Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 5

[Emanuel Philibert]

EMANUEL PHILIBERT, Hertog van Savoijen, was geboren te Chambery, de hoofdstad van het Hertogdom Savoijen, den 8^ste Julij 1528 en een zoon van Karel III, Hertog van Savoijen, en van Beatrix, dochter des Konings van Portugal. In zijne jeugd, wegens zijne zwakke gezondheid, tot den geestelijken stand bestemd, veranderde hij na den dood van zijnen oudsten broeder van voornemen; en daar zijn vader door de Franschen van zijn land was beroofd, en hij overtuigd was alleen door den oorlog zijne staten terug te kunnen erlangen, wilde hij Karel V in 1541 naar Afrika volgen, en vergezelde hij dezen in 1545 naar Duitschland waar hij zich verdienstelijk maakte in den strijd tegen het Smalkadisch verbond, en ter belooning daarvan tot Vlies-ridder benoemd werd. In 1552 in Piemont teruggekeerd, wendde hij te vergeefs pogingen aan, om zijne landen van de Fransche heerschappij te bevrijden, en keerde in Duitschland terug, waar hij zich weldra in het beleg van Metz en van Terouane met roem overlaadde, en het bevel had over het keizerlijke leger in de belegering van Hesdin. Na den dood van zijnen vader in 1553 was slechts een klein gedeelte van zijne Staten nog vrij, maar nieuwe overwinningen der Franschen benevelden zijne hoop, die bij den afstand van Karel V en den vrede van Vaucelle in 1556 geheel vernietigd werd, doordien daarbij de beide magtigste vorsten overeen kwamen Piemont en Savoijen onderling te verdeelen. De vrede was echter van korten duur, en naauwelijks waren de eerste vijandelijkheden daar of Emanuël Philibert behaalde in 1557

in den slag bij St. Quentin nieuwe lauweren. Twee jaren te voren was hij door Filips II, wiens moeder eene zuster was van die des Hertogs, tot Landvoogd der Nederlanden aangesteld, hij vergezelde nu dien vorst naar Engeland, bij gelegenheid van diens huwelijk met Koningin Maria, en werd in 1559 bij den vrede van Chateau-Cambresis in zijne Staten hersteld. Hij huwde kort daarop Margaretha, zuster van Hendrik II, Koning van Frankrijk, tegelijker tijd dat Filips II met Elizabeth, dochter van genoemden vorst, in het huwelijk trad. Op de reis naar zijne staten vertoefde hij te Brussel en gaf de regering der Nederlanden aan Margaretha van Oostenrijk over. Na dien afstand ligt zijn leven buiten ons bestek. Hij overleed den 30^sten Augustus 1580, nalatende een zoon Karel Emanuël, die hem in het Hertogdom opvolgde.

Als Landvoogd maakte Emanuël Philibert zich zeer verdienstelijk. Hij wist den Koning het eischen van den honderdsten en vijftigsten penning af te raden, was bemind om zijne zedelijke hoedanigheden en zijnen ijver in het bevorderen der wetenschappen. Zijne zinspreuk was: Infestis infestus (Vijandig den vijanden). Hij droeg den bijnaam van IJzeren Hoofd. Zijne afbeelding ziet op onderscheidene wijzen het licht.

Zie Bor, Nederl. Oorl. B. I. bl. 2 (2), B. IV. bl. 181 (128); van Meteren, Nederl. Hist. D. I. bl. 131, 151, D. III. bl. 418; Wagenaar, Vaderl. Hist. D. V. bl. 339, D. VI. bl. 5, 14, 18, 33, 35, 37, 38, 52, D. VIII. bl. 320; Scheltema, Staatk. Nederl. D. I. bl. 330, 331, D. II bl. 580, 581; Kok, Vaderl. Woordenb. D. XIII. bl. 271; Biograph. Univers. T. XVII. p. 318, 319.