Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Agge Donia]

DONIA (Agge). Het geslacht Donia was een der oudsten van Friesland. Reeds in 1182 ontmoeten wij eenen Tjaling Donia, als de stichter van het klooster Oudendale bij Lidlum, en in 1248 eenen Tjaerd Donia, die in dat jaar aanvoerder schijnt geweest te zijn van zijne landgenooten, aan wien Graaf Willem II, later Roomsch Koning, het bezit van de stad Aken te danken had, en door wiens bemiddeling bij den vorst, de Friezen, die op pauselijke uitnoodiging in zijn leger dienden, verlof kregen naar hun land terug te trekken. De hier volgende personen waren evenwel van de eerstgenoemden geene afstammelingen; maar wel van Tjerk of Sierk Harinxma, die, toen hij de stins Donia te Oosterend in bezit kreeg, den naam van Donia voor den zijnen aannam, die dan ook op zijn zeven zonen is overgegaan, welke het geslacht hebben voortgeplant. Zes daarvan hebben zich in de geschiedenis van Friesland bekend gemaakt, door hun aandeel aan de, in de tweede helft der vijftiende eeuw, gevoerde burgertwisten aldaar, en is alzoo het tijdvak van hunne deelneming daaraan met regt de Donia krijg genoemd geworden.

Agge Donia, de oudste zoon van Tjerk Harinxma Donia en van Auck Donia, gaf de voornaamste aanleiding tot dien krijg. Hij was heerschzuchtig van aard en niet kun-

nende dulden dat zijn neef Watse Harinxma in Slooten meer gezag uitoefende dan hij, verlict hij de zijde der Schieringers, tot welke partij hij met zijn geheel geslacht behoorde, en vereenigde zich met de Vetkoopers. Op den 10den Julij 1458 werd door hem en de zijnen, aangevoerd door Janke Douwma, de stad Slooten in brand gestoken, en de stins van Harinxma belegerd. Doch door de Schieringers ontzet, was Donia na een hevig gevecht genoodzaakt te vlugten. Zijn eigen huis in Slooten werd in bezit genomen. Hij zelf keerde daar nimmer weder, en toen hij later weder tot de Schieringers overging, erlangde hij slechts eene schadeloosstelling in geld. Ondanks dezen eersten tegenspoed zette Donia zijne geweldenarijen voort, en veroverde in 1459 de stins van Jouke Galama te Akmarijp in Utingeradeel. Van hieruit beroofde en plunderde hij het omliggende land en werd te vergeefs belegerd. Wat er verder in den zoogenaamden Donia-krijg door hem verrigt is, wordt niet bepaald aangewezen, en behoort ook hier niet vermeld te worden. Genoeg zij het te melden dat Donia zich door wreedheid onderscheidde, en daarom de straf verdiend had die hem later te beurt viel. Op last van Jarich en Hero Hottinga, werd hij op den 16^den Mei 1491 op de voorvaderlijke stins te Oosterend, waar hij toen zijn verblijf hield, door twee in geestelijk gewaad vermomde gezellen verrast; hij zelf zwaar gewond naar Hottinga huis te Wommels gevangen gevoerd, en zijn slot onder den voet gehaald. Wat er verder van hem geworden is wordt niet vermeld. Misschien is hij op Wommels gestorven. Schotanus zegt van hem: gelijk hij menig een had arm gemaakt en mishandeld, alzoo leed hij dat in zijn uitersten ouderdom wederom. Hij was gehuwd met Tieth Albada en had bij haar zes kinderen. Zijn zoon, Doetze Donia, maakte zich later beroemd door zijne dappere verdediging van de stins te Tjerkwerd en door zijn verder aandeel aan den gevoerden burgeroorlog.

Zie Winsemius, Chron. van Friesl. B. X. bl. 309, B. XI. bl. 324, 325; Schotanus, Friessche Hist. B. XI. bl. 375; Fokke Sjoerds, Friessche Jaarb. D. II. bl. 410, D. III. bl. 32; Kok, Vaderl. Woordenb. D. XII. bl. 443; Bosscha, Neêrl. Held. te Land, D. I. bl. 35; Arend, Algem, geschied. des Vaderl. D. II. St. III. bl. 208, 213-216, 438, 454; van Sminia, Nieuwe Naaml. van Grietm. bl. 277-279.