Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 1

[Cornelis van Aerssen]

AERSSEN (Cornelis van), Heer van Spijk, werd in 1543 te Antwerpen, uit een oud Brabandsch geslacht geboren; zijn vader was Cornelis van Aerssen en zijne moeder N. van Lisselingen. In 1574 werd hij tot Seeretaris van Brussel, en in 1582 tot Pensionaris dier stad aangesteld. Toen men in dat zelfde jaar in onderhandeling was getreden over de opdragt der Nederlanden aan Frankrijk, maakte Aerssen, wegens Braband, deel uit van de bezending, welke te dien einde derwaarts vertrok. In 1585 werd hem, uit hoofde van zijne kunde en bekwaamheid, het belangrijk ambt opgedragen van Griffier der Algemeene Staten, dat hij met alle beleid en omzigtigheid, in zulk eene hagehelijke tijd, ongeveer veertig jaren waarnam, wordende in den beginne de meeste zaken van belang door hem en Oldenbarneveld bestuurd. In 1621 verzocht hij zelf, uit hoolde van zijne hooge jaren, zijn ontslag als Griffier. De Heeren Staten benoemden hierop tot zijne hulp Johan van Goch, doch daar deze meest afwezend was, verzocht Aerssen, dat die geheel in het ambt mogt gesteld worden, hetwelk hem den 6 October 1623 werd toegestaan. Aerssen behield evenwel niet slechts zijne wedde, maar ook zijnen rang en zitting in de vergadering.

Toen de in 's Gravenhage gevangen zittende Admirant van Arragon, in 1602, eenige voorslagen tot vrede gedaan had, werd hij gelast, om daarover met hem te onderhandelen. Tijdens de onderhandelingen over een bestand met Spanje, zocht Pater Jan Neijen, die zich als gemagtigde van Spanje te Delft bevond, Aerssen om te koopen. Eerst had hij hem tot een geheim gesprek uitgenoodigd, en de griffier, wel bevroedende, waarop het zou nederkomen, nam den raad in van Prins Maurits, en begaf zich toen naar Neijen, die aanving, met hem beleefdelijk te bedanken, omdat de vredehandeling, door zijn toedoen, eenen aanvang had genomen, en hem vervolgens zeide, dat de Aartshertogen hem, ten blijke van hunne groote achting en genegenheid, het huis, hetwelk hij te Brussel bezeten had, weder inruimden en voorhadden hem hierna grootere geschenken te doen; dat de

Markgraaf Spinola hem, als er een vrede of bestand voor negen jaren gesloten werd, 50000 kroonen beloofde, waarvan hij schriftelijk bescheid voorbragt, met de eigene hand van Spinola geteekend, daarbij voegende, dat hij bereid was, hem, op dit bescheid, 15000 kroonen te doen tellen, waar en wanneer hij begeerde. Voorts bood Neijen hem, uit Spinola's naam, eenen diamant van groote waarde aan, voor zijne huisvrouw. Aerssen bedankte voor het huis, hetwelk hij oordeelde hem, ook uit kracht van het verdrag, waarop Brussel overgegaan was, toe te komen; doch weigerde te eeniger tijd de overige geschenken aan te nemen. Ten laatste nogtans aanvaardde hij den diamant en het handschrift, doch ontdekte zijn wedervaren aan den Prins en 's Lands Advokaat Johan van Oldenbarneveld. Maurits begreep, dat de zaak nog vooreerst bedekt moest blijven, maar weigerde de geschenken in bewaring te nemen, zoo als Aerssen hem verzocht had. Deze laatste naderhand door brieven van Neijen vermaand, om de 15000 kroonen te ontvangen, vreesde met reden, dat dergelijk een geheim eens tot zijn nadeel uitbarsten mogt, en besloot den geheelen handel ter Algemeene Staatsvergadering open te leggen. Hij deed het, en de Staten stelden het handschrift en den diamant, in handen van hunnen Thesaurier Joris de Bie, eenen man van beproefde trouw. Aerssen kon evenwel den laster van het gemeen niet ontgaan, hetwelk zijn gedrag ten ergste duidde, en hem van slinkschen handel met den vijand beschuldigde. Dit trof hem zoo diep, dat hij te rade werd, zich in openbaren druk te verdedigen. Aerssen was het voorts met den Advokaat in de zaak van het Bestand ten vollen eens, en geraakte daardoor bij de driftige voorstanders van den oorlog in geen kleine opspraak. Zelfs werd hij betigt van verraad, hetwelk hij standvastig en met den moed der onschuld verduurde.

Tot hiertoe schijnen Oldenbarneveld en Aerssen van eene partij te zijn geweest, maar later koos de Griffier de zijde van Maurits; want toen Oldenbarneveld, in 1616, in hechtenis was genomen, kwam hij voor den dag, met eene soort van verklaring, als of deze iets zoude geweten hebben van omkoopingen, die in 1607 door den vijand zouden geschied zijn. Oldenbarneveld merkte daarop aan, dat hij, zoo iets geweten hebbende, zulks niet elf jaren had moeten verzwijgen. Sommigen willen hem hier als het werktuig der wraakzucht van zijnen zoon, den Ambassadeur François van Aerssen, beschouwen, die een bitter vijand van 's Lands Advokaat was en ongetwijfeld op zijnen hoogbejaarden vader grooten invloed had. Cornelis van Aerssen overleed in Maart 1627. Zijne echtgenoote, Emmerentia de Regniers, was weinig weken vroeger gestorven. Hij had bij haar vier kinderen, allen zonen. François, van wien hieronder nader zal gesproken worden; Jacques van Aerssen, Heer van Triangel, die in huwelijk had Maria van der Veeken, en, in 1618, President van den Raad van

Braband was; Johan van Aerssen, Heer van Wernhout gehuwd met de zuster van zijns broeders vrouw, en Cornelis van Aerssen, die ongehuwd te Brussel overleed. Het wapen van Aerssen, was een in vieren gedeeld schild, zijnde het eerste en vierde van zilver, met een geschakeerd St. Andrieskruis van zilver en sabel; het tweede en derde van goud, met drie meerlen, zonder bek en pooten, van sabel. Zijn Portret, naar het origineele van Miereveld, geteekend door A. Schouman, en gegraveerd door J. Houbraken, komt voor bij Wagenaar D. IX. bl. 272.

Zie H. de Groot, Nederlandsche Jaarboeken en Historien bl. 540 en 541; C. Bor, Nederlandsche Oorlogen, Boek XIX. bl. 32, 53 ee 54, XXXVII. bl. 53 en 58. E. van Meteren, Historie van de Oorlogen en Geschied. der Nederl. D. IX. bl. 247; G. van Loon, Beschrijv. der Nederl. Historip., D. II. bl. 34; A.M. Cerisier, Tafereel der Algem. Geschied. van de Vereenigde Nederlanden, D. IV. bl. 570. V. bl. 59, 301 en 392; Wagenaar, Vaderl. Hist., D. VIII, bl. 118, 271, 273, 385, 411 en X, bl, 348; Kok, Vaderl. Woord. D. I. bl. 72-74; Chalmot, Biogr. Woord., D. I. bl. 23 en 24; Scheltema, Staatk. Nederl.; N.G. van Kampen, Vaderlandsche Karakterkunde, D. I, bl. 481-483.