Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Cornelis van Bynkershoek]

BYNKERSHOEK (Cornelis van), zoon van Cornelis Stevensen van Bynkershoek en van Sara Remeus, geboren den 29sten Mei 1673 te Middelburg, waar zijn vader koopman was en eene uitgebreide zeilmakerij had, werd 10 jaren oud zijnde op de Latijnsche scholen geplaatst, bier maakte hij in korte tijd zulke vorderingen, dat hij genoegzaam alle zijne medeleerlingen voorbij streefde, en met de eerste prijzen aan de naarstigheid toegekend, met lof bekroond werd.

Daarna werd hij door zijne ouders naar de Hoogeschool van Franeker gezonden, met inzigt om hem tot Predikant te doen opleiden, waarop zijne moeder inzonderheid gesteld was; te dien einde leerde hij de Hebreeuwsche taal bij den Hoogleeraar Jacobus Rhenferd, woonde ook het Grieksche collegie van Nicolaas Blankaart bij, en oefende zich tot uitspanning in de Mathesis en Regten. Het tweede jaar woonde hij ook de Godgeleerde lessen bij van den Hoogleeraar Campegius Vitringa den ouden, en Herman Alexander Roëll, doch verwisselde die voorgenomene hoofdstudie weldra met die van de Regtsgeleerdheid, door een dergelijk geval als waardoor de beroemde Boerhave bewogen werd, zijn voornemen van Predikant te worden te laten varen. Bynkershoek namenlijk in zeker gezelschap zijnde, waar men op den Hoogleeraar Roëll smaalde en sommige zijner gevoelens met de grootste liefdeloosheid voor ketterij en als godloos uitmaakte, nam de partij van zijnen Meester op, en verdedigde die met al de

vurigheid aan een vlug jongeling eigen; dit was genoeg om hem zelven van onregtzinnigheid verdacht te maken, en alle bevordering in de loopbaan, die hij was ingetreden, te doen stremmen. Op raad van den Hoogleeraar Cornelius van Eek, die hem in bijzondere vriendschap had genomen, verwisselde hij nu van studie. Hoe zeer de jonge Bynkershoek hiermede in zijn schik was, bleek nog in het vervolg, toen hij zijne Verhandeling, de Lege Rhodia de Jactu in 't licht gaf, naderhand in zijne Opera Minora ingelijfd, in welker opdragt hij den Hoogleeraar van Eck, nog hartelijk dankt voor den hem gegeven raad, om de loopbaan der Godgeleerdheid te verlaten en die der Regtsgeleerdheid in te treden.

Hiertoe eens bepaald zijnde, legde hij zich met allen ijver op de studie der Regten toe, tevens de middelen tot de verkrijging van andere Letterkundige Wetenschappen niet verwaarloozende. Ook gaf hij welhaast blijken van zijne vorderingen door het uitgeven en openlijk verdedigen van zijne Verhandeling de Fundamentis Juris Feudalis, onder voorzitting van den Hoogleeraar Sebastiaan Schelkens. Onder den beroemden Ulrik Huber verdedigde hij menigmaal als Defendens een Akademisch Dispunt, en kwam wederom als Auteur te voorschijn met eene drieledige Dissertatie, die hij schreef over de Lex lecta, necdum intellecta, wordende met de laatste van deze drie in het jaar 1694 tot de Doctorale waardigheid gepromoveerd.

Aldus zijnen Akademischen loop voleind hebbende, begaf hij zich met der woon naar 's Gravenhage, ten einde aldaar de praktijk als Advokaat uit te oefenen. Hier verwierf hij eenen ongemeenen roem, door zijne kunde, gegrondheid in het advyseren en onkreukbare eerlijkheid in het waarnemen van deze bediening, en de roep over zijne bekwaamheid was zoo groot, dat Czaar Peter de Groote, tijdens zijne eerste verblijf in Holland in 1697, ijverige pogingen aanwendde, om hem tot zijne dienst over te halen, aan welk aanzoek Bynkershoek zou hebben toegegeven, indien het verschil van taal geen belemmering had opgeleverd. In het jaar 1704, werd hij wegens de Zeeuwsche stad Tholen, tot Raadsheer; en eindelijk in het jaar 1724 tot President van de hoogste Regtbank over Holland en Zeeland aangesteld.

Tweemalen was Bynkershoek getrouwd, eerst met Esther van Buytenheim, bij wie hij 13 kinderen verwekte, 11 dochters en 2 zoons, van welke hem alleen 6 dochters overleefd hebben. Voor de tweede maal trouwde Bynkershoek, met Gerardina Kloot, weduwe van Pieter van Hoorn, die hem geene kinderen geschonken heeft.

In den nanacht tusschen den 15den en 16den April 1743, werd deze beroemde man door eene beroerte aangetast, die hem oogenblikkelijk van de spraak, ja zelfs, naar het scheen, van alle kennis beroofde, waarop hij den volgenden nacht in den

zelfden toestand overleed, zonder een woord te hebben kunnen uiten.

Men ontmoet een keurig afbeeldsel van hem ten jare 1733 door Philip van Dijk geschilderd, naderhand in het koper gebragt door Jacobus Houbraken in folio, en hetwelk aan het hoofd van zijne Quaestiones Juris Privati is geplaatst. Nog bestaat er een portret van hem in 4^o door Pieter Tanjé gegraveerd.

Van Bynkershoek zien de volgende werken het licht:

Over de Contracten. 1697.

De Nieuwe oprechte Haagsche Mercuur. 's Gravenb. 1698, over welke uitgave hij naderhand berouw had, zoodat hij het duur liet opkoopen, doch in 1745 werd het te Utrecht herdrukt.

Observationes Juris Romani. 's Hag. 1710 et 1734. 2 vol.

Opuscula varii argumenti. Leyd. 1719.

Opera minora. Leyd. 1730

Quaestiones Juris Publici et Juris Privati, welk werk in het Nederduitsch vertaald het licht zag, onder den titel van:

Verhandelingen van Staats-Zaaken enz. tweede druk. Leyd. 1740. 2 deelen 8^o, derde druk Leyd. 1745, vierde druk Amst. 1747. gr. 8^o. en

Verhandelingen over Burgerlijke Regtzaaken, in vier boeken, met veele Gewysdens der beyde Hooge Gerechtshoven doormengt. Amst. 1747. 2 deelen gr. 8^o.

Alle zijne werken werden na zijnen dood uitgegeven onder den titel van:

Opera omnia. Leyd. 1760. IV vol. 4^o, herdrukt Genev. II vol. fol. en andermaal Leyd. 1766. 2 deel. fol.

Onkreukbaar was Bynkershoek in het uitoefenen van het regt, volgende in zijne advysen de wetten, en waar die niet duidelijk spraken, zijne groote kunde en ervarenheid in duistere zaken te baat nemende, en wee dengenen die het durfde wagen, pogingen aan te wenden om hem, door beloften en geschenken, in de behandeling van een proces, op zijne zijde te lokken. Een zeer aanzienlijk Heer, die een zwaar proces voor den Hoogen Raad hangende had, kwam hem eens een rijk geschenk aanbieden, indien Bynkershoek hem daarin gunstig wilde zijn. Deze laatste nam dit zoo euvel op, dat hij dien aanbieder, op eene onzachte wijze de deur uitstootte, zoodat hij op de straat tegen den grond viel; waarop hij naar zijnen buurman, die er ooggetuige van was, toetrad, en zeide: ‘Hij zocht mij te corrumperen.’ Omtrent het Staatsregt was hij een ijverig aanhanger van die partij, welke tegen het overwegend gezag der Stadhouders was gekant.

Zie Saxe, Onomast. Liter., Pars V. pag. 495; van Abkoude, Naamr. van Nederd. Boeken, D. I. St. I en IV; Kok, Vaderl. Woordenb.; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; de Feller, Diot. Hist.; Scheltema, Peter de Groote, Keizer van Rusl., D. II. bl. 311; van Kampen, Geschied. der Nederl. Letteren en Wetens., D. II. bl. 310; Biogr. Nation.; Algem. Woordenb. der

Zamenl.; (de Jong), Alphab. Naaml. van Boeken; Jaarboekje van de Regterl. Magt van 1839, Hoogeraad bl. 55 en 56; Biogr. Univ.; J.H. philipse, Oratio de Cornelio Bynkershoekio Joto egregio in Ann. Acad. Groning. 1821-1822.