Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Jasper Bartzoen]

BARTZOEN (Jasper) of Gaspar Barzaeus, ook wel Jasper Barse en doorgaans Jasper de Nederlander of Gaspar Belga genoemd, werd in het begin der zestiende eeuw geboren te Goes. Niettegenstaande zijn gering vermogen, vond hij gelegenheid om zich eenigen tijd te Leuven in de Letterkunde en Godgeleerdheid te oefenen. Daarna diende hij in de oorlogen onder Keizer Karel V, kwam naar Portugal en in het huis van Sebastiaan de Moroes, President der Rekenkamer, die met eene vlaamsche Juffer gehuwd was, maar de krijgsdienst moede begaf hij zich in het Jezuïten-Collegie te Coimbra, en deed zijne eerste mis op Kersdag 1546. Als Prediker bekend geraakt, vertrok hij den 17 Maart 1548 uit Belem; met nog negen anderen, als Missionaris naar Goa. Door storm genoodzaakt Mozambique binnen te loopen, predikte hij ook aldaar, doch stak na 16 dagen weder in zee, en kwam den 3 September 1548 te Goa aan. Hier gaf hij onderwijs in de Latijnsche taal en in de Wijsbegeerte, en predikte in het Portugeesch,

dat hij zeer zuiver sprak. Met Franciscus Xaverius, den Apostel van Indië, in kennis gekomen, wenschte hij met dezen naar Japan te gaan, doch Xaverius zond hem naar het eiland Ormuz, destijds eene voorname handelplaats, waar hij in Maart 1549 aankwam. Er waren daar allerlei natiën gevestigd, en er heerschte velerlei zedeloosheid doch geen godsdienst. Bartzoen vergenoegde zich niet om dit in zijne predikatiën te bestraffen, maar rigtte er eene school op en stichtte er een Jezuïten-collegie. Men beweert dat hij er zich voornamelijk beroemd zou gemaakt hebben door eenige wonderwerken en bekeeringen, waarom hij door de Jezuïten de Apostel van Ormuz genoemd wordt. Na een driejarig verblijt verlangde hij Ormuz te verlaten, omdat zijne gezondheid niet langer tegen het geweldig heete klimaat bestand was. Xaverius riep hem daarom naar Miako in Japan. Bij zijn vertrek van Ormuz liet hij Gonzalvo Rodriguez aldaar in zijne plaats, en kwam half November 1551 te Goa, waar Xaverius in Februarij 1552 mede aankwam. Voor dat deze laatste weder vertrok werd Bartzoen, die van wege zijne slechte gezondheid niet naar Japan kon medegaan, niet enkel benoemd tot Rector van het Collegie te Goa, maar tevens tot Provinciaal Voorzitter van geheel Indië, van de Kaap de Goede Hoop tot en met Japan; zoodat Xaverius Bartzoen boven zich zelven stelde. De groote last welken deze laatste zich aldus zag opladen, en zijn groote ijver daarin, verzwakten hem meer en meer, zoodat hij, in de Paulus-kerk te Goa predikende, in onmagt nederviel, en kort daarna, den 18 October 1553, overleed.

Hij heeft geschreven twee lange brieven, getiteld:

Epistolae de rebus Ormutenis.

Van deze brieven, welke over de bekeering op dat eiland handelen, is de eene geschreven den 9den December 1549 aan zijne ordebroeders te Coimbra, en de andere in het jaar 1551 aan die van Portugal.

Nog schreef hij in 1553 toen hij Rector van het Collegie te Goa was:

Epistola Indica ad B.P. Ignatum.

Alle deze brieven zijn te vinden in zijne

Epistola Indica. London 1570. 8^o.

Ook vindt men van hem vermeld:

Litterae Indicae, Lovan. 1556.

Zie v(an) H(eussen) en v(an) R(hijn) Kerkelijke Hist en Outh. D. IV. St. III, bl. 109; La Rue, Gelett. Zeel. bl. 392-395; Kok, Vaderl Woordenb. D. V, 161 en 162; Chalmot, Biogr. Woordenb. D. II, bl. 115; Tegenw. staat der Vereen. Nederl., D. X, bl. 48; en vooral Nic Trigault, Vita Casparis Barzoei-Belgae, e Societate Jesu, B. Xaverii in India Socii etc., Col. 1611. 18^o.