Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Jan van Beverwijck]

BEVERWIJCK (Jan van) of zoo als hij in het Latijn genoemd wordt Johannes Beverovicius, ondste zoon van Bartholomeus van Beverwijck en Maria Boot van Wezel, geboren te Dordrecht den 17den November 1594, leerde de Grieksche en Latijnsche talen onder opzigt van Gerard Johan Vossius, destijds Rector der Latijnsche scholen van die stad. Zestien jaren bereikt hebbende, zond men hem naar Leiden, alwaar hij zich vlijtig in de fraaije letteren oefende onder Dominicus Baudius en Daniel Heinsius, hoorende tevens de lessen in de Geneeskunde van Pieter Pauw en Everhard Vorstius. De sterke zucht om zich verder in het vak der Geneeskunde te bekwamen, deed hem, na een verblijf van vier jaren, Leiden verlaten, om naar Frankrijk te gaan; hier oefende hij zich onder de beroemdste Hoogleeraren in dat vak, te Caen, te Parijs en te Montpellier, en in die laatst genoemde stad, woonde hij de lessen van Jean Varande en François Ranchin bij, vervolgens reisde hij naar Padua, alwaar de heoefening der Geneeskunde destijds den hoogsten top had bereikt, en volgde de lessen van Roderik Fonseca, Santor Santorii, Jan Baptist Selvaggio en Jan Dominicus Sala; waarna hij aan die Hoogeschool tot Meester in de Vrije Kunsten en Doctor in de Medicijnen werd bevorderd. Van Padua reisde hij naar Boulogne, en oefende de praktijk onder geleide van Fabritius Bartoletti, dien hij eenigen tijd in het bezoeken van zieken vergezelde. Zich sterk genoeg gevoelende, om op eigene wieken te kunnen drijven, verlangde hij naar zijn vaderland terug te keeren; doch op de reis derwaarts, hield bij zich nog eenige tijd te

Bazel op, alwaar hij Felix Plater en Kasper Bauhinus bezocht; van hier trok hij naar Leuven om kennis te maken met Thomas Fienus en Ericius Puteanus. Te Dordrecht wedergekeerd, leide hij zich op de praktijk toe, waarin hij ongemeen wel slaagde, zoodat hij reeds in 1625 tot Stads-Doctor en Lector in de Heelkunde werd aangesteld. Ook bekwam hij door zijne geschriften weldra eenen naam, zoo als zich, met uitzondering van zijnen bloedverwant Andreas Vesalius, nog geen Geneesheer in de Nederlanden verworven had. Zij werden door geheel Europa verspreid en bragten hem met de vermaardste geleerden in briefwisseling. Behalve een zeer ervaren en schrander Geneesheer was Beverwijck daarenboven een keurig liefhebber van de Fraaije Letteren; en in de kennis der Oudheid zoo diep doorgedrongen, dat men van hem getuigde dat de geheele schat der schriften van Oud Griekenland die voor ons is bewaard gebleven, door hem gelezen en herlezen is. Ook als Grieksch, Latijnsch en Nederduitsch Dichter, maar vooral als Geschiedschrijver muntte hij onder zijne tijdgenooten uit. In 1627 werd hij Raad, in 1631 Schepen, en in 1637 Weesmeester, ook was hij onderscheidene malen wegens Dordrecht afgevaardigd ter vergadering van de Staten van Holland.

Na gedurende een tijdvak van ruim 20 jaren, de praktijk met zooveel roem en geluk uitgeoefend te hebben, overleed hij den 19den Januarij 1647 en werd in de Hoofdkerk te Dordrecht begraven, in eene kapel aan St. Barbara gewijd. Men leest dit volgende grafschrift van Daniel Heinsius op de zerk, welke zijne rustplaats bedekt.

d.i. vrij vertaald:

Van Beverwijck is twee malen getrouwd geweest; zijne eerste vrouw Anna van Duverden, liet hem geen kroost na; bij zijne tweede echtgenoot Elizabeth de Bakker, had hij acht kinderen verwekt; van welke er in 1677 slechts nog drie in leven waren; namelijk Anna van Beverwijck, getrouwd aan Jan

Dullaart; Maria van Beverwijck met Blasius van Haarlem gehuwd, en Willem van Beverwijck, die bij zijne huisvrouw, Maria van den Corput, slechts eene dochter verwekte, zoodat Beverwijck geen mannelijk oir heeft nagelaten.

Dat hij zeer werkzaam was getuigen zijne menigvuldige schriften zijnde:

Lof der Chirurgie.

Verhandeling over de Pest.

Gesprek der Ontleedkunde.

Epistolica quaestio de Vitae termino fatali, an mobili? cum doctorum responsis. Dordr. 1634. 8^o. waarvan de tweede druk wel twee derde vermeerderd, in 1636 te Leiden in 4^o. is uitgekomen, de derde in 1639 en de vierde in 1651 op nieuw vermeerderd.

Idea Medicinae veterum. Lugd. Bat. Elzev. 1637. in 12^o.

De Calculo renum et vesicae, liber singularis; cum Epistolis et consultationibus magnorum virorum. Lugdb. 1638 in 16^o.; hetwelk mede in het Nederlandsch gedrukt, is onder den titel:

Steenstuk, aanwijsende den Oirspronck, teyckenen, 't voorkomen en ghenesen van steen en Graveel.

Montanus ἐλεγχὀμενος, Sive refutatio argumentorum, quibus Michaël de Montaigne impugnat necessitatem Medicinae. Dordr. 1639. in 12^o. In het Nederduitsch:

Bergval, ofte wederlegginge van Michaël Montaigne, tegens de noodtsakelijckheydt der Geneeskonste.

De Spaensche Xerxes, ofte vergelijkinge en beschrijvinge van den Scheepstrijdt, tusschen de groote Koningen van Persen en Spanjen, tegens de verbonde Grieken ende Nederlanders. Dordr. 1639 in 4^o., tweede druk 1640, hetwelk even als de later volgende Hertog van Alva zoo ten aanzien van stijl als inhoud onder de beste Geschiedkundige schriften van dit tijdvak mag gerangschikt worden.

Het begin van Hollandt in Dordrecht, Mitsgaders der Eerster stede Beschrijvinge, Regeringe ende Regeerders: als oock de Gedenckwaerdigste geschiedenissen aldaer gevallen. Dordr. 1640. 4^o.

Claudii Salmasii, Interpretatio Hippocratei aphorismi LXIX Sect. IV de Calculo. Additae sunt Epistolae duae Joan Beverovicii, M.D. quibus respondetur. Lugdb. 1640. in 12^o.

Exercitatio in Hippocratis Aphorismum de calculo, ad Claudium Salmasium; accedunt ejusdem argumenti doctorum epistolae. Lugdb. 1641. in 12^o.

Den Hertog van Alva, Geessel van Nederlandt ende Portugal. Dordr. 1641. in 12^o.

De excellentia Foeminei sexus. Dordr, 1642. in 12^o., zijnde mede in het Nederduitsch gedrukt onder den titel:

Van de Wtnementheydt des Vrouwelijken Geslagts. Dordr. 1643. in 12^o., terwijl daarvan in 1673 te Frankfort eene Hoog-

duitsche vertaling verscheen, welk werkje door Beverwijck werd uitgegeven, om eene galanterie te bewijzen aan de geleerde Anna Maria van Schurman, die onderscheidene brieven aan hem heeft geschreven.

Van de Blauw-Schuyt. Dordr. 1642. in 12^o.

Introductio ad Medicinam indigenam, sive de Ἀυταϱϰεια singularium regionum. Lugdb. 1644. et 1663. in 12^o. In het Nederduitsch:

Inleydinge tot de Hollandse Geneesmiddelen, ofte kort bericht dat elck landt ghenoegh heeft tot onderhoudt van het leven ende de gesontheydt der Inwoonders. in 12^o.

Chirurgia, cum continuatione. Dord. 1650.

Heelkonst om uitwendig Gebreeken te Geneesen. Dordr. 1651. 8^o.

Schat der Gesondheydt en Ongesondheydt, ofte Geneeskonste van de Siekten, verciert met historiën, ende kopere platen als ook met verssen van den Heere Jacob Cats, Ridder Raedtpensionaris in Hollandt. Amst. 1660. in 4^o.

Epistolicae Quaestiones, cum Doctorum responsis. Rott. 1644 te 1665. in 8^o.

Bovendien bestaat er van hem nog eene vertaling van de

Batrachomyomachia van Homerus of strijdt tusschen de Muizen en Kikvorschen, toegepast op de Nederlandsche Oorlogenen.

De Lof der Gichte, uit het Lat. van H. Cardanus.

Ook zijn alle de Nederduitsche Medicinale werken van onzen schrijver, bijeen gedrukt, onder den titel van:

Alle de Werken, zo in de Medicyne, als Chirurgie van de Heer Joan van Beverwijck, Out Schepen der stadt Dordrecht. Amst. 1656 folio met pl. Amst. 1672 4^o. met pl. en Amst. 1680. 4^o. met pl.

Zijn wapen was een veld van azuur, met 3 zeekrabben van goud, geplaatst twee en een. Men vindt zijne afbeelding voor sommige uitgaven van zijnen Schat der Gezondheydt en Ongezondheydt.

Zie Balen, Beschr. van Dordr., bl. 983; Pars, Naamr. van de Batav. en Holl. Schrijvers, bl. 158, 159 en 305; van Hoogstraten en Brouërius van Nidek, Groot Algem. Hist. Woordenb.; Luïscius, Algem. Hist. Woordenb.; Hoeufft, Parnasus Latino-Belg., pag. 151 et 152; Hofman Peerlkamp, de Poët. Latin. Nederl., pag. 339; van Kampen, Geschied. der Nederl. Letteren en Wetens., D. III. bl. 66 en 67; Gollot d'Escury, Hollands Roem, D. IV. St. I. A. bl. 323-333, Biogr. Nation.; de Wind, Bibl. der Nederl. Geschieds., D. I. bl. 488 en 489; Biogr. Univers.; Meyer, Convers. Lexio.; Smit en Schotel, Beschr. der stad Dordr. D. I. bl. LXVII-LXX; Aanhangs. op Witsen Geysbeek Woordenb. der Nederl. Dicht.; Boon, Over de Ontleedk. van den Mensch, bl. 25 en 26.