Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Hendrik Boxhorn]

BOXHORN (Hendrik) of Bochorinc, geboren te Brussel in 1550 uit behoeftige doch eerlijke ouders, had tot vader Melchior Boxhorn, doodgraver aldaar, en tot moeder Gudula Labuse. Na de wijsbegeerte beoefend te hebben studeerde hij in de Godgeleerdheid te Leuven, werd Licentiaat in die wetenschap, en tot Priester geordend. Vervolgens tot Deken en Pastoor van de kerk van Sint Germain te Thienen in Braband benoemd, werd hij door den Aartsbisschop van Mechelen tot Aartspriester van dat distrikt aangesteld. In den aanvang van dezen zijnen loopbaan liet hij zulk eenen warmen ijver voor de Roomsche Godsdienst doorstralen, dat men hem Inquisiteur maakte, doch allengskens aan het weifelen geraakt zijnde over eenige leerstukken van zijne geloofshelijdenis, inzonderheid wat de transsubstantiatie en het verbod van trouwen aan de Geestelijken betreft, besloot hij eindelijk de leere van het Pausdom vaarwel te zeggen, en toen uit eenen minnehandel met Sibilla Styls een kind werd geboren, vlugtte hij met haar uit Thienen naar Mondorf in het hertogdom Berg, alwaar bij haar in Januarij 1580 trouwde; vervolgens begaf hij zich naar Wermelskerken in het zelfde hertogdom, waar hij de Roomsche godsdienst afzwoer, en gedurende zeven jaren, als Predikant de dienst waarnam; in 1595 werd hij Predikant te Woerden waar toen de Predikanten nog de leer van Luther volgde. Ook Boxhorn deed zich aanvankelijk voor als der Luthersche leer toegedaan; doch ziende, hoezeer diegenen, die eenige gehechtheid aan haar lieten blijken, van de openbere bedieningen meer en meer werden uitgesloten, hoe meer ieder jaar de als voorstanders van Luther bekend staande Regeringsleden werden verdrongen en door anderen vervangen, poogde ook Boxhorn, even als zijn ambtgenoot Segerus Koningsbergen langzamerhand en ongemerkt de Woerdenaren gezamenlijk tot de Hervormde kerk over te brengen, hetwelk hun met een groot gedeelte gelukte; zoodat hij nu Hervormd Predikant aldaar was, doch den 29sten Julij 1600, werd hij door de Stedelijke Regering van zijn ambt ontzet, omdat hij haar op den predikstoel verachtelijk ten

toon gesteld had voor de gemeente. De Kerkeraad gaf hem echter een bewijs van zijne goede diensten der gemeente bewezen, hetwelk hij aan de Staten vertoonde, die daarop besloten, hem in zijne dienst te laten en de Regering aanschreven, om indien zij eenige klagten tegen den Predikant hadden, die alsdan te brengen voor de Staten. In het jaar 1602 predikte Boxhorn te Breda; en de Kerkeraad te Woerden, vreezende dat hij aldaar zou worden beroepen, verzocht en verkreeg van de Staten het besluit, dat hij te Woerden zou blijven, opdat niet te gelijk met zijn vertrek een geheel verval in de kerk van Christus aldaar komen, en zoo de vrucht van omtrent zeven jaren verloren zou gaan. Evenwel werd het van hooger hand voor het algemeen belang beter geoordeeld, dat hij naar Breda ging, waar hij van groote vrucht en hoop voor de kerk geoordeeld werd, terwijl men zich toch te Woerden van zijn langer verblijf weinig vruchts meer beloofde, uit hoofde van de verbittering van die van de confessie jegens den persoon van Boxhorn. Hij vertrok diensvolgens naar Breda, waar hij zeer gezien was, en zoodanig in de gunst van den Gouverneur Justinus van Nassau geraakte, dat deze gemeenzaam met hem verkeerde, en hem dikwijls aan zijne tafel noodigde. Toen Breda in 1625 op nieuw in de magt der Spanjaarden geraakt was, begaf Boxhorn zich naar Leiden, alwaar hij de opvoeding van zijnen kleinzoon Marcus Zuerius Boxhorn, die volgt, bestierde, en waar hij vermoedelijk in 1631 overleed.

Hendrik was een warm verdediger van de door hem aangenomene geloofsbelijdenis, en een ijverig bestrijder der Roomschgezinde leer. Het mangelde hem ook aan geene tegenstrevers, waarvan de voornaamste was Hendrik Cuickius, Hoogleeraar in de wijsbegeerte te Leuven, Groot-Vicaris en Officiaal van den Aartsbisschop van Mechelen en eindelijk Bisschop van Roermond, die met eene pen in gal gedoopt, tegen hem heeft geschreven en hem van vele en verregaande misdrijven heeft betigt, welke beschuldigingen door Boxhorn mannelijk zijn wederlegd; terwijl hij de onwaarheid der meeste, benevens de kwaadaardige verdraaijingen van andere, middagklaar aantoonde in de beide volgende werkjes.

Apologeticus adversus Henricum Cuyckium, Lugd.-Bat. 1595 12^o.

Anticuyckius et Commentariorum de Euchuristiae Harmonia libri III. Adversus Henrici Cuyckii, Cancellarii Academiae Lovaniensis, Orationem paroeneticam, Transubstantionem Pontificiam, Missae Idolomaniam, et manducationem carnis Jesu Christi corporalem. Accessit justitia Reformationis congregationisque Ecclesiae Woerdanae, ad Christianam communitatem, cum Hollandiae et aliarum Provinciarum Belgicarum Ecclesiis ex Dei verbo reformatis, Henrico Boxhornio, Theologo Licentiato Lovaniensi, Ministro Euangelii Jesu Christi auctore. Lugd. Bat. 1598, II. Tom. 12^o.

Mede ziet van Boxhorn het licht:

Daniel, dat is, Godts oordeel voor de Victorie ende Triumph der waerheyt, teghen het Advys ende leughentael der boecken Johannis Goudae Jesuwyts Mis- ende Woordendienaars tot Brussel. 2 Tim. 3. 8. Ende gelyck Joannes en Jambres teghen Moses stonden, alsoo staen dese ook teghen de waerheyt. Schied. 1613. 4^o.

Bovendien komt nog voor:

Waerachtich verhael van de Disputatie ende het Ghespreck gehouden den vierden januarij Anno MDCXIII tusschen D. Henricum Boxhornium, Licentiaat ende Bediende des H. Evangelii tot Breda, ende M. Peeter van Doorneik, Licentiaet ende Paeps pastoor in de Haghe, by Breda. Schied. 1613. 4^o.

Zie van Goor, Beschrijv. van Breda bl. 76; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; Hermans, Conspect. Onom. Liter. pag. 13; Hermans, Bijdragen over Noord-Braband, D. I. bl. 340-342, Biogr. Univers. en vooral Bijdrag. tot de Geschied. der Evang. Luth. kerk St. III. bl. 97-106.