Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Johannes Buys]

BUYS (Johannes), geboren den 24sten Junij 1764 te Diemen, van ouders uit den burgerstand, werd reeds in zijne jeugd door den kundigen Benjamin Bosma in de Wis- en Natuurkunde onderwezen en om zijne bijzondere vorderingen, tot medeonderwijzer aan Bosma's instituut aangesteld. Verder legde hij zich op den koophandel toe en werd Makelaar, doch bleef tevens zijne geliefkoosde wetenschap beoefenen en vormde door onvermoeide werkzaamheid en vlijt zich zelven zoodanig, dat zijne kennis in Natuur- en Sterrekunde hem onder de geleerden eene waardige plaats deed verwerven. Hij was, met Coenraad Wertz, de eerste hervormer der Stads-Armenscholen te Amsterdam, van welke hij 35 jaren Curator was, eene inrigting, die buiten 's Lands zelfs grooten lof mogt verwerven. Lange tijd was hij ook Hoofdbestuurder der Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen, aan welke hij in onderscheidene betrekkingen groote diensten bewees. Hij behaalde in 1798 eene dubbele gouden gedenkpenning bij die Maatschappij voor zijn Natuurkundig schoolboek, hetwelk zulk een goed onthaal genoot, dat het eenen herdruk vorderde, waarin voor zoo ver het de aanleg en aard van het geschrift gedoogden, de voortgang dier wetenschap werd in acht genomen. Drie jaren later behaalde hij bij de zelfde Maatschappij eenen zilveren eerepenning op eene prijsvraag, verlangende een

Betoog van het schadelijke der vooroordeelen, omtrent het horoscooptrekken en planeetlezen; terwijl de Volksnatuurkunde, voornamelijk door hem geschreven ter bestrijding van het bijgeloof bij de geringe volksklasse, door die Maatschappij in 1811 in het licht gegeven, hoezeer niet bekroond, Buys tot schrijver had. In 1818 gaf de zelfde Maatschappij zijne

Gronden der Natuurkunde uit.

Ook gaf Buys in de Verhandelingen der Maatschappij van Wetenschappen te Haarlem eene verklaring van den Echo te Muiderberg, en in de Vaderlandsche Letteroefeningen voor 1817, N^o. 9 eenen uitgebreiden brief over het Dierlijk Magnetismus.

Bij de Maatschappij Felix Meritis, nam hij ook lang onvermoeid het lectoraat in de Natuurkunde met den besten uitslag waar, en huldigde aldaar de nagedachtenis van Henricus Aeneae, wien hij als Lector opvolgde. Ook was hij Lid der Plaatselijke

Schoolcommissie te Amsterdam. Heldere kennis, juist oordeel en de geschiktheid, om andere bevattelijk en gemakkelijk mede te deelen, wat hij zelf wist, kenmerkte hem als schrijver.

Buys overleed op zijn buitenverblijf het Huis ten Bosch bij Maarsen den 29sten Augustus 1838.

Het ontbrak hem niet aan bewijzen van erkentenis zijner verdiensten, zoo werd hij in 1808 Lid der Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen te Haarlem, in 1812 van het Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke Wijsbegeerte te Rotterdam, in 1819 van het Utrechtsch Genootschap en in 1830 van de Eerste klasse van het Koninklijk Nederlands Instituut, van hetwelk hij in 1834 het algemeen Voorzitterschap bekleedde, in welk zelfde jaar Z.M. den Koning hem de Ridderorde van den Nederlandschen Leeuw schonk. Van het Wiskundig genootschap: Een onvermoeide arbeid komt alles te boven, was hij buitengewoon Lid van Verdiensten in het Wetenschappelijke vak.

Zijne beeldtenis gaat in plaat uit, gegraveerd door Dirk Jurrian Sluyter in folio.

Zie Algem. Konst- en Letterb. 1808, D. I. bl. 395, D. II. bl. 361, 1811, D. I. bl. 133-137, 1819, D. II. bl. 108, 1830, D. I. bl. 71, 1834, D. II. bl. 162, 1838, D. II. 177 en 178; Galerie Hist. des Contemp.; van Kampen, Geschied. der Nederl Lett. en Wetens., D. II. bl. 616 en 617, D. III bl. 262; Biogr. Nation.; van Wijk, Algem. Wetens. Woordenb.; Prooesverb. van de twee-en-dertigste vergad. van het Kon. Nederl. Instit.