. letterk. te Leid. 1843, bl. 40-43; Programma van het Prov. Utr. genootsch., 1843, bl. 34-39; Algem. Konst- en Letterb., 1846. D. I., bl. 1-4; Mr. Jeronimo de Vries, Iets bij het nadenken over een afgestorven vriend; Biograph. Univ., T. VII, p. 184, 185; Bosscha, Neerl. Held. te land,, D. III. St. II., bl. 682 en volg.; Kron. van het hist. Gen. te Utr., D. II. bl. 22; Muller, Cat. van portr., bl. 84.