Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 1

[Jan of Johan Taets van Amerongen]

AMERONGEN (Jan of Johan Taets van), een zoon van Willem Taets en Helwig Borre van Amerongen, ontmoet men in de jaren 1423, 1425, 1427 en 1433 als Schepen te Utrecht, in 1435 als Raad, in 1437 als Ouderman, in 1443 wederom als Schepen, in welk jaar hij om eenig verschil met Burgemeesteren voor den tijd van twee jaren uit den Raad gezet werd. Ook moet hij gemengd zijn geweest in de onlusten tusschen Zweder van Culemborg en Rudolf van Diepholt, want in het jaar 1455 was hij onder het getal der genen, aan wien het burgerregt werd wedergegeven. Hij werd in 1457, op nieuw tot Ouderman over de Vischkoopers aangesteld.

Toen Antonij, de bastaard van Bourgondië, in het volgende jaar, zijnen broeder David, den vijf en vijftigsten Bisschop van Utrecht, te hulp kwam, de stad Utrecht den oorlog verklaarde, en met 1000 paarden voor die stad kwam, werd Jan Taets van Amerongen, door de Utrechtschen tot Schatmeester aangesteld, welk ambt bestond in het schatten en op prijsstellen van die genen, welke de Utrechtenaars gevangen kregen, en die hunne vrijheid begeerden. Later bekleedde hij nog onderscheidene malen de posten van Ouderman van het Vischkoopersgild, Schepen, Raad en Burgemeester.

In 1468 Schout zijnde, had hij zonder behoorlijke regtsoefening of kennis van den Raad eenen koopman van Leyden eenig goed

doen afnemen, waarom hem door den Raad gelast werd, dadelijk die goederen terug te geven, en bij weigering en niet nakoming van dit besluit, den zelfden avond in de gevangenis te gaan, en daarin te blijven tot hij aan het goedvinden van den Raad voldaan had. Naar alle waarschijnlijkheid zal hij, met de teruggave der goederen, dit vergrijp vergoed hebben; althans vindt men aangeteekend, dat hij het schoutsambt behouden heeft.

Grooter onheil gebeurde hem in het jaar 1470. David van Bourgondië, zijne wraak tegen Reinout van Brederode, die zich tegen zijne aanstelling sterk verzet had, niet kunnende verduwen, wist eerst dezen in zijne magt te krijgen, en daarna zijnen broeder Gijsbert, die Domproost was. David, om eenigen schijn aan deze wandaad te geven, en bij zonder wegens het in hechtenis nemen van den laatsten, deed het valsch gerucht verspreiden, dat de Hoekschgezinden, onder welken zij behoorden,eenen aanslag op de stad voorhadden, ontziende zich dus niet den naam van die eerste en getrouwe Edelen van het land te schandvlekken. Verre echter van tevreden te zijn met die in zijne magt te hebben, zocht hij ook hunne getrouwe aanklevers en bijzonder Jan Burggraaf van Montfoort, Jacob van Nyvelt, Jan van Amerongen, die reeds van zijn Schoutsambt ontzet was, en anderen, in zijn geweld te krijgen. De meesten dezen toeleg ontwaard hebbende beveiligden zich door de vlugt, doch Jan van Amerongen eenige dagen buiten de stad vertoefd hebbende, was hiervan onkundig. Bij zijne aankomst begaf hij zich ter verrigting van zijne godsdienst op St. Pieter en Paulusdag in de St. Pieterskerk. Aangezien de Bisschop aldaar tegenwoordig was, vervoegde van Amerongen zich bij hem, en werd zeer vriendelijk door hem ontvangen, zelf verzelde hij den Bisschop na het eindigen van de dienst naar diens Hof. Daar gekomen zijnde, zeide de Bisschop spotswijze: ‘Jan wees welkom van den jongen Hertog van Gelre;’ willende daarmede te kennen geven, dat hij zich ter smeding van eenig verraad bij Adolf van Gelder zou begeven hebben. De Schout mogt zich verdedigen zoo goed hij konde, de Bisschop had reeds bevolen hem gevangen naar Wijk bij Duurstede te zenden, zoo als ook terstond daarop gebeurde. David, geen beschuldiging naar zijnen zin tegen de gevangenen kunnende inwinnen, nam het opzet zulks door uitgezochte pijnigingen te verkrijgen. Hiertoe werden als de eerste uitgekozen Walraven, Bastaard van Brederode en Jan van Amerongen, welke laatste zij door hem twee of driemaal daags op de pijnbank te brengen alles deden bekennen, wat hun ten bezwaar van de gevangenen dienstig dacht. Walraven, op eene wonderdadige wijze aan de gevangenis ontkomen, liet niet na, toen hij in vrijheid was alom bekend te maken, hoe zijne en Amerongens bekentenis hun door onlijdelijke pijnen was afgedwongen; welk gerucht zelfs ter oore van Hertog Karel kwam. Deze zond daarop twee Raden, Johan Heer van

Bergen en Johannes Halewyn, tot de gevangenen, om hen op nieuw te onderzoeken. De Afgevaardigden insgelijks geene bekentenis kunnende krijgen naar den zin des Bisschops, zonden Brederode en Amerongen van Wijk over Bergen op Zoom naar Kortrijk, van waar zij, vermits Hertog Karel tegen den Koning van Frankrijk te veld trok, naar het slot Rupelmonde werden vervoerd, in hetwelk zij omtrent een jaar werden gevangen gehouden. Maar zoodra de Hertog met ernst het onderzoek ter harte nam, bleek ook hunne onschuld; doende er zich niemand als beschuldigers tegen hen op, dan eenige van des Bisschops ontmenschte Raden. Amerongen bleef nog eenige tijd in hechtenis, werd daarna onschuldig verklaard en in 1477 in zijn ambt hersteld.

Weinig tijds daarna werd hem op nieuw een misslag ten laste gelegd, in het zich toeeigenen van eene gestolene koe, zonder kennis van den Raad, waarover deze het volgende besluit nam:

Des Saterdages na Mauriciën.

‘Want Jan van Amerongen een koe gehaalt, die gestoolen is geweest, buiten weten en consente van der Raede, wt zijn zelfs goeddunken, daarom hebben Scepene, Raede en de Oudermans gesloten, dat hij terstont op die poerte gaan, ende daer op blijven zell totten dinddags toe naestkomende, en dan zell men die broiken die hi daer aen gebroeiit heeft, sliten.’

Hij schijnt overigens dat ambt zeer slordig te hebben waargenomen, want doordien hij dikwijls verzuimde te regte te komen, zoodat verscheidene zaken niet konden worden afgedaan, achtte de Raad der Stad, in 1579, het noodig eene zeer oude voordragt van het jaar 1310 te vernieuwen, waarbij werd bepaald, ‘dat ingeval de Schout 's morgens te 9 of 's avonds te 3 uren niet te regte kwam, dat alsdan de oudste Schepen Schout zou wezen en daarna dubbel hoge of salaris trekken enz.’

In 1481 was Jan van Amerongen weder zoo zeer in de gunst van Bisschop David gerezen, dat hij tot diens Raad was benoemd, en, benevens anderen, door hem aan den Aartshertog Maximiliaan werd gezonden, om over den vrede te handelen.

Zie Burman, Utr. Jaarb., D. I. bl. 269, 301, 334, 421, 437, 459, 480, D. II. bl. 24, 295, 342, 359, 390, 410, 439, 460, 515, D. III. bl. 14, 17, 24, 25, 191, 428 en 519; Kok, Vaderl. Woordenb.; Chalmot, Biogr. Woordenb.