Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Leonard du Bus de Ghisignies]

BUS DE GHISIGNIES (Leonard du), geboren te Doornik, begon reeds vroegtijdig zijne loopbaan in het Administrative vak en onderscheidde zich eerlang door een helder inzigt in de zaken, welke hem werden toevertrouwd, en door stipte naauwkeurigheid en vlijt, in de pligten, welke hij te vervullen had. Sedert geruime tijd, was hij als een werkzaam en kundig ambtenaar bekend, toen de Belgische gewesten met den Nederlandschen Staat werden zaamgesmolten en Willem I als Koning der Nederlanden den Troon beklom. Du Bus werd dan ook door dezen spoedig onderscheiden en in het jaar 1820 tot Gouverneur der provincie Antwerpen aangesteld, van waar hij in 1823 tot de zelfde belangrijke betrekking over de provincie Zuid-Braband geroepen werd. Toen in Nederland de tijdingen nopens den ongunstigen toestand der finnantiën in Indië bekend werden, werd Du Bus, den 10den Augustus 1825, met uitgebreide magt tot Commissaris-Generaal over de Nederlandsche Oostindische Bezittingen benoemd, werwaarts hij den 28sten September vertrok, terwijl hij den 2den Februarij 1826 ter reede van Batavia aankwam. Door zijne geboorte en opvoeding vreemd

aan de noordelijke gewesten des rijks, vreemd aan den handel, vreemd aan de Oostindische Bezittingen, vreemd aan de meesten der ambtenaren, welke hij in Indië zou aantreffen, ook door zijne taal, moest du Bus wel door den Koning beschouwd zijn als schitterende bekwaamheden, eenen onbevooroordeelden geest en buitengewone zelfstandigheid in zich te vereenigen, om hem eenen zoo gewigtigen last op te dragen. Ook du Bus zelve moest wel een hoog gevoel van eigen krachten hebben, om eene zoo zwaarwigtige taak te durven aanvaarden. Hier en daar werden dan ook verkeerde bezuinigingen ten opzigte van nuttige instellingen ingevoerd, zoo als de inkrimping van het zoogenaamde Constructi-magazijn te Soerabaja; het verkoopen of buiten dienst stellen van bijna alle gewapende kruisbooten tot weering van zeeroof met goed gevolg daargesteld; het verminderen van het vangloon der tijgers enz. Ook behandelde du Bus den Luitenant-Gouverneur-Generaal de Kock niet met die openhartigheid en dat vertrouwen, waarop die hooge ambtenaar door zijne edele en regtschapen inborst en zijne bekwaamheid in Indische aangelegenheden, teregt aanspraak kon maken, welk vertrouwen ongetwijfeld den geregelden gang van zaken, in de gewesten, waar de opstand woedde, zou hebben bevorderd. Evenwel is het niet te ontkennen dat du Bus in Indië veel goeds tot stand heeft gebragt. Reeds den 26sten Februarij 1826 werd het nieuwe muntstelsel ingevoerd, en de honderddeelige Nederlandsche gulden tot standpenning aangenomen, en in plaats van 120 duiten, ontving men nu slechts 100 duiten, waardoor de tractementen en dergelijke al dadelijk ⅛ verminderd werden. De tractementen werden meerendeels in koper voldaan, en door eene te spoedige invoering van zoo veel koper geld ontstonden er bij het maken van koopacten en andere contracten voorwaarden, om de betaling in gulden-zilver of gulden-koper te doen, hetgeen niet het geval zou zijn geweest, indien de 7,200,000 gulden aan duiten, welke du Bus had medegebragt langzaam in omloop waren gekomen. Nu had deze maatregel onder de Chinesche mijnwerkers op Bangka eenige onlusten ten gevolge. Was du Bus niet altijd even gelukkig in de keus van personen, aan welke hij zijn vertrouwen schonk, het is niet te ontkennen, dat hij met moed en beleid de onaangename taak van vermindering en inkrimping van het personeel in de tractementen vervulde, en dat hij in zijne ontwerpen van bezuiniging door vereenvoudiging met vele moeijelijkheden, waaronder de voortdurende oorlog op Java niet een der minste was, te kampen had; terwijl hij ook dikwijls den onwil van andere hoog geplaatste personen ondervond. Hierdoor werden eene menigte zijner pogingen verijdeld of bekwamen eene verkeerde rigting, hetwelk eene ongunstige beoordeeling zijner handelingen ten gevolge had.

Doelmatig was het op zichzelf te noemen, dat de Commissaris-Generaal op de Westkust van Nieuw Guinea, aan de Tritonsbaai het fort du Bus deed stichten, van het welk den 24sten Augustus

1828 de Nederlandsche vlag werd geheschen; min doelmatig, dat slechts een gedeelte van een eiland als Nederlandsch verklaard werd, waar het geheel vroeger, meer dan eens plegtig was in bezit genomen. Ook behartigde du Bus de belangen van den landbouw met al zijn vermogen en onder zijn bewind werd de theecultuur en de cochenille-teelt ingevoerd, en ook met het aankweeken van den kaneelboom op Java eenen aanvang gemaakt.

Tot bevordering van den handel werd ook de Javasche Bank te Batavia opgerigt, met een octrooi van 10 jaren, met 1^o Januarij 1828 aan te vangen. Groote voordeelen heeft ze den handel in de transactiën van koop en verkoop aangebragt.

Du Bus bragt de gewone uitgaven der Indische huishouding van 19 op 14 millioenen gulden; en leefde ook voor zich zelven spaarzaam en eenvoudig.

Ten bewijze van 's Konings goedeuring werd hij benoemd tot Minister van Staat en gaf, na zijne moeijelijke taak te hebben volbragt, het bewind op den 16den Januarij 1830 aan den nieuw benoemden Gouverneur-Generaal Johannes van den Bosch over. waarna hij zich den 6den Februarij naar Europa inscheepte, en den 16den Junij in Nederland aankwam. De Belgische onlusten, daarna uitgebarsten, deden hem besluiten, om in landelijke stilte te leven en aan de ontginning van heidegronden zijne verdere leeftijd te wijden. Hij overleed op zijn kasteel Westmalle, tusschen Antwerpen en Turnhout den 31sten Mei 1849.

Zijne afbeelding in steendruk treft men aan voor Onze Tijd, D. IV.

Zie van Kampen, de Nederl. buiten Europa, D. III. bl. 641, 668-677; Roorda van Eysinga, Handb. der Land- en Volkenk., B. III. D. II. bl. 218-229; Onze Tijd, D. IV. bl. 1-8; Teenstra, Nederl. Overz. Bezitt., bl. 289, 328, 589, 861-864.