Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Anthonie van Bourgondie]

BOURGONDIE (Anthonie van), Graaf van la Roche in Ardennes, Heer van Crevecoeur, Vassi en Beveren, bijgenaamd de Groote Bastaard, werd geboren in 1420 en was een zoon van Filips van Bourgondië, bijgenaamd de Goede, Graaf van Holland, Zeeland enz., die hem verwekt had bij Jola Prallea, dochter van den Heer van Lisy. In 1456 tot Ridder van het Guldenvlies geslagen, trok hij in 1458 met omtrent 1000 knechten meest Lijfschutters, zijnen broeder David van Bourgondië, den vijf en vijftigste Bisschop van Utrecht, te hulp, tegen de stad Utrecht, waardoor die vrede spoedig gesloten werd. In 1464 zeilde hij met twaalf galeijen uit Sluis in Vlaanderen, ten einde eenen zeetogt tegen de ongeloovigen te doen, doch keerde uit hoofde van 's Pausen overlijden spoedig van daar terug. Toen er in 1465 onlusten tegen zijnen broeder Karel den Stoute, toen nog Graaf van Charolois gerezen waren, wist de Groote Bastaard die te bevredigen. In het zelfde jaar volgde hij dien Graaf naar Frankrijk, waar zij onderscheiden sterkten en steden wegnamen en in eenen veldslag bij Montlehery, wonderen van dapperheid bedreven. Van hier teruggekeerd werd Anthonie in het volgende jaar door Hertog Filips met een groot gevolg naar Engeland gezonden, ten einde het huwelijk tusschen Graaf Karel en Margaretha van York te sluiten.

Na in plaats van Frank van Borssele, die den 19den November 1470 overleden was, tot Houtvester van Holland te zijn aangesteld, werd Anthonie, in 1472, benevens Adolf van Ravestein broeder van Jan, Hertog van Kleef, en Gerrit Entzoon, Burgemeester van Enkhuizen, door zijnen natuurlijken broeder, Hertog Karel de Stoute gebruikt, om een verregaand oproer te Zierikzee te stillen, hetwelk ontstaan was door het invoeren van nieuwe belastingen en met zulk een onbesuisd geweld aan het hollen was, dat Jan Simonszoon Priester, en Michiel van Heenvliet, Baljuw van Zierikzee en Schouwen, terwijl zij op het stadhuis over het heffen dier belastingen in onderhandeling waren, door eene woeste menigte Poorters, met knodsen, pieken en messen gewapend, overvallen, van het leven beroofd, en dood, ten venstere uit, op straat gesmeten werden. Dit woeste geweld joeg den geheelen Raad schrik aan, zoodat de Schout zijne roede, het teeken zijner waardigheid, uit de hand smeet, ook de Burgemeesters de sleutels der stad voor de voeten der Poorters nederwierpen, en allen der vertoornde gemeente om lijfsgenade baden, die hun eindelijk vergund werd. De Poorters, de schoutsroede en de sleutels der stad opgenomen hebbende, stelden, terstond hierna, eenen Schout naar hunnen zin aan, en bevalen den oudsten en bekwaamsten Gildebroeders de regering der stad, doch dit brak hun deerlijk op; want de Afgezanten in de stad gekomen zijnde, en door Wolfert van Borssele, Heer van

Vere, geholpen, deden terstond eenige der hoofden vatten en onthalzen, waardoor het oproer gestild werd.

Door Karel de Stoute in 1475 naar Engeland gezonden ten einde Koning Eduard over te halen om in Frankrijk te vallen, had hij naauwelijks de toezegging daartoe van dien Vorst bekomen, of hij begaf zich naar Rome, met inzigt niet alleen om, door de beloofde aflaat ter gelegenheid van het Jubelfeest, zich van zijne zonden te ontlasten, maar ook om met meer luister den gewigtigen toeleg zijns broeders te volbrengen. Want Hertog Karel, overwegende, dat de aanzienlijkste zijner landen, Leenen van Duitschland of Frankrijk waren en na het overlijden zijner eenige dochter en erfgename, indien zij geene kinderen naliet, weder aan die kroonen zouden vervallen, dacht de Vorsten dier landen van dien aanzienlijken buit te ontzetten, door de aanstootelijke vlek der geboorte van zijnen bastaard-broeder uit te wisschen. Dierhalve zond Karel hem naar Italië, ten einde de Paus hem voor een wettiggeboren zoon van Hertog Filips mogt verklaren en hij alzoo het regt verkrijgen om, bij ontstentenis van erfgenamen, in de heerschappij en lande van Hertog Karel op te volgen. Zoo als dan ook, den 25sten Mei 1475, met eenige kerkelijke plechtigheden geschiedde. Na welke tijd Anthonie, om zich als eenen echten zoon uit het huis van Bourgondië te doen gelden, den zeldzamen titel van Groote Bastaard, dien hij vroeger voor eenen eernaam hield, achter liet.

Uit Italië teruggekeerd, voerde hij het bevel over het leger, dat Hertog Karel in Bourgondië op de been hield, en stond in den slag bij Nancy, den 5den Januarij 1477, zijnen broeder Karel moedig ter zijde, doch werd nadat deze gesneuveld was, krijgsgevangen gemaakt door den Hertog van Lotharingen, die hem aan den Koning van Frankrijk overgaf, welke laatste hem alom mede voerde.

Aangezien hij nu door zijn gestadig afwezen uit Holland, de zaak der houtvesterij niet naar behooren kon gadeslaan en daarin alzoo groote verwarring heerschte, werd hij in het laatst van 1477 van het houtvesterschap ontheven en dit aan Wolfert van Borssele opgedragen.

Daar men na die tijd niets meer van Anthonie vermeld vindt, schijnt hij nog een aantal jaren in stille rust te hebben doorgebragt, want eerst den 5den Mei 1504 daalde hij ten grave. Zijne beeldtenis komt voor bij Gargon, Walchersche Arkadia, D. II. bl. 106, en op twee gedenkpenningen afgebeeld bij van Mieris, Nederl. Vorsten. Zijne zinspreuk was: Nul ne s'y frotte. (Niemand stoote er zich aan). Bij zijne gemalin Maria de Vreville had hij onderscheidene kinderen verwekt, onder welke Filips van Bourgondië, die volgt.

Zie Gouthoeven, Chronycke, D. I. bl. 494; Boxhorn, Chron. van Zeel., D. II. bl. 266-273; van Mieris, Nederl. Vorsten, D. I. bl. 78, 79, 86, 88, 93, 111, 125, 127, 134, 135, 143, 359; Wagenaar, Vaderl. Hist., D. IV. bl. 124 en 125; Kok, Vaderl.

Woordenb., Bijvoeg., D. I. bl. 259; de Chalmot, Biogr. Woor denb.; Arend, Algem. Geschied. des Vaderl., D. II. St. II. bl. 50; Algem. Konst- en Letterbode voor 1846, D. I. bl. 6.