Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Joannes Drusius]

DRUSIUS (Joannes), geboren te Oudenaarden in Vlaanderen, den 28^sten Junij 1550. Zijn vader was Clemens van den Driesche en zijne moeder Elizabeth Decker. Na de gewoonte van zijnen tijd veranderde hij later zijnen naam in Drieschius, en verzachtte dien vervolgens welluidendheidshalve in Drusius. Door zijne ouders, die toen nog de Roomsche kerkleer beleden, tot den geestelijken stand bestemd, vertrok hij reeds op zijn tiende jaar naar de Latijnsche school te Gent, van waar hij zich in 1563 naar Leuven begaf, om de beginselen der wijsbegeerte te leeren, en in 1567 tot de Hoogeschool dier stad overging, waar hij het onderwijs van Cornelius Valorius genoot. Intusschen had zijn vader het Hervormd geloof omhelsd, en was hij bij de komst van Alva naar Engeland gevlugt, met achterlating van betrekkingen en bezittingen. Zijne vrouw, de oude kerkleer getrouw blijvende, riep haren zoon naar Oudenaarden terug, om hem te Doornik de Fransche taal te doen aannemen, en hem voor de kerk te behouden. Maar de Hervorming had ook hem bereikt, en toen zijn vader hem uit Engeland eenen brief zond, aarzelde hij niet, om, zonder voorkennis van zijne bloedverwanten, zijne geboorteplaats te verlaten, en over Oostende naar Londen te vertrekken, waar hij vóór het einde van 1567 door zijnen vader met open armen ontvangen werd, die, ofschoon door Alva van het grootste gedeelte zijner middelen beroofd, voor zijne verdere opleiding eerst te Londen en vervolgens te Cambridge zorg droeg, in welke laatste plaats hij, toen reeds bijzondere lust tot de beoefening der Oostersche talen bespeurende, eerst het onderwijs ontving in de Hebreeuwsche taal van den beroemden Chevallier, en later zich ook met de borst op de Wijsbegeerte en Grieksche Letterkunde toelegde. Door aanhoudende beoefening der Hebreeuwsche taal en letteren, ook door zich met de Rabbijnsche schrijvers bezig te houden, verkreeg hij zoodanigen roem, dat niet alleen voorname Engelschen, na zijne terugkeer te Londen, van zijne lessen gebruik kwamen maken, maar hij ook, toen hij door den Parijschen moord op den 24^sten Augustus 1572 was teruggehouden om naar Frankrijk te gaan ter meerdere beoefening der wijsbegeerte, gelijktijdig eene beroeping als Hoogleeraar in de Hebreeuwsche taal aan de Hoogescholen te Cambridge en Oxford ontving, welke laatste aanbieding hij volgde en aldaar vier jaren de Oostersche talen, en vooral het Hebreeuwsch, niet zonder roem onderwees.

Na de pacificatie van Gent, die aan alle geloofsvervolging een einde zou maken, verliet Drusius, door verlangen naar zijne geboorteplaats, Engeland, waar hij acht jaren lang eene eervolle loopbaan geleid had, keerde naar Vlaanderen weder,

van waar hij zich weldra naar Zeeland begaf, toen hij na eenig verblijf aldaar, door de voorspraak der Staten van Holland, den 20^sten Junij 1577 tot Hoogleeraar in de Hebreeuwsche, Chaldeeuwsche en Syrische talen aan de Hoogeschool te Leiden werd aangesteld.

Acht jaren lang mogt Drusius dien post met lof bekleeden, toen hem in 1585 dezelfde waardigheid aan de pas opgerigte Franeker Hoogeschool werd aangeboden. Voordeeliger voorwaarden deden hem die roepstem opvolgen, en ondanks de vermaning van Prins Willem I aan Curatoren, dat zij zich zulk een man niet moesten laten ontsnappen, liet men hem tot groote schade der Leidsche Hoogeschool gaan. In Junij 1585 aanvaardde hij zijnen nieuwen post, en heeft dien met luister, een en dertig jaren tot aan zijnen dood, waargenomen. Wel had hij in 1603 om zijn ontslag gevraagd, maar zoo zeer stelde men zijn onderwijs op prijs, dat men niet alleen alles aanwendde om hem van dat voornemen af te brengen, maar hem ook bij het klimmen zijner jaren den vereerenden last opdroeg, om Sixtinus Amama, een hem waardige leerling, op te kweeken en te vormen, om hem op den leerstoel te Franeker op te volgen.

Drusius overleed den 12^den Februarij 1616, en werd in de groote kerk te Franeker begraven, terwijl zijn ambtgenoot, Johannes Maccovius, op hem eene lijk- en lofrede hield, die evenwel niet is uitgegeven. Zijne afbeelding is in de Alma Academia Lugdunensis en elders uitgegeven. Drusius was den 12^den October 1580 gehuwd met Maria van der Varent, uit Roomsche ouders te Gent geboren. Zij begunstigde in het geheim de Hervorming en beleed na haar huwelijk openlijk de gezuiverde leer. Zij overleed te Franeker in 1599 en was een voorbeeld van deugd en weldadigheid, zoodat de armen van Franeker bij haren dood uitriepen: Zij was de moeder der behoeftigen, en aller troost in tegenspoed.’ Het huwelijk van Drusius werd met drie kinderen gezegend, een zoon die volgt, en twee dochters, Agneta, geboren in 1582 en gehuwd met Abel Curiander of Heerman, en Johanna, geboren in 1587, en gehuwd met Abraham Valk.

Niet alleen in Friesland, in Nederland, maar schier door geheel Europa was de naam van Drusius beroemd. Zijne kennis der gewijde talen was zoo groot, dat de Noord-Hollandsche Synode hem in 1594 met Petrus Plancius en Ludovicus de Dieu, tot reviseur der aan Marnix opgedragene Bijbelvertaling benoemde. Toen de dood van laatstgenoemde dezen arbeid afbrak legde de Algemeene Staten hem in 1600, tegen toelegging van een jaargeld van 400 guldens, de verpligting op, eenen Commentarius over het Oude Testament zamen te stellen, waarvoor hij gehouden zou zijn om de Chaldeeuwsche, Grieksche en Latijnsche vertalingen van hetzelve met elkander te verge-

lijken. In 1601 verzochten zij de Staten van Friesland, om ten behoeve van dit gewigtig maar veel omvattend werk, Drusius van allen arbeid te ontslaan, die hem zou kunnen belemmeren, waarop hem vrijheid gegeven werd alle Academische verrigtingen na te laten, en verwierf hij een schrijver, zoo lang hij met de hem opgedragene taak bezig zou zijn. Onvermoeid zette hij zijnen arbeid voort, waarvan de door de Dordsche Synode benoemde Bijbelvertalers geen gebruik maakten, daar Drusius hun niet regtzinnig genoeg was. Niettemin zijn er vele geschriften van Drusius zamengesteld, gedeeltelijk door hem, gedeeltelijk door Amama, in het licht gegeven, waarvan wij de titels hier zullen laten volgen:

Fragmenta veterum interpretum Graecorum in Psalmos Davidis, Antv. 1581. 4^o.

Commentarius ad voces Ebraicas N. Test. Antv. 1582. 4^o. et Fran. 1616. 4^o.

Quaestionum et Responsionum libri III ad varia scripturae sacrae loca, Lugd. Bat. 1583. 8^o. Amst. 1598. 8^o. Fran. 1599. 8^o.

Animadversionum libri duo, Lugd. Bat. 1585. 8^o. Fran. 1633. 4^o.

Esthera, ex interpr. S. Pagnini, Joh. Drusii in eam annotationes; accedunt Additiones apocryphae, Lugd. Bat. 1586. 8^o.

Historia Ruth, lat. cum commentario. Eadem Gr. cum Notis. Additur Tractatus, an Ruben Mandragoras invenerit, Fran. 1586. 8^o.

Miscellaneorum Locutionum Sacrarum Centuriae duae Fran. 1586. 8^o.

Alphabetum Ebraicum vetus; C. Sententiae veterum sapientium, charactere Hebr. Latino et Graeco, cum Notis, Fran. 1587. 4^o.

Parallela sacra locorum Veteris et Novi Testamenti cum Notis, Fran. 1588 4^o.

Notae in Grammaticam Hebraeam Nicalai Clenardi, Lugd. Bat. 1589. 4^o.

Proverbiorum Classes duae. Item Sententiae Salomonis et allegoriae, etc. Lugd. Bat. 1590. 4^o.

Observationum sacrarum libri XVI secunda cura meliores. Lugd. Bat. 1594. 8^o.

De Quaesitis per Epistolas, Lugd. Bat. 1595 8^o.

Lectiones in Prophetas, Amos, Nahum, Habacuc, Sophoniam, Joëlem, Jonam, Abdiam. Item in Gr. editionem conjectenea; et Interpr. Vet. Fragmenta, Lugd. Bat. 1595. 8^o. et curanti S. Amama. Amst. 1627. 8^o.

ΣOΦIA ΣEIPAX, sive Ecclesiasticus, gr. et lat. cum Notis, Fran. 1596. 4^o. id. 1615. 4^o.

Proverbia Ben Sirae, lat. cum comment. Item Adagiorum Ebr. decuriae aliquot, Fran. 1597. 4^o.

In Proph. Hoseam Lectiones. Item in Gr. edit LXX Conjectanea et vet. Interpretum Fragmenta, Fran. 1599. 8^o.

De Literis servilibus libri duo. Lugd. Bat. 1599. 8^o.

In Proph. Amos Lectiones etc. Fran. 1600. 8^o.

Liber Hasmonaerum prior, Gr. et Lat. cum Notis. Item disputatio Alberici Gentilis, Fran. 1600. 4^o.

Tabulae in Grammaticam Chaldeam, Fran. 1602. 8^o.

De Nomine Dei Elohim, Fran. 1603. 8^o.

De Hasidaeis in libris Machabaeorum, Fran. 1603. 8^o.

Tetragrammaton, Fran. 1604. 4^o. Ibid. Amst. 1634. 4^o.

De Tribus sectis Judaeorum; adversus N. Serarium, Fran. 1605. 8^o. et, curante Amama, Arnh. 1619. 4^o.

Ad Minervae Serarii Resp. Fran. 1606. 8^o.

Sulpitii severi Historia sacra, cum emend. et comm. Fran. 1607. 8^o.

Grammatica Linguae sanctae nova, Fran. 1612. 4^o.

Apothegmata Ebr. et Arabum, lat. cum scholiis. Fran. 1612. 4^o.

Annotationum s. Praeteritorum in Nov. Test. libr. X, Fran. 1612, 1616. 4^o. 2 volum. Amst. 1632. 4^o.

Henoch, Fran. 1615. 4^o,

Commentarius ad loca difficiliora Pentateuchi, Fran. 1617. 4^o.

Commentarius ad loca Jos. Jud et Sam. Fran. 1618. 4^o.

Fragmenta Vet. interpretum Graecorum in totum Vet. Test. cum Notis, Arnh. 1622. 4^o.

Commentarius in XII Proph. minor. Fran. 1627. 4^o.

Commentarius in L. Coheleth, Fran. 1635. 4^o.

Commentarius in L. Jobi. Amst. 1636. 4^o.

De werken van Drusius zijn bijeen uitgegeven onder den titel van Joh. Drusii, Opera theologica, exegetica, cet. Arnh. et Amst. 1622-1636. 10 vol. 4^o.

De ongedrukte geschriften van Drusius, vroeger bewaard bij de Hoogeschool te Franeker, zijn, na de opheffing van deze instelling, naar Leeuwarden overgebragt en worden daar bewaard. Waar de 2300 Latijnsche Brieven gebleven zijn, die, behalve de Hebreeuwsche, Grieksche, Fransche, Engelsche en Vlaamsche aan hem geadresseerd waren, is niet bekend. Zij doen ons, met zijne gedrukte werken, een denkbeeld vormen van de werkzaamheid van eenen man, die met naauwgezetten ijver en trouw de pligten aan zijn Hoogleeraarsambt verbonden, waarnam.

Dat zulk een man bij zijne tijdgenooten in hooge achting stond, zoowel om zijne zeldzame geleerdheid als beminnelijke eigenschappen, zal niemand verwonderen. Zoo wel de ververmaarde Marnix van St. Aldegonde als Theodorus Beza, zoowel de Protestantsche Isacus Casaubonus als de Roomschgezinde Richard Simon hebben breed uitgewijd

in zijnen lof; maar ook die man, die bij zijne uitstekende talenten de nederigheid zelve was, werd door anderen, door insgelijks groote geleerden, gedwarsboomd, gehaat, ja gescholden. Hetgeen een Rivetus, een Serarius, een Sybrand Lubbertus, een Baillet, maar bovenal een Scaliger, eertijds zijn vriend, tegen hem schreven, is dáár, om het vermelde te staven. En vraagt men nu waarom was dat? dan zal de onpartijdige geschiedschrijver moeten antwoorden, ‘omdat hij de man was die, volgens Brandt, geene zaken verwierp, indien de redenen tot hare verwerping hem niet bondig genoeg voorkwamen, en die zich niet schaamde om zijn gevoelen te veranderen en het zijne voor beter vaarwel te zeggen, wanneer de bewijzen ten tegendeele hem gunstig toeschenen; omdat hij voor zich in zijnen godgeleerden arbeid eenige vrijheid vroeg, in het verklaren van den tekst, vooral, ‘waar de uitleggers zoo uiteenloopen, dat men schier niet weet,’ wien te volgen, en eindelijk omdat hij zijnen eigenen, vrijen weg bewandelde en in zijn oordeel onafhankelijk bleef.

Zie A. Curiander, Vitae operumque J. Drusii delineatio, (Fran. 1616), Sweertius, Ath. Belg. p. 420, 421; Brandt, Hist. der Ref. D. II. bl. 325; Foppens, Bibl. Belg. T. II. p. 632, 633; Vriemoet, Ath. Fris. p. 49-64; Paquot, Mémoir. T. V. p. 104-128; Saxe, Onom. Liter. T. III. p. 540, 541; van Kampen, Geschied. der Ned. Lett. en Wet. D. I. bl. 283, 292; Collot d'Escury, Holl. Roem. D. III. Aant. bl. 374, 375; Ypey en Dermont, Geschied. der Ned. Herv. Kerk, D. II. bl. 305, Aant. bl. 208, 246-248, 351; Herzog, Encycl. für Prot. Theol. und Kirche; Siegenbeek, Gesch. der Leidsche Hoogesch. D. I. bl. 33, 54, 55, 71, D. II. Toev. en Bijl. bl. 57; van Kampen, Lev. van beroemde Nederl. D. II. bl. 1-29; Cat. van de Bibl. der Maatsch. van Ned. Letterk. te Leiden, D. I. bl. 103, D. II. bl. 426; Glasius, Godgel. Nederl. D. I. bl. 391-395; Muller, Cat. van Portr. bl. 74; Dezelfde, Cat. van Godgel. Werk. bl. 103; Delprat, Verh. over de Broed. van G. Groote, bl. 159, Noot 2; de Navorscher, D. VI. bl. 107.