Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Lodewijk Graaf van Byland]

BYLANDT (Lodewijk Graaf van), jongste zoon van Lodewijk Roeleman, Heer van Halt, Kleefsch-Brandenbursch Regeringsraad en van Christiana Louisa Maria Baronnesse van Heyden, geboren in 1718, deed zijne eerste reis in 1736, als Adelborst naar Curaçao, en werd in 1747 tot Kapitein benoemd. Hij had in 1756, bij een eskader van acht schepen onder den Schout bij Nacht N.W. van Wassenaar, naar de Middellandsche zee bestemd, bevel op de West-Stellingwerf van 20 stukken en in 1768 bij een dergelijk eskader met de zelfde bestemming, onder den Vice-Admiraal Roemer Vlacq, op de Thetis van 24 stukken. Zijne leermeesters waren de Luitenant-Admiralen Schrijver, Lijnslager en van Wassenaer. De eerstgemelde sprak reeds vroeg van hem met hoogen lof en toen in 1776 een eskader naar de Middelandsche zee was gezonden ter beteugeling van de rooverijen der Marokkanen, werd het bevel daarover, gedurende de afwezigheid van den Schout bij Nacht

Pichot, opgedragen aan van Bylandt, die destijds onder de kundigste en ijverigste Officieren gerangschikt werd. Wel mislukte voor een deel zijn aanval op twee rooversvaartuigen in eene baai in de nabijheid van Tetuan, doch deze aanval had toch het voordeel dat de Marokkanen vooreerst geen zee durfde kiezen, en toen zij zich daartoe verstoutten, door de Kapiteins May en Jan Hendrik van Kinsbergen met moed werden aangegrepen en omstreeks half Augustus kwam de Schout bij Nacht Pichot bij het eskader aan en vertrok Bylandt weder naar het Vaderland.

Nadat hij in 1777 uit hoofde der geschillen met Groot-Brittanje over den handel met de Noord-Amerikaansche volkplantingen, ter bescherming van de Zeevaart, als Schout bij Nacht met een gewapend konvooi naar de West-Indië was gezonden, had in 1779 de noodlottige ontmoeting plaats met den Commodore Fielding, die in last had het konvooi waarover Bylandt het bevel voerde, te onderzoeken. Deze weigerde zulks, schoot op de daartoe afgezondene booten, kreeg daarop van drie Engelsche schepen de laag, en beantwoordde dat vuur op gelijke wijze. Overtuigd echter dat het wegens de groote overmagt niet mogelijk was het gevecht langer vol te houden, en de koopvaarders te beschermen, deed hij het sein om te strijken en zich over te geven, doch vergezelde het konvooi te Portsmouth, alwaar het opgebragt werd. Deze gebeurtenis maakte hier te Lande eenen zeer ongunstigen indruk en men beweerde, dat aan den Schout bij Nacht geheime bevelen waren gegeven, waaraan de overgave van het konvooi moest worden toegeschreven. Door den Stadhouder teruggeroepen, verzocht hij dat zijn gedrag door eenen krijgsraad zoude onderzocht worden. Dit had plaats, en na een zeer uitvoerig en omslagtig regtsgeding, gaf de Advocaat-Fiscaal te kennen, dat de Schout bij Nacht zich omtrent alle punten van bezwaar volkomen had geregtvaardigd en dat geene beschuldiging ten zijnen laste kon worden ingebragt. De leden van den Hoogen Zeekrijgsraad vereenigden zich eenparig met dat gevoelen en verklaarden, dat de Graaf van Bylandt zich in dit netelig en hagchelijk voorval als een Officier van eer, gedragen, oordeel, soldaat- en zeemanschap gebruikt, en in alle opzigten zich van zijnen pligt had gekweten, zoodat hij behoorde te worden vrijgesproken, gelijk dan ook werd gedaan. Kort na de uitspraak van dit vonnis, kreeg Bylandt het bevel over vijf schepen, bestemd om de koopvaarders naar Lissabon te geleiden, en was juist uit Texel gezeild, toen de oorlogsverklaring van Engeland werd vernomen. Hij bereikte intusschen gelukkig zijne bestemming, werd in 1781 tot Vice-Admiraal bevorderd en kwam in het begin van December behouden in Texel terug. In 1782 was Bylandt met een eskader van 11 à 12 schepen uit Texel gezeild, in afwachting van nadere bevelen van den Prins. Spoedig ontving hij bevel met zijne schepen voor Goeree en Zeeland te kruissen, ten einde het uitloopen der oorlogschepen van daar gemakkelijk te maken. Terwijl hij aan dit be-

vel voldeed, voegde zich wel een schip de Kortenaar en twee kotters bij zijn eskader, doch tegenwind belette hem naar Zeeland te zeilen en hij keerde naar Texel terug. Later bevond hij zich als Tweede Bevelhebber onder den Vice-Admiraal Hartsinck, bij de aanzienlijke vloot van 33 oorlogschepen, die den 7den Julij 1782 uit Texel zeilde, om de Oost- en West-Indische schepen zoowel als de Oostzeevaarders onder behoorlijk geleide te doen vertrekken en de Oostindische retourvloot, die te Drontheim lag, af te halen. Een en ander doel werd geheel of gedeeltelijk bereikt, doch de uit de Oostzee terugkeerende schepen en de Oostindievaarders konden niet naar het Vaderland worden gevoerd, en de vloot zelve liep den 16den Augustus, wegens gebrek, weder binnen, zonder een der beraamde plannen te kunnen uitvoeren. In het zelfde jaar gaf een voorstel van den Franschen Gezant, om eenige schepen naar Brest te zenden, ten einde eene vereeniging en gemeenschappelijke werking (concert) der Fransche en Nederlandsche vloten te bewerkstelligen, aanleiding tot nieuwe moeijelijkheden. Niettegenstaande de bedenkingen door den Stadhouder, door de geraadpleegden Zee-Officieren en door anderen tegen de bedoelde expeditie ingebragt, besloot men om tien oorlogschepen naar Brest te zenden. De Vice-Admiraal Bylandt, tot Bevelhebber van het eskader benoemd, gaf te kennen, dat de uitvoering van dien last, ook uit hoofde van gebrek aan levens middelen en den slechten toestand der schepen, onmogelijk was, hetgeen bevestigd werd door de eenparige verklaring van de Kapiteinen, die voor den togt waren aangewezen en van al de Vlag-Officieren in Texel tegeuwoordig. Het schijnt overigens, dat destijds bij velen, en ook bij Bylandt, de vrees bestond, dat met de voorgestelde expeditie niets minder werd bedoeld, dan het Gemeenebest meer en meer afhankelijk te maken van Frankrijk, en eenen waarborg te verkrijgen voor de handelingen ten aanzien van Engeland. Intusschen was berigt ontvangen, dat in Duins een vijandelijk eskader werd verzameld, en men oordeelde mitsdien de termijn verloopen, binnen welken de schepen met gerustheid naar Brest konden worden gezonden, zoodat besloten werd, daartoe niet meer over te gaan. Zoodra het mislukken bekend werd van eene expeditie, waarvan zoo velen zich het heil van den Staat en de vernedering der gehate Engelschen hadden voorgesteld, openbaarde zich een hevig misnoegen. Niet alleen Bylandt maar ook de Stadhouder werd beschuldigd van nalatigheid, van Engelschgezindheid en van verstandhouding met den vijand. De toenmalige verdeeldheid der gemoederen werkte hiertoe mede en de magtige staatkundige partij, die tegen den Stadhouder en zijne aanhangers in zoo groote mate opgewonden was, maakte van de zaak gebruik, om den Prins in een ongunstig en hatelijk daglicht te stellen en eene blaam te werpen op degenen; die hem en zijn geslacht waren toegedaan.

Op voorstel der Staten van Holland werd, in December 1783, na langdurige beraadslagingen aan eene bijzondere Staats-Commissie

opgedragen, om een nader onderzoek te doen. Naar aanleiding van het ingediend verslag, werd besloten, dat door een Generaal-Collegie van Admiraliteit eene vervolging zou worden ingesteld tegen de in de zaak van Brest betrokkene Officieren. De Staten van Gelderland bragten echter bedenkingen in tegen de zamenstelling eener vierschaar van gedelegeerde regters, verboden den Vice-Admiraal daarvoor te verschijnen, en namen hem als ingezeten dier provincie in hunne bescherming. Deze poging was vruchteloos, maar de steeds toenemende onlusten beletteden de bijeenkomst der Regters en de daaropvolgende Staatsomwenteling van 1787 had ten gevolge, dat aan de zaak geen voortgang werd gegeven. Wat overigens in die oogenblikken van opgewondenheid het oordeel moge geweest zijn van hen, die in den Graaf van Bylandt vooral een trouwen aanklever van den Stadhouder en van het Huis van Oranje zagen, bevoegde tijdgenooten reeds noemden hem onder de Zee-Officieren, die door ijver uitmuntten, die ondervinding met grondige kennis vereenigde, en gewigtige diensten bewezen. Onder anderen heeft hij dit ook gedaan door de uitgave van een hoogst belangrijk werk, tot opschrift voerende:

Zeetactiek of Grondregelen der Krijgskunde ter zee. Amst. 1767. 2 deel. met pl., het eerste dat in Nederland over dit onderwerp gedrukt werd.

Bovendien ziet van hem het licht:

Memorie behelzende een voordracht van deszelfs gehouden conduites omtrent de geordonneerde expeditie naar Brest.

Later tot Luitenant-Admiraal bevorderd en tot Inspecteur-Commandant van het korps Zee-Artilleristen benoemd, overleed hij ongehuwd te Hoeven den 28sten December 1793. Hij werd in deze waardigheden door Joan Arnold Zoutman, den held van Doggersbank, opgevolgd.

Zijn oudere broeder Roeleman Ferdinand Graaf van Byland-Halt, geboren den 27sten Mei 1716, bekleedde bij het leger den rang van Luitenant-Generaal der Infanterie en is Kommandant geweest der toenmalige vesting Arnhem, hij overleed in 1790, was in 1745 gehuwd met Anna Barouuesse van Friesheim, en verwekte bij haar drie zoons en vier dochters, onder zijne zonen was Frederik Sigismund Graaf van Bylandt-Halt, die volgt.

Zie, behalve zijne hierboven vermelde Memorie, Nederl. Jaarb. 1780, D. I. bl. 130, 491, 512 enz.; Vaderl. Hist. ten verv. op Wagenaar, D. II. bl. 168-176, 259, 260, D. IV. bl. 317-343, D. VI. bl. 155, 160-185, D. XI bl. 423 en 424; Bedenkingen over de mislukking der expeditie na Brest, October 1783; Rapport van de Heeren door H.H.M. Gecomm. tot het onderzoek enz. wegens het verzenden van tien schepen naar Brest 1785; Rendorp, Memorien, D. II. bl. 211, 218; Kluit, Over den Engelschen Oorlog, bl. 171; Kok, Vaderl. Woordenb., D. III bl 1070-1075; C. van der Aa, Geschied. van den Oorl. 1793-1802, D. I. bl. 75 en 76; de zelfde, Geschied. der Vereen. Nederl., D. VI.

bl. 93 en volg.; de zelfde, Leven van Willem V, D. II. bl. 442-445; von Martens, Erzühl. Merkw. Fülle d. neuern Europ. Volokenrechts, Th. II. S. 15; Stuart, Vaderl. Hist., D. III. bl. 226-228, 401-406, 415, 418, 431, 441-446, D. IV. bl. 6, 251, 280, 402; Collot d'Escury, Holland's Roem, D. VI. St. I. bl. 388; Bilderdijk, Geschied. des Vaderl., D. XII. bl. 45, 153 en 154; van Hall, Leven van Rinsbergen, bl. 68. 102; de Jonge, Geschied. van het Nederl. Zeew, D. V. bl. 300-477, 647, 669, D. VI. St. I. bl. 21, 25, 36. 54, 69, 82-137, 326, 338; Groen van Prinsterer, Handb. der Geschied van het Vaderl., D. II. bl. 878, 899.